Βόνδιτζα, σωτήριο έτος 1222 μ.χ.

Η πόλη των 18 εθνοτήτων μέσα από τις επιστολές του Απόκαυκου

Μετάφραση αρχαίων κειμένων:
Μπογόρδου Γεωργία (Φιλόλογος)

Συσχέτιση κειμένων:
Ντίνος Στυλιανός (Αναλυτής Συστημάτων)

Εισαγωγή

Για να υπάρξει κατανόηση και χρονικός προσανατολισμός των αναγνωστών του άρθρου μας, χρειάζεται πρίν την παράθεση του προσωπικού σημειώματος του Απόκαυκου, να παρατεθούν στοιχεία για τους πρωταγωνιστές του περιεχόμενου του άρθρου, καθώς και για τον τόπο στο οποίο διαδραματίζονται όσα περιγράφονται στο προσωπικό σημείωμα.

Αναφορές για:

– την επισκοπή Βόνδιτζας,
– τον επίσκοπο Βόνδιτζας, Νικόλαο,
-τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου, Απόκαυκο.
-την αλληλογραφία του Απόκαυκου

Η επισκοπή Βόνδιτζας

Σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Εφέσιο, αλλά και από τον Κάρολο Hopf, την περίοδο 675-681 μ.Χ. Οι Βονίτζιοι (Βαϊουνίτες), φυλή των Σλάβων Βερτζιτών, καταστρέφουν τη Νικόπολη, και μαζί με μια ομάδα κατοίκων της Νικόπολης, που έχουν συνείδηση ότι οι πρόγονοί τους κατάγονται από τα νότια παράλια του Αμβρακικού, την πάλαι ποτέ κραταιά αποικία των Κορινθίων, το Ανακτόριο, φτάνουν , στην περιοχή, κάτω από το λίθινο γίγαντα (κάστρο Βόνιτσας), και ιδρύουν τη Βόνδιτζα ή Βούνδιτσα, την σημερινή Βόνιτσα.

Πρίν ακόμα ιδρυθεί η πόλη Βόνδιτζα, η περιοχή αυτή (με την ευρύτερη γεωγραφική άποψη), παρουσιάζεται στο ιστορικό προσκήνιο με την συμμετοχή του επισκόπου Φιλόθεου, στην οικουμενική σύνοδο της Χαλκηδόνας, το έτος 451 μχ..

728 μ.χ. Η πρώτη επίσημη ρήξη Ρώμης και Νέας Ρώμης (Κωνσταντινούπολης). Οι συνέπειες των γεγονότων για την Bonditza.

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Λέοντας Γ΄ απαγορεύει την ανάρτηση των εικόνων. Ο Πατριάρχης Γερμανός Α’ δεν αποδέχεται το διάταγμα και αναγκάζεται σε παραίτηση. Ο Λέων Γ’ τον αντικαθιστά με νέο Πατριάρχη, τον Αναστάσιο. Κατ’ έθιμο αποστέλλει την πράξη εκλογής στην Παπική Ρώμη. Ο Πάπας, Γρηγόριος Β’ δεν εγκρίνει την εκλογή και η ρήξη που είχε αρχίσει πριν από λίγα έτη επισημοποιείται. Άμεσα ο Λέων Γ’ αποσπά από τη δικαιοδοσία του Πάπα μεταξύ άλλων περιοχών και την Ιλλυρία, στην οποία ανήκε η Επισκοπή της Βονδίτζας (Bonditza). Η Ρώμη δεν αποδέχεται την απόσχιση των περιοχών και για την Bonditza μέχρι και σήμερα διατηρεί Επίσκοπο τίτλου (Τιμητικοί Bonditiensis επίσκοποι)

Στο βιβλίο «Το κάστρο των 18 εθνοτήτων» αποδεικνύεται, με πολλαπλά στοιχεία, ότι η Ρώμη θεωρεί την Bonditza ως αναπόσπαστο μέλος της εκκλησίας της και υποστήριξε έμμεσα ή άμεσα κάθε στρατιωτική επέμβαση στην περιοχή, κυρίως στα μεσαιωνικά χρόνια.

843 – 899 μ.Χ. Η Κωνσταντινούπολη προχωρά στη θρησκευτική οργάνωση του πάλαι Ιλλυρικού και ιδρύει το Θέμα της Νικόπολης.

Η Επισκοπή Βονδίτζης ανήκει στο Θέμα (διοικητική διαίρεση) Νικοπόλεως.
Ο Κάρολος Χοπφ στο δοκίμιό του για την απόρριψη των ισχυρισμών του Φαρμεράιτ «Οι Σλάβοι εν Ελλάδι», αναφέρεται στη θρησκευτική δομή των εκκλησιών στην Ελλάδα την εποχή της σλαβικής εισβολής. Αφού χωρίζει τη θρησκευτική Ελλάδα σε Μακεδονία-Θράκη, σε Θεσσαλία, σε Παλαιά Ήπειρο και υπόλοιπη Ελλάδα, αναφέρει αναλυτικά στην κατηγορία Παλαιά Ήπειρος: «Παλαιά Ήπειρος όπου οι μητροπόλεις Α) Νικόπολις, κατόπιν μεταφερθείσα εις Ναύπακτον. Ενταύθα, οι Επισκοπαί Βουδνίτσα , Δωδώνη, Αετού, Αχελώου, Ρήγοι, Ιωάννινα, Φωτικά (Βελλά) Ανδριανούπολις (Δρυνούπολη-Αργυρόκαστρο), Βουθρωτό και Χειμάρα
Β) Κέρκυρα, προσέτι Λευκάς, αυτόνομος αρχιεπισκοπή , κατόπιν δε και Άρτα.
Με απλή ανάγνωση της ανωτέρω περιγραφής αντιλαμβανόμαστε ότι στην παράθεση των Επισκοπών στο παλαιότερο Ιλλυρικό δηλ. από το Αργυρόκαστρο μέχρι και τον Αετό Ξηρομέρου, η επισκοπή της Βόνδιτζας ήταν πρώτη στην τάξη.
Η Επισκοπή Βόνδιτζας πρέπει να είναι η παλαιότερη από όσες ανήκαν στο Θέμα της Νικοπόλεως. Αργότερα που η Κωνσταντινούπολη αποφάσισε τη μεταφορά της έδρας από τη Νικόπολη στη Ναύπακτο, η Βόνδιτζα είχε την πρώτη θέση.
Στα αρχεία συλλογών σφραγίδων τα οποία χρησιμοποιήθηκαν την περίοδο αυτή στη Βόνδιτζα, περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες σφραγίδες:

Στα έτη 1200-1229, περίοδο στην οποία μητροπολίτης Ναυπάκτου είναι ο Απόκαυκος, η επισκοπή της Βόνδιτζας ανήκει στην μητρόπολη Ναυπάκτου και στις πρώτες επιστολές του προς τον επίσκοπο Βονδίτζης, ο Απόκαυκος, απευθύνεται με ορολογία απόδοσης τιμής και αξίας.
Σε αυτή την περίοδο, επίσκοποι Βονδίτζης καταγράφονται (με πληροφορίες από το αρχείο Απόκαυκου) οι:

-Γεώργιος (πρίν το 1218 μχ),
-Νικόλαος (μετά το 1218 μχ) και
-Ιωάννης (μετά το 1227 μχ)

Η επισκοπή της Βόνδιτζας σύμφωνα με πολλές τοποθετήσεις, θεωρείται, για εκείνη την εποχή, η πρώτη στην τάξη των επισκοπών της Μητροπόλεως Ναυπάκτου (και Αρτης).

ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Επίσκοπος της Βόνδιτζας.

Οι μόνες πληροφορίες μας είναι αυτές που προέρχονται από το αρχείο Απόκαυκου. Ο Απόκαυκος τον χαρακτηρίζει ως αξιογάπητο από το ποίμνιό του. Έχει άριστες γνώσεις της ιατρικής, χωρίς να διευκρινίζεται αν πρίν το χρίσμα του ως επίσκοπος, αν ήταν ιατρός. Καλός ιππέας και καλός συζητητής.

ΑΠΟΚΑΥΚΟΣ, Μητροπολίτης Ναυπάκτου.

Ειχε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, με έτος γέννησης ανάμεσα στα έτη 1153 και 1160. Οι σπουδές του πρέπει να ήταν σημαντικές, αφού ήταν συμμαθητής του μετέπειτα πατριάρχη Μανουήλ του Α’ (Χαριτόπουλος). Επίσης συμμαθητής του Χωματιανού Δημήτριου , μετέπειτα αρχιεπίσκοπου Αχρίδας.
Οι γραφές του Απόκαυκου χαρακτηρίζονται από την χρήση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, την ρητορική χροιά και σεβασμό στους αρχαίους συγγραφείς.
Θείος του ήταν ο Κων/νος Μανασσής, ο οποίος στα τέλη του 12ου μχ αιώνα ήταν μητροπολίτης Ναυπάκτου. Εκεί, στη Ναύπακτο, ο Απόκαυκος χειροτονείται διάκονος και σύντομα βρίσκεται στη Κωνσταντινούπολη, όπου υπηρετεί ως πατριαρχικός νοτάριος.
Το 1200 μχ χειροτονείται Μητροπολίτης Ναυπάκτου, ιερά θέση που υπηρετεί μέχρι και την περίοδο τέλους της τρίτης δεκαετίας του 13ου αιώνα (κάπου ανάμεσα στα έτη 1229-1232 μχ).
ΑΠΟΚΑΥΚΟΣ, ένας ποιμενάρχης με ισχυρή πρόσβαση στις ανώτερες θρησκευτικές – πολιτικές βαθμίδες, αλλά και με γνώσεις του ευρωπαϊκού στρατιωτικού status.
Στα χρόνια της ιεροσύνης του ως μητροπολίτης, είχε να αντιμετωπίσει την αυθαιρεσία της Δυναστείας των Κομνηνών Δούκα

 Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας
  Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας
  Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας

Στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων προφυλάσσοντας το ποίμνιό του από τις παράλογες απαιτήσεις των Κομνηνών.
Πρόσθετα είχε να αντιμετωπίσει τις ρήξεις που υπήρχαν στα τότε πατριαρχεία και τις διαθέσεις των Κομνηνών για δημιουργία ανεξάρτητης εκκλησίας στο Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Στο τέλος της τρίτης δεκαετίας του 13ου αιώνα, ο Απόκαυκος αποχωρεί από την μητρόπολη και λαμβάνει το σχήμα του μοναχού στην Ιερά μονή της Κοζύλης (κοντά στον Αρχάγγελο Πρέβεζας). Εκεί λίγους μήνες μετά πεθαίνει, έχοντας πλήρη γνώση της άσχημης κατάστασης της υγείας του.

Η αλληλογραφία του Μητροπολίτη Απόκαυκου.

Εχει διασωθεί ένα μέρος του αρχείου του, με κύριο κορμό την αλληλογραφία που είχε με τους επισκόπους και τα προσωπικά του σημειώματα. Είναι πολυσέλιδο αρχείο και δύσκολο στην μετάφρασή του.
Τη πρώτη επαφή μας με αυτές τις πληροφορίες την είχαμε από τους καλούς συνεργάτες μας, τον ιεροψάλτη Αγίου Σπυρίδωνος Βόνιτσας Κο Μπακογιώργο Νικόλαο και τον Αρχιμανδρίτη Οικουμενικού Θρόνου Δέλλα Γεώργιο.
Το υλικό που μας παρέδωσαν ήταν μια εργασία του Κοσμά Λαμπρόπουλου με σύντομες περιλήψεις από την αλληλογραφία που είχε ο Μητροπολίτης Απόκαυκος. Ηταν ένας καλός προσανατολισμός για μια πιο ενδελεχή έρευνα.
Αρχίσαμε την προσπάθεια να συγκεντρώσουμε τα κείμενα με την λέξη προς λέξη παράθεση της αλληλογραφίας του Απόκαυκου και των προσωπικών σημειωμάτων του. Η προσπάθεια απέδωσε και στη βιβλιοθήκη μας έχουμε αρκετά κείμενα με τα σημειώματα αλλά και επιστολές του Απόκαυκου, στην αρχαία ελληνική. Σύντομα θα έχουμε αποκτήσει και το υπόλοιπο αρχείο.
Ο Απόκαυκος χρησιμοποιούσε την αρχαία ελληνική σε όλες τις γραφές του. Η επισκοπή Βόνδιτζας αλλά και πλήθος κατοίκων της χρησιμοποιούσαν την αρχαία ελληνική στην επίσημη επικοινωνία τους, όπως αυτό ομολογεί ο ίδιος ο Μητροπολίτης Απόκαυκος:

«Καί κάν πάσας καί ταύτας πάντως ή καιρική άνωμαλία ήχρείωσεν, άλλ’ εί προσήκει τήν άλήθειαν λέγειν, ύπερφέρειν νομίζω καί εις τά έσχατα ταύτα τήν τών Γρεβενών τής Βονδίτζης, τούτο μόνον ταύτης ύπερτερούσης αύτής, τόν πάντα έλληνισμόν καί τό μέσον κεισθαι Γραικών».

Την μετάφραση αυτών των κειμένων την επιμελείται η Μπογόρδου Γεωργία, φιλόλογος από το Αθάνι Λευκάδας, η οποία σήμερα υπηρετεί σε Γυμνάσιο του Αγρινίου.
Μέσα από την αλληλογραφία του μητροπολίτη ΑΠΟΚΑΥΚΟΥ, έχουμε την δυνατότητα να αντλήσουμε πληροφορίες και να συντάξουμε ασφαλή και άγνωστα μέχρι σήμερα συμπεράσματα.
Σήμερα, ανήμερα Πρωτοχρονιάς, θα σας παρουσιάσουμε τις πρώτες παραγράφους από ένα σημείωμα που έγραψε ο Απόκαυκος το 1222.

Προσωπικό σημείωμα του Απόκαυκου,
Μητροπολίτη Ναυπάκτου,
σωτήριο έτος 1222 μχ.
(μηνός Οκτωβρίου ιε’ ινδικτιώνος ι΄)

Από ένα τμήμα μιας προσωπικής σημείωσης του Απόκαυκου, αυτό που παραθέτουμε στο τέλος του άρθρου μας, λαμβάνουμε την πληροφορία ότι το 1222 μχ, επίσκοπος Βονδίτζης είναι ο Νικόλαος, ο οποίος εκτός από το χάρισμα της ίασης των ψυχών (που έλαβε με την χειροτονία του), κατείχε και το χάρισμα της ίασης από τις διάφορες ασθένειες που μπορεί να πάσχει το ανθρώπινο σώμα. Ο Απόκαυκος δεν μας διευκρινίζει αν ο επίσκοπος Βονδίτζης, Νικόλαος, πρίν την χειροτονία του ήταν ιατρός, ή αν κατείχε εμπειρικά αυτές τις ιατρικές ικανότητες.
Όπως μας ομολογεί ο Απόκαυκος, ο Επίσκοπος Νικόλαος ήταν πολύ αγαπητός στο ποίμνιό του και μεριμνούσε για αυτό. Όπως και να είχε, η φήμη του και τα ιατρικά επιτεύγματά του, ήταν τόσο καλά που υποχρέωναν ακόμα και τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου, τον Απόκαυκο, να τον επισκέπτεται συχνά για να δώσει λύσεις σε ιατρικά προβλήματα που είχε.
Σε μια από αυτές τις επισκέψεις του, οι δύο τους λειτούργησαν στον μεγάλο ναό της Βόνδιτζας. Μετά την Θεία δοξολογία, οι δύο ιερωμένοι βάδισαν μέχρι τα προπύλαια του ναού και στο τέλος κάθισαν στα μαρμάρινα σκαλοπάτια.
Η έκφραση «βάδισαν στα προπύλαια» μας οδηγεί στη σκέψη ότι η έκταση των προπυλαίων πρέπει να είναι μεγάλη και συνεπώς το όλο συγκρότημα του ναού, να ήταν σε μια μεγάλη έκταση. Αυτό το συγκρότημα πρέπει να ήταν σε υπερυψωμένη θέση και μαρμάρινα σκαλοπάτια να σε ανέβαζαν στο κυρίως ναό.

Που να ήταν αυτό το τεράστιο συγκρότημα του μεγαλοπρεπή ναού; Σε ποιόν άγιο να ήταν αφιερωμένος;

Η έρευνα που πραγματοποιήσαμε τον Σεπτέμβριο του 2013 (βλέπε την εργασία «Βυθισμένη Βόνδιτζα») δεν μας έδωσε στοιχεία για ένα τέτοιο μεγάλο συγκρότημα ναού. Ο ναός που εντοπίσαμε, σε μικρό βάθος θάλασσας, ήταν σχετικά μικρός και στα πέριξ του δεν υπήρχαν άλλα κτιριακά συγκροτήματα.

Βέβαια σε άλλα μέρη του βυθού υπάρχουν αρκετά κτίρια που μπορούν να δικαιολογήσουν τις αυξημένες ανάγκες υποστήριξης των τότε περίφημων σχολών Παπαδικής, Γραμματικής και Αριθμητικής (σχολικές τάξεις και κατοικίες σπουδαστών).

Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις είναι η έκφραση που χρησιμοποιεί ο Απόκαυκος στο σημείωμά του: « κάθισαν στα μαρμάρινα σκαλοπάτια, αφού λύγισαν τα ισχία τους».
Για να υπάρχουν μαρμάρινα σκαλοπάτια στα προπύλαια του ναού, ο ναός θα ήταν πολυτελέστατος και σε ένα σοβαρό ύψος πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Η έκφραση ότι κάθισαν λυγίζοντας τα ισχία τους, μας δίνει στοιχεία για να εκτιμήσουμε την κατασκευή. Μεγάλος καθρέφτης στα σκαλιά και μεγάλη οριζόντια επιφάνεια.

Πρίν προχωρήσουμε στην αναζήτηση του μεγάλου και μεγαλοπρεπούς ναού, χρειάζεται να ενημερώσουμε τους αναγνώστες του άρθρου για την σύνοδο των επισκόπων, η οποία έλαβε χώρα στη Βόνδιτζα τον Αύγουστο του 1227 μχ.
Το γιατί προτιμήθηκε η Βόνδιτζα, ως χώρος συνόδου των επισκόπων, αυτό μπορεί να δικαιολογηθεί:

 Ως πρώτη την τάξη επισκοπή,
  Ως πιο εξυπηρετική στους τρόπους προσέλευσης των επισκόπων (από στεριά και από θάλασσα).
  Ως ικανή να μπορεί να εξυπηρετήσει ανάγκες διαμονής όχι μόνο των επισκόπων αλλά και της συνοδείας αυτών.

Σε όλα τα ανωτέρω πρέπει να προστεθεί και ο χώρος της συνόδου, που έπρεπε να έχει το μέγεθος και την μεγαλοπρέπεια, για μια σύνοδο επισκόπων.

Επιστρέφουμε στις περιγραφές που υπάρχουν στο προσωπικό σημείωμα του Απόκαυκου.
Οι λέξεις στο αρχαίο κείμενο όπως – προπύλαια , μαρμάρινα σκαλοπάτια – μας δίνουν δικαίωμα να εκφράσουμε, ότι αυτές τις λέξεις τις συναντούμε στις περιγραφές μεγάλων αρχαίων Ελληνικών ναών. Με όλη την επιφύλαξη που πρέπει να έχει μια ιστορική έρευνα, χρειάζεται σε πρώτο επίπεδο να αναζητήσουμε τις τοποθεσίες των μεγάλων αρχαίων ναών, κοντά στη βυθισμένη Βόνδιτζα.
Μια μετατροπή αρχαίου ελληνικού ναού σε χριστιανικό, δεν γίνονταν μόνο λόγω του έτοιμου υπαρκτού δομικού υλικού και εγκαταστάσεων, αλλά και από την αποφυγή συγκεντρώσεων των πιστών του δωδεκάθεου, στους χώρους των αρχαίων ναών τους.

Στη παραπάνω εικόνα, οι διακεκομμένες γραμμές στη παραλιακή ζώνη, μας δείχνουν το που σήμερα είναι η ακτή.

Από το αρχείο του Goest Faisst, λαμβάνουμε την πληροφορία για τον αρχαίο ναό της Θεάς Ήρας, στη σημερινή παραλιακή θέση «Αναήρα» και τον ναό του Ακτιου Απόλλωνα, ο όποιος είχε το μεγαλύτερο ιερό τέμενος στην ευρύτερη Ακαρνανία. Οι εγκαταστάσεις του κάλυπταν χώρο πολύ μεγαλύτερο από τον μεγάλο πέτρινο λόφο, πάνω στη κορυφή του οποίου βρίσκονταν το αρχαίο τέμενος.

Αν η προηγούμενη, με άκρως επιφυλακτική, υπόθεση, δεν έχει έστω και το παραμικρό αντίκρισμα, τότε χρειάζεται να αναζητήσουμε τον μεγάλο χριστιανικό ναό σε κάποιο ύψωμα ή σε πεδιάδα.
Στη περίπτωση της πεδιάδας, ο ναός πρέπει να βρίσκονταν σε μεγάλη υπερυψωμένη βάση.
Για τον ναό της Θεάς Ηρας, αυτός μπορεί να μας έχει δώσει μέχρι σήμερα το τοπωνύμιο «Αναήρα», όμως από τις εγκαταστάσεις του δεν έχει απομείνει τίποτα, στην σημερινή στάθμη του εδάφους. Για τους περιπατητές της Βόνιτσας, παρέχουμε την ενημέρωση ότι ο χώρος του αρχαίου ναού είναι πίσω και δεξιά από το τροχόσπιτο του ναυτικού συλλόγου.
Επίσης μεγάλο αρχαίο κτηριακό συγκρότημα ήταν στον Αγιο Ιωάννη (σημερινό νεκροταφείο). Από την θέση του σημερινού μικρού ναού και προς τα δυτικά, εκτείνεται μεγάλο κτιριακό συγκρότημα , σε βάθος από 1 μέτρο μέχρι 1,5 μέτρα. Οι πέτρες του είναι ακριβώς όπως αυτές που θα περιγραφούν στην επόμενη ενότητα, αυτές της Μαγούλας.

Είναι από σκληρή πέτρα, άγνωστη στη περιοχή μας, σκαλισμένη και με δεσίματα στις πλευρές τους. Τέτοιες πέτρες υπάρχουν (από μεταφορά τους εκεί) στο λιμάνι της Αναήρας, πρίν στην είσοδο του ράμματος της Κουκουμίτσας

Για τον ναό του Ακτιου Απόλλωνα (θεωρία Goest Faisst), αυτός τοποθετείται στην περιοχή της Μαγούλας. Οι εγκαταστάσεις του έχουν δεχθεί πολλές φθορές και λεηλασίες. Για να φανταστείτε το μέγεθος των λεηλασιών, στα δομικά του υλικά, μόνο και μόνο στις αρχές του 19ου αιώνα, ένα τεράστιο πλήθος(περίπου 200) από τις πελεκητές πέτρες (διαστάσεων 1,5-2*0,8-1*0,9-1 μέτρα) βρίσκονται ακόμα και σήμερα στην Παλιοσάραγγα Πρέβεζας (μπροστά από το δημοτικό καφενείο και μέχρι τον δημοτικό σινεμά).

Τις μετέφερε εκεί ο Αλή Πασάς, για κάποια ιδιαίτερη κατασκευή, κοντά στο ξύλινο σεράι της Παλιοσάραγγας.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, με ένα άλλο μέρος από το δομικό υλικό του αρχαίου ναού, κατασκευάστηκε η σημερινή διατηρητέα παραδοσιακή παραλία της Βόνιτσας.
Πολύ γρηγορότερα, τον 1 πχ αιώνα και μετά την ναυμαχία του Ακτίου, ο Οκταβιανός αφαίρεσε σοβαρό δομικό υλικό και το μετέφερε στο χώρο που κατά την διάρκεια του πολέμου, είχε την σκηνή του, για να φτιαχτεί το μνημείο της νίκης.

Ο πίνακας ζωγραφικής του Αντόνιο Στ. Ματέο με θέμα την πολιορκία του κάστρου της Βόνιτσας κατά την διάρκεια του Βενετοτουρκικού πολέμου (Οκτώβριος 1717 μχ) μας παρουσιάζει ένα μικρό μέρος από την τότε μεγαλοπρέπεια του αρχαίου ναού.

Στις τρείς προαναφερόμενες περιοχές (Αναήρα – Αγιος Ιωάννης – Μαγούλα) σήμερα υπάρχουν μικρές εκκλησίες, η δε εκκλησία του Αγίου Ιωάννη θεωρείται ως η πιο παλαιά εκκλησία της Βόνιτσας, χωρίς όμως να μπορούμε να υπολογίσουμε πόσες φορές μπορεί να γκρεμίστηκε και να ξανακτίστηκε.

Ο Leake (Αγγλος περιηγητής) εισήλθε στην Βόνιτσα στις αρχές του 19ου αιώνα, ερχόμενος από την Palim-Bay. Κατεβαίνοντας από την κορυφή του Άγιου Ηλία, οι περιγραφές του είναι αναλυτικές για τις καλλιέργειες που συναντά και για το μεγάλο πλήθος αρχαίων κατεστραμμένων κτιρίων, κυρίως στη περιοχή του Bocalle (Μπούχαλη). (Βλέπε εργασία «ο Leake στην ευρύτερη περιοχή της Βόνιτσας»)

Για το θέμα της τοποθεσίας του μεγάλου Χριστιανικού Ορθόδοξου Ναού, στην περίοδο 1200-1229 μχ (χρονικό διάστημα περιγραφών από τον Απόκαυκο), θα κάνουμε μόνο υποθέσεις χωρίς τεκμήρια αποδείξεων. Όμως οι προβληματισμοί πρέπει να υπάρχουν και οι υποθέσεις να αναπτύσσονται. Αν κάποια μέρα λειτουργήσει η αρχαιολογική σκαπάνη (αν θέλει), τότε θα έχουμε την τεκμηριωμένη απάντηση.
Μέχρι τότε όμως, θα έχουμε τις πληροφορίες που μας δίνουν τα αρχαία κείμενα του Απόκαυκου, όχι μόνο για τον προαναφερόμενο ναό αλλά την κοινωνική δομή της Βόνδιτζας, το εθιμικό δίκαιο, τις νοοτροπίες και συνήθειες των κατοίκων.

Οσο μελετούμε τα κείμενα του Απόκαυκου και εντοπίζουμε σημαντικές πληροφορίες, θα σας ενημερώνουμε με άρθρα και σχόλια.

Σας παραδίνουμε για ανάγνωση ένα μικρό μέρος από το προσωπικό σημείωμα του Μητροπολίτη Ναυπάκτου Απόκαυκου, πρώτα στην αρχαία ελληνική και μετά σε μετάφραση από την Φιλόλογο Γεωργία Μπογόρδου:

Πρωτότυπο κείμενο.

Η του σώματος ημών πληθώρα και το πολλαίς παρενοχλείσθαι ταις νόσοις το μοχθηρόν σαρκίον τούτο και δεσμωτήριον, ω περικείμεθα, υφ’ ων και εις ανάγκην πολλάκις ήλθομεν του θεοκλυτείν, ως εκ της φυλακής του σώματος τούτου την ημετέραν ψυχήν εξαγαγείν τον θεόν, ηνάγκασαν ημάς Βόνδιτζαν ιδείν και τω ταύτης επισκόπω περιτυχείν, ιν ώσπερ ιατρός κατέστη ψυχών τη επικλήσει του πνέυματος, ούτω δη και σωμάτων έσται θεραπευτής. Η γαρ φιλάνθρωπος τέχνη τούτω το επιτήδευμα και δη που την χθές μετά την θείαν δοξολογίαν περί το του ναού προπύλαιον άμφω ποιησάμενοι βάδον και τοις εκ μαρμάρων εκείσε βάθροις τα ισχύα κάμψαντες εκαθήμεθα και περί νόσων και των εκτός οχληρών και ως έκαστος ό βούλοιτο πράττει κακόν κατά τον ενεστώτα καιρόν εκοινολογούμεθα και ως την τούτων ομιλίαν είχεν η γλώσσα, ανήρ τις γηραιός ήδη, όνομα Συμεών, επωνυμίαν Σγουρόπουλος, ………………..

Μετάφραση.

Ο κορεσμός του σώματος και το ότι ενοχλείται με πολλές αρρώστιες και η φυλακή με την οποία περιβαλλόμαστε εξαιτίας των οποίων πολλές φορές εξαναγκαστήκαμε να επικαλεστούμε το Θεό για να απομακρύνει τη ψυχή μας από τη φυλακή του σώματός μας, μας ανάγκασε να επισκεφτούμε τη Βόνιτσα και να συναντήσουμε τον Επίσκοπό της για να γίνει με τον ίδιο τρόπο θεραπευτής του σώματος όπως ακριβώς ορίστηκε θεραπευτής των ψυχών με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος. Γιατί η αγάπη για τον συνάνθρωπο είναι για αυτόν εργασία. Και βέβαια χθές μετά τη θεία δοξολογία ……

….αφού και οι δύο βαδίσαμε στα προπύλαια του ναού, καθίσαμε στα μαρμάρινα σκαλοπάτια, λυγίζοντας τα ισχία, συζητήσαμε για τις αρρώστιες, για τα ενοχλητικά που ο καθένας θέλει να κάνει στη παρούσα στιγμή.

Και ενώ η συζήτηση εξελισσόταν παρουσιάστηκε κάποιος άνδρας γέροντας ήδη Συμεών στο όνομα Σγουρόπουλος στο επώνυμο ……..

Ο αρχαίος ναός στην Μαγούλα της Βόνιτσας
(ναός του Ακτιου Απόλλωνα).

Ενας τέτοιος μεγάλος ναός πρέπει να συνόδευε την μεγαλοπρέπεια που ενέπνεαν οι επίσκοποι της Βόνδιτζας. Σε μια επιστολή του Μητροπολίτη Απόκαυκου στον Επίσκοπο Βονδίτζης , τον Δανιήλ , η ορολογία αλλά και η προσφώνηση του Μητροπολίτη, εμφανίζει την σημασία και την ιερατική βαθμίδα που κατείχε όχι μόνο ο επίσκοπος αλλά και η επισκοπή της Βόνδιτζας.

Το έργο της μετάφρασης όλων των κειμένων του Αποκαυκου (αλληλογραφία –σημειώματα – ποιήματα) σε σχέση με την επισκοπή της Βονδίτζης, συνεχίζεται. Ελπίζουμε εντός της προσεχούς τριετίας να έχουμε ολοκληρωμένο το έργο, με αναλυτικά στοιχεία και σχετικούς προσδιορισμούς.

Το άρθρο μας αφιερώνεται στον Goest Faisst. Μπορεί ο «Νίκυ» να χάθηκε στις αρχές του χρόνου που πέρασε, άφησε πίσω του μαθητές που βαδίζουν στα χνάρια του. Σημειώνουμε ότι οι γκραβούρες του αρχαίου ναού στη Μαγούλα, προέρχονται από το αρχείο που μας έχει παραδώσει ο Faisst. Αν ζούσε σήμερα, όπου με την ανεύρεση και επεξεργασία του αρχείου Απόκαυκου οι έρευνές του διασταυρώνονται με δεύτερες πληροφορίες, θα είχαμε πολύ σύντομα αποτελέσματα στην δική μας έρευνα.
Αν ζούσε θα αισθάνονταν την δικαίωση. Τα στοιχεία από την έρευνά μας (από το αρχείο του Απόκαυκου) αρχίζουν να τον επαληθεύουν.
Εμείς οι Αμφικτίονες, με το έργο μας, τον τιμούμε και πάντα τον θυμόμαστε.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Πρόεδρος                          Ο Αντιπρόεδρος             Η υπεύθυνος του Project «Απόκαυκος»
Ντόβας Φίλιππος             Ντίνος Στυλιανός                                         Μπογόρδου Γεωργία

Καλή Χρονιά