«Αρτεμισία»… Η τελευταία του είδους!

Οικογένεια Λογοθέτη Σ. ( Σπερναίοι ή Μπαφναίοι )
1960 «Τσολιάς»
2020 «Αρτεμισία»
Τρεις γενιές αλιεργατών !

Τα πρώιμα χρόνια

Τράτα με κουπιά και τράβηγμα των βαμβακερών διχτυών με τα χέρια.
Λόγω έλλειψης ρολογιών και τηλεφώνων η αφύπνιση γινόταν στις 5 το πρωί με Τελάλη.
«Οοοοο φεύγουν οι Μπαλτσαίοι», μια δυνατή φωνή ακουγόταν μες’ τη νύχτα, «Οοοο φεύγουν οι Σπερναίοι».
Τρία χιλιόμετρα ποδαρόδρομος χωρίς φώτα, σε χωματόδρομους. Κωπηλασία μέχρι την καλάδα, πολλές φορές ακόμη και πολύ μακρινές αποστάσεις Λυγιά – Πρέβεζα. Κωπηλατώντας τραγουδούσαν τη βόγα (χιουμοριστικά αυτοσχέδια τραγούδια), για ρυθμό και για ανέβασμα του ηθικού.

Άρσα ‘παν (σύνθημα για ξεκίνημα, τα κουπιά βουτούν στη θάλασσα)
Σία-βόγα: Ναυτικό παράγγελμα για αντίστροφη κωπηλάτηση με το ένα κουπί, ενώ με το άλλο εξακολουθούμε να κωπηλατούμε κανονικά. Με τον τρόπο αυτό η βάρκα στρίβει επί τόπου.
ΒΟΓΑ: απ’ το Ιταλικό vogare (Κωπηλατώ).
Άλμπα: Από το ιταλικό Alba “αυγή”, η πρώτη καλάδα πριν ακόμα βγει ο ήλιος.
Σεκόντο: ( Secondo ) Η δεύτερη καλάδα.
Τερτσίλιο (Terzo ιταλικά ): Η τρίτη καλάδα.

Στην τράτα όλοι δούλευαν συνεταιρικά με μερτικό. Οκτώ μερτικά βγαίνανε για την τράτα, δύο για το τρατοκάϊκο και από ένα μερτικό για τον κάθε τρατολόγο.
Οι δύο μούτσοι παίρνανε από μισό μερτικό. Στον ειδικό τεχνίτη που μπάλωνε τα δίχτυα (συνήθως ο πιο παλιός και έμπειρος τρατολόγος) που έκανε και τον μαϊτζαδώρο (τον αφέντη) της τράτας, των διχτυών και των σχοινιών, δίνανε ακόμη μισό ή και ένα μερτικό, γιατί αυτός δούλευε περισσότερο στις βαρυχειμωνιές, όταν οι άλλοι καθόντουσαν.
Τύχαινε ακόμη να πάθει ζημιά η τράτα και δούλευε στα ανανέωμα των παλιών κομματιών με νέα που ματίζανε (ενώνανε), αφού πρώτα ξηλώνανε και πέταγαν τα παλιά και χαλασμένα.
Τα δίχτυα καθότι ήταν βαμβακερά μετά το πέρας καθαριζόταν και στέγνωναν στον ήλιο καθημερινά. Εκτός από το μπάλωμα των διχτυών, πολλές φορές ολόκληρα κομμάτια μπάντες (πετσάλια) θέλανε και βάψιμο. Μέσα σ’ ένα μεγάλο καζάνι με νερό που έβραζε, έριχναν φλούδες από πεύκο.

ΤΡΑΤΕΣ Κατούνας

«Γαράφο»: Οικ. Λογοθέτη (Αντρείας), «Τσολιάς»: Οικ. Λογοθέτη (Σπερνέων), «ΑΓ. Σπυρίδωνας»: Οικ. Φωτεινού (Κορνάκλας), «Ελευθερία»: Οικ. Λογοθέτη (Μούλος),«Αγιος Ιωαννης»: Οικ. Κολλόκα (Φερδελής), «Κοκκίνο»: Οικ. Λογοθέτη (Μπγίστος), «Βασανιάρο»: Οικ. Γουρζή (Τεμπέλης ), «Άγιος Ανδρέας»: Οικ. Κοντοπρία (Μπουρλούφης ), «ΑΓ. Αντώνιος»: Οικ. Γεωργάκη (Τζανολέοι), «Παναγία»: Οικ. Φωτεινού (Τσιτσιρώνης), «Κρεμέας»: Οικ. Καββαδά (Κακαφλός – Λιάτσος.)

Η σοβαρότητα διαχείρισης των αλιευμάτων, καθότι ήταν μια πηγή τροφής στην κοινότητα, ακολουθούσε την κοινωνική συνοχή.
Το ψώνι ( Ποσότητα ψαριών ) που αναλογούσε στον εργάτη ανταλλασσόταν με άλλα τοπικά προϊόντα ή ακόμα διανέμονταν στις αδύναμες οικογένειες.
Οι πρώιμοι μαναβ’δες με άλογα ή γαϊδούρια, έκαναν διανομή στη πόλη και στα ορεινά χωριά της Λευκάδος.

Τα χρόνια περνούν, η αποδόμηση, έφερε αποτελέσματα της!
2020:Οι τελευταίοι των Τρατολόγων είναι ακόμη εδώ: (Καπετάν Άγγελος, Θοδωρής ( Πηδαλιούχος ) Σπύρος, Βαγγέλης, Διονύσης, Σπύρος.)
Ακροβατούν εν μέσω απαγορεύσεων, αποφάσεων υπουργείων, μελετών επί μελετών, στιγματισμένοι ότι αυτοί φταίνε για την ανεξέλεγκτη κατάσταση της αλιείας.
Καμία υποτυπώδης εκπαίδευση, πλήθος κοστοβόρων προτάσεων (Δορυφορικά συστήματα παρακολούθησης κ.α ), 3 γενιές πρωτογενή παραγωγή και κανείς δεν τους ρώτησε ποτέ και για τίποτα!
Η εμπειρία του εκάστοτε γραμματέα υπουργείου είναι βασισμένη στις πιο απίθανες μελέτες, που έχουν χρηματοδοτηθεί από κάθε απίθανη και άγνωστη πηγή.
Και η απόφασή του είναι βασισμένη στον πιο ισχυρό ελληνικό νομοθέτη την ψηφοθηρία!
Το διαδίκτυο είναι ένας πολύ καλός τρόπος να αντιληφθείς τις τάσεις, και αν είσαι προσεκτικός βλέπεις τις παράπλευρες διαφημίσεις, που έχουν δημιουργήσει ή χρηματοδοτούν τις τάσεις αυτές.

Η Κοινότητα δεν Αγιοποιεί ή Δαιμονοποιεί κανέναν, καταγράφει, παρατηρεί και αναδεικνύει τα προβλήματα του τόπου της.

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ή ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΛΙΕΙΑ;

Στις ελληνικές θάλασσες η μικρής κλίμακας παράκτια αλιεία, είναι μία δραστηριότητα θεμελιώδους σημασίας για τις κοινωνίες των νησιών και των παράκτιων περιοχών στηρίζοντας διατροφικά, επαγγελματικά αλλά και κοινωνικά τους κατοίκους των παραθαλάσσιων περιοχών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με πρόσφατες παλαιοντολογικές έρευνες, τα είδη ψαριών που αλίευαν οι ψαράδες των νησιών του Αιγαίου πριν από 10.000 χρόνια, είναι σχεδόν τα ίδια με αυτά που αλιεύουν οι παράκτιοι αλιείς σήμερα.

Αφιερωμένο σ’ όλους τους τρατολόγους που στα νερά του Δρεπάνου, ονειρεύτηκαν καλύτερες μέρες.

ΒΟΓΑ λένε και τα έμμετρα αυτοσχέδια τραγουδάκια, που σκάρωναν οι τρατολόγοι του νησιού, ιδιαίτερα της Κατούνας-Λυγιάς και που τα προσάρμοζαν στο ρυθμό της ομαδικής κωπηλασίας τους.

Το μονοδέντρι στο βουνό, όλοι οι καιροί τ’ ορίζουνε
Όλοι οι καιροί το δέρνουνε , κ’ όλοι το φοβερίζουν
Τι να την κάνω τη ζωή κι ας είναι κι άλλη τόση
αφού υπάρχει θάνατος και το κορμί θα λιώσει.

Την τράτα μου, την πούλησα, την έβαλα στο άσσο,
δεκάρα δεν μ΄ απόμεινε, ένα φίλο να κεράσω.
Έ γεια μόλα ε γεια λέσα, είσαι θάλασσα μπαμπέσα,
Να ΄τανε να γινότανε η Άγια Μαύρα πόλη,
η Πρέβεζα παλιόκαστρο, η Άρτα περιβόλι,
οι Αρτινές περβολαριές κι εγώ περιβολάρης”

Οοοι
“Άρσα παν, Οοοι
τράβα το, λεβέντη μ΄, το κουπί .
Άρτσα να μπει, Άρτσα να βγει να φτάσουμε καλάδα,
να βγούμε, να καλάρουμε να βγάλουμε τα ψάρια,
που πιάστηκαν στα δίχτυα μας, γώπες και καλαμάρια,
γαύρους, σαρδέλες, κι αστακούς, σταυρίδια και γωπάρια.”

“Χαιντε΄ ούλοι άρτσα, Χάιντε΄ ούλοι μπρος άντε να πάμε στο καλό.
Η τράτα μας η κουρελού, σήμερα δω κι αύριο αλλού.
Τράβα το, πούστη μ΄, τράβα το και μη φοβάσαι θάνατο.
Τράβα το πούστη μ’ , το κουπί και μη μου βρίσκεις αφορμή.
Τράβα το και σπάστο και στη κουβέρτα βάλτο.”

Οοοι αιντε
Γλυκοχαράζει η Αυγή , καρκολογούνται οι κότες
‘Ην τα μ@@@@ ξεσκέπαστα κ’ οι π@@@@@ μας ολόρτες
Φέρτε μια κόρη να τη ‘διω, δαχτ’λιδι να περάσω
Γιό και κόρη στη κοιλιά να σπείρω, γι’ να’γιασω

ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ
Τράτα Το σύνολο του διχτυού.
Βόγα (κωπηλασία καθισμένοι στους πάγκους , βόγα λένε και τα έμμετρα αυτοσχέδια τραγουδάκια, που σκάρωναν οι τρατολόγοι του νησιού, ιδιαίτερα της Κατούνας-Λυγιάς και που τα προσάρμοζαν στο ρυθμό της ομαδικής κωπηλασίας τους).
Άρσα παν (σύνθημα για ξεκίνημα, τα κουπιά βουτούν στη θάλασσα).Καλάδα (το ρίξιμο της τράτας στη θάλασσα για ψάρεμα και το τράβηγμα της τράτας έξω μετά το ψάρεμα ).
Γαΐτα (Γαίτα λεγόταν παλιά μικρό ιδιότυπο ξύλινο ιστιοφόρο σκάφος που η ναυπήγησή του φέρεται να ξεκίνησε στα παράλια της Μικράς Ασίας.).
Κιάρα (ψιλό δίχτυ στην αρχή της τράτας. Κόντρα – κιάρα (Συνέχεια από πιο πυκνό δίχτυ ).
Ματιδελιά ή Παραμάσχαλα, Μετά τα κόντρα κιάρα.
Ψαλίδισμα ( Κίνηση των ματιών του διχτυού ώστε να φοβίζουν τα ψάρια για να κινούνται στο σάκο).
Μολυβδόσχοινο ή πατόσχοινο ( σχοινί πολύ γερό που είχε στο κάτω μέρος στρογγυλές μολυβήθρες περασμένες ).
Φελός, Φελόσχοινο ( Το σχοινί με τά φελλά ).
Μπούκος ( Η αρχή του σάκου ).
Πετσάλι ( κατάληξη του σάκκου, από πιο χοντρό και πυκνό δίχτυ ).
Πατινόδυχτο, ( Το τελευταίο τμήμα πριν το σάκο ).
Μπάϊνα (Το πάνω μέρος του Μπούκου ήταν ένα μεγάλο μάτσο φελλοί καλοδεμένοι, σχήματος ορθογωνίου).
Σαρδουνάδα ( Κάτω μέρος του Μπούκου ).
Καστέλια ( καρούλια από σκληρό ξύλο για να κυλάει ο Σάκος στον πυθμένα της θάλασσας ).
Σκανταγιάρισμα ( Ρίχνοντας στη θάλασσα κομμάτια μπομπότας (καλαμποκίτικο ψωμί) , δείχνοντας ποια κατεύθυνση και ορμή είχαν τα ρέματα ,
Σκανταγιάρω μετρώ το βάθος ).
Μαγιάρισμα, ( ψάρι που αιχμαλωτίζεται στο δίχτυ πριν αυτό φτάσει στο σάκο ).
Μαϊτζαδώρος , ( Βοηθός του Καπετάνιου ).
Ματσοβάρελο ( ξύλινο βαρελάκι δεμένο στην αρχή της Mάτσας ).
Γρίπος ( Το τελευταίο σχοινί που το δένανε στην άκρη τις κάθε πάντας ) .
Ασένια,( Το συγκρότημα της τράτας να τραβιέται Ασένια, δηλαδή συμμετρικά και σε κανονική θέση όρθιο ).
Αλαμπάρκα ( Η πρώτη μισή πάντα της τράτας που έπεφτε στη θάλασσα ).
Διτέρα ( Η δεύτερη πάντα της τράτας μετά το σάκο) .
Σ’μαδούρες, ( λέγεται γενικά οποιοδήποτε μέσον που παραμένει στη επιφάνεια της θάλασσας, σε συγκεκριμένη θέση, προς επισήμανση συγκεκριμένου σκοπού ).
Σπιάντζα (Μικρή και ασφαλής αμμώδης παραλία ).
Κρόκος ( Μια μάλλινη ζώνη, , με φάρδος 5 πόντους και μάκρος όσο έφτανε να περιβάλλει το δεξί ώμο μεταξύ λαιμού και ωμοπλάτης, έκλεινε μπροστά στο ύψος του στήθους. Από το σημείο του κλεισίματος άρχιζε ένα αρκετό χοντρό σχοινί, με μήκος από 30 μέχρι 40 πόντους, που κατέληγε ή σε ένα ξύλινο καρέλι ή σε περίπτωση έλλειψης καρελιού σε ένα χονδρό κόμπο, καρυδόκομπο.
Ήταν τόσο κουραστικό το τράβηγμα με το κρόκο που το παρομοίαζαν με γίγκλα σαν σαμάρια.
Γιγκλές ( Σχοινιά που έδεναν το σαμάρι στα άλογα ή τα γαϊδούρια παρομοιάζοντας τον κρόκο , όπως ήταν δεμένοι σαν τα ζώα ).

Πρωτογενής παράγωγη
Καταγραφή αλιευτικού τομέα
Ιστορικό αρχείο Κοινότητας Κατούνας

Πηγές: Ανδρέας Αναγνωστάτος ΙΘΑΚΗ
Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης
Ιστορικό αρχείο Κοινότητας Κατούνας