Άρχισε η συγκομιδή της Φακής Εγκλουβής

Ξεκίνησε στο οροπέδιο του Αγίου Δονάτου η συγκομιδή της Φακής Εγκλουβής.

Ακολουθεί ένα κείμενο του 2013, της αείμνηστης Εύης Βουτσινά, δημοσιευμένο στον «Γαστρονόμο» της Καθημερινής, γραμμένο με πολύ αγάπη.
Στο διάστημα που μεσολάβησε μέχρι σήμερα κάποια πράγματα έχουν αλλάξει στην καλλιέργεια του «θησαυρού» της Εγκλουβής, π.χ. το αλώνισμα, που γίνεται πλέον με αλωνιστική μηχανή.

Η φακή Εγκλουβής Λευκάδας είναι ψιλή, πιο ανοιχτόχρωμη από την κανονική, λεπτόφλουδη και –πάνω απ’ όλα- αμετάλλακτη. Καλλιεργείται σ’ ένα οροπέδιο στο χωριό Εγκλουβή που οι ντόπιοι αποκαλούν Λειβάδι ή Βουνί.

Τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με τις λιθιές, που συγκρατούν τις αναβαθμίδες στην πλαγιά του Σταυρωτά. Τα αλωνάκια της φακής, τριγυρισμένα κι αυτά από λιθιές και τους Βόλτους, πέτρινα θολωτά κτίσματα με έναν, δύο ή τρεις χώρους – δωμάτια, και το εκκλησάκι του Αη ∆ονάτου, στη γιορτή του οποίου οι κάτοικοι της Εγκλουβής μαγειρεύουν φακή σε καζάνια για τους επισκέπτες.

Φαίνεται ότι η φακή καλλιεργείται στο ίδιο μέρος από πάρα πολλούς αιώνες. Το οροπέδιο ήταν στα προϊστορικά χρόνια υδροβιότοπος που αποξηράνθηκε και υπέστη πολλαπλές αποθέσεις με τους αιώνες. Η αρχαιολογική έρευνα εντόπισε θραύσματα προϊστορικών εργαλείων, από πυριτόλιθο κυρίως, που χρησιμοποιούνταν μέχρι τον περασμένο αιώνα ως αιχμές στα δοκάνια με τα οποία αλώνιζαν τη φακή. Η όψη της φακής μπορεί να μας ξεγελάσει. Αν είναι ψιλή και άσπρη, την παίρνουμε για Εγκλουβής. Τη γεύση της, όμως, είναι αδύνατον να τη λαθέψεις. Είναι ένα συνολικό γεγονός στο στόμα. Η βελούδινη αφή της στη γλώσσα σαν να έχει μέσα τη γεύση της πέτρας και της γης και το άρωμα του τριανταφυλλόξιδου είναι σαν χρυσό στεφάνι στον ουρανίσκο. Συγγνώμη αν ακούγεται υπερβολικό· είναι μόνο η αίσθησή μου.

Η καλλιέργεια και η συγκομιδή

Τη φακή τη σπέρνουν από τον Ιανουάριο μέχρι και τον Μάρτιο. Την παρακολουθούν διαρκώς και όταν ξεπεταχτεί το βλασταράκι, αρχίζουν τα βοτανίσματα. Ξεριζώνουν τα ζιζάνια που είναι πολλά και βγαίνουν διαρκώς. Το βοτάνισμα, απαραίτητο για να προκόψει το φυτό, επειδή είναι λεπτή και δύσκολη εργασία, κάνει το… αδύναμο φύλο. Γυναίκες βοτανίζουν τη φακή.

Το φυτό μεγαλώνει, ανθίζει και μεστώνει. Τον Μάιο και στις αρχές Ιουνίου πουλούσαν στην πόλη της Λευκάδας ματσάκια φακής που το σπυρί ήταν μεστωμένο μέσα στο μικρό καρύκι του, αλλά χλωροπράσινο και τρυφερό. Τα παιδιά τρελαίνονταν να τα τρώνε.

Τον Ιούνιο, όταν το κλωνί είναι καλά μεστωμένο, αρχίζει η συγκομιδή. Τελετουργία με κανόνες και πανηγύρι μαζί.

Τη φακή την ξεριζώνουν, την τινάζουν να φύγουν τα χώματα και τη μαζεύουν δεματάκια, τα οποία γυρίζουν διαρκώς για να στεγνώνουν στον ήλιο. Μετά, την αλωνίζουν και τη λιχνίζουν.

Ο καρπός συγκεντρώνεται στο αλώνι, πρώτα σε επιμήκη σχηματισμό, το μακρυταρίκι ή λαμνί. Μετά σχηματίζουν το σωρό. Οταν σωριάσουν τη μισή φακή βάζουν επάνω ένα σταυρό από ξυλάκια. Συνεχίζουν να σωριάζουν φακή. Σχηματίζουν τότε γύρω από το σωρό κύκλο με το ξύλινο καρπολόγι, που το λένε γιόγλι. Με το ξύλο του φτυαριού κάνουν ένα σταυρό στην κορυφή και το μπήγουν στο κέντρο του σωρού. Σημαδεύουν το σημείο που είναι χωμένο το ξύλο του φτυαριού και το τραβούν. Μετρούν με τις παλάμες πόσα πιασίματα είναι το ξύλο που ήταν μέσα στο σωρό. Κάθε πιάσιμο αντιστοιχεί σε 4 λάτες (γκαζοτενεκέδες). Ετσι ξέρουν πόσος είναι ο καρπός ακριβώς· η μέθοδος είναι αλάνθαστη…

Οι φωτογραφίες της κεντρικής εικόνας είναι σημερινές του Χρήστου Κοντογεώργη