HomeΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΓια έναν εργάτη της γης που έφυγε…

Για έναν εργάτη της γης που έφυγε…

Γράφει ο Σπύρος Βρεττός

Απεβίωσε στην πόλη της Λευκάδας, (15-6-2019) και τάφηκε στους Τσουκαλάδες, (16-6-2019), ο Λευτέρης Βρεττός, του Νικολάκη και της Αθηνάς, το γένος Σταματέλου-Τζώρτζη. Ήταν από τους τελευταίους εναπομείναντες στη ζωή, ακαταπόνητους Τσουκαλαδιώτες-και Λευκαδίτες- εργάτες της γης.

Αλλά για τον Λευτέρη -και για όλους τους ελάχιστους αυτούς εναπομείναντες εργάτες της γης-ήρωες της δουλειάς στην κυριολεξία-καθώς και για όλους εκείνους τους προϋπάρξαντες , που ήδη από τον 16ο αιώνα, ή για ν’ ακριβολογούμε κάπως, από την αρχαιότητα και τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., ίσως και νωρίτερα, ανταποκρίθηκαν στη μεγάλη πρόκληση: να επιβιώσουν εκχερσώνοντας την άγονη και εν πολλοίς άνυδρη γη της Λευκάδας, ιδιαίτερα της ορεινής, τη γεμάτη από ρουπάκια και πυκνούς, κάθε είδους, θάμνους, θα μπορούσε να τους απονέμεται ένας διαρκής έπαινος. Μια μέρα μνήμης του υπεράξιου Λευκαδίτη αγρότη και της διπλά βαρυφορτωμένης Λευκαδίτισσας αγρότισσας.

…Χιλιάδες εργάτες της γης κάτω από κατακτητές ανελέητους και κοινωνικές συνθήκες εχθρικές έως απάνθρωπες, κατόρθωσαν παρ’ όλ’ αυτά, με υπεράνθρωπη δουλειά να ξεχερσώσουν τη δυσπρόσιτη γη της ορεινής Λευκάδας, και να δημιουργήσουν ηθικούς κώδικες συμβίωσης. Έτσι πέτυχαν να επιβιώσουν οικονομικά, να προικίσουν αδερφές και κόρες, και από ένα χρονικό σημείο και μετά, προς το τέλος του 19ου αιώνα, ν’ αρχίσουν να σπουδάζουν τα παιδιά τους.

Η εκχέρσωση της ορεινής Λευκάδας υπήρξε το μέγιστο έπος του Λευκαδίτη χωρικού. Αναμορφώνοντας αυτή τη χέρσα και εχθρική γη της ορεινής Λευκάδας, ξεχωνιάζοντας με ποτάμια ιδρώτα και φυτεύοντας αμπέλια κυρίως και κατόπιν ελιές…, διαμορφώνοντας την αρχιτεκτονική του φυσικού χώρου με λιθιές και λιθιές-κάστρα! Και προστατεύοντας καθ’ολοκληρίαν τον εξαιρετικά δυσμενή αυτό φυσικό χώρο που βρέθηκε μπροστά τους για να ζήσουν.

Αναδείχτηκαν παράλληλα σε υποδειγματικούς τεχνίτες και κατασκευαστές σπιτιών αντιμετωπίζοντας σεισμούς και πάμπολλα δεινά, είτε από τη φύση είτε -και κυρίως-από άλλους ανθρώπους. Παρέμειναν όμως ακαταπόνητοι εργάτες της γης και με τη συνείδησή τους γεμάτη από ένα συναίσθημα ελευθερίας και υπερηφάνειας.

Ο Λευκαδίτης δεν πέρασε μόνο στο Ξηρόμερο να δουλέψει για λίγες οκάδες στάρι και λίγο καλαμπόκι. Έφτασε οπουδήποτε θα μπορούσε να βρει μεροκάματο. Ο Λευτέρης, για παράδειγμα, με τον ξάδερφό του Γιώργη Βρεττό, που κι αυτός χάθηκε πριν από δύο χρόνια, έφταναν και ως την Πελοπόννησο σκάβοντας τους εκεί πολυπληθείς αμπελώνες. Κι έμεναν εκεί παραπάνω από έναν ή δύο μήνες. Φαντάζει μεγάλη υπερβολή, αλλ’ ειπώθηκε έτσι ακριβώς: πως αυτοί οι δύο μαζί έσκαψαν όλα τ’ αμπέλια της Πελοποννήσου, Φλεβάρη και Μάρτη… Και οι δύο είδαν τ’ αδέρφια τους να χάνονται στον εμφύλιο, τον ευγενικό δάσκαλο Χρήστο Βρεττό-αδερφό του Λευτέρη-, και τον ακάματο εργάτη της γης Άγγελο Βρεττό, αδερφό του Γιώργη. Η θεια Κατερίνα και η θεια Αθηνά-οι μανάδες τους- δε βγήκαν ποτέ από τη βαθιάν οδύνη αυτού του χαμού, όπως και όλες οι άλλες γυναίκες που είχαν την ίδια κακή τύχη. Η θεια Αθηνά, μόλις που ξημέρωνε, κι έβγαινε να σαρώσει την αυλή της, έφτανε κι ως την απέναντι ελιά όπου ο Χρήστος καθότανε και διάβαζε υπομονετικά ώσπου να τελειώσει το γυμνάσιο κι ώσπου να τελειώσει την Παιδαγωγική Ακαδημία στα Γιάννενα. Κι έλεγε: «Να σαρώσω κι εδώ που πατούσαν τα ποδαράκια του παιδιού μου…»

Και ο Λευτέρης και ο Γιώργης είχαν τη χαρά να ιδούν άλλα αδέρφια τους να σπουδάζουν, τον Λάμπρο και τον Μπάμπη, να γίνονται δάσκαλοι, να ιδούν και τα παιδιά τους να σπουδάζουν-και άλλους συγγενείς τους- και να αναδεικνύονται σε άξιους εργάτες της επιστήμης και της εν γένει έντιμης ζωής.

Αυτοί όλοι οι ακούραστοι άνθρωποι-άντρες και γυναίκες- ανταποκρίθηκαν πλήρως στη μεγάλη πρόκληση της εποχής τους, να επιβιώσουν μέσα σε δύσκολους ή και απάνθρωπους αιώνες μόνο και μόνο με τη δική τους άξια σκέψη και το δικό τους υπεράνθρωπο μόχθο. δημιουργώντας και κώδικες συμβίωσης ικανούς να τους προστατέψουν. Μετανάστες ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα προς τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Νότια Αμερική και κατόπιν την Αυστραλία και μεταπολεμικά τη Γερμανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες συνδράμοντας αποφασιστικά στον εξανθρωπισμό της ζωής των φτωχών Λευκαδίων συγγενών τους και στις σπουδές εκατοντάδων παιδιών, που αναδείχτηκαν και εξακολουθούν να αναδείχνονται ως τις μέρες μας άξιοι επιστήμονες. και που ενσωματώνουν και συμμετέχουν στην προαγωγή της σύγχρονης επιστημονικής σκέψης. Θα τους είμαστε για πάντα ευγνώμονες.

Η αλλαγή των οικονομικών συνθηκών, οι επιστημονικές σπουδές, ο τουρισμός κυρίως, και οι άξιοι επαγγελματίες, έχουν δημιουργήσει και δημιουργούν μιαν άλλη Λευκάδα, αυτήν που εμείς ζούμε σήμερα. Οι εργάτες και καλλιεργητές της λευκαδίτικης γης και οι μετανάστες καθώς και οι παλιοί επαγγελματίες έδωσαν το μέτρο των δυνατοτήτων τους για την επιβίωση του νησιού, όπως εν πολλοίς και στην υπόλοιπη Ελλάδα.

Η Λευκάδα-όπως και άλλα νησιά-, μετασχηματίζεται σε μια νέα ισχυρή οικονομική περιοχή, με πολύ μεγάλες προοπτικές στο μέλλον, τόσο που να μας θυμίζει την εξαιρετικώς ακμάζουσα αρχαία Νήρικο, πόλη των 20.000 κατοίκων, πριν από δυόμιση περίπου χιλιάδες χρόνια. Τότε ήταν το εμπόριο, η ναυτιλία, ακόμα και το ψάρεμα στην πολύ πλούσια σε ψάρια θάλασσα που περιέβαλλε το νησί. Σήμερα είναι κυρίως ο τουρισμός.
Όλοι όμως καταλαβαίνομε ότι παραμένει μεγάλης σημασίας, η αγροτική παραγωγή να μην εγκαταλειφθεί.

Απεναντίας, και στο μέτρο του δυνατού, να επανασχεδιαστεί με πραγματική πλέον σύγχρονη γνώση και σοφία, παρόλο που για τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας τα πράγματα δείχνουν μόνο τον τουρισμό.

Αλλά, όπως και σε προηγούμενους αιώνες, κάθε φορά που πάει να δημιουργηθεί το αισιόδοξο ή και υπεραισιόδοξο κλίμα, εμφανίζεται ένα «τέρας», που απειλεί να τα καταστρέψει όλα. Λένε πως αυτό που εμφανίστηκε αυτή τη φορά στις μέρες μας, είναι και το πιο δύσμορφο και το πιο επικίνδυνο που αντιμετώπισε ποτέ η ανθρωπότητα. Μιλάνε για την έννοια μιας επερχόμενης γενικής και τραγικής κατάρρευσης… Έτσι που η μέγιστη πρόκληση των ημερών, για μας τους σύγχρονους πλέον Λευκαδίτες, είναι το να διασωθεί ο φυσικός πλούτος της Λευκάδας, η θάλασσα του Ιονίου, και η πεδινή και ορεινή ιδιοσυστασία του νησιού, που δημιουργεί την ανεπανάληπτη φυσική ομορφιά-πηγή ζωής και πλούτου. Το ίδιο ισχύει και για όλη την Επτάνησο, την Κέρκυρα και τους Παξούς και την Ιθάκη και την Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο κι ως κάτω τα μακρινά-και τόσο κοντινά για μας τους Λευκαδίτες-Κύθηρα. Και για τις απέναντι ανεπανάληπτης ομορφιάς ακτές της Ηπείρου και της Ακαρνανίας. Η μεγάλη πρόκληση-ένα ζήτημα ζωής και θανάτου-βρίσκεται στα χέρια των νέων Λευκαδίων επιστημόνων, επαγγελματιών, και όλων εν γένει των κατοίκων των παραπάνω περιοχών. Μάλλον όλοι μας οφείλομε να πραγματοποιήσουμε ένα άλμα της σκέψης μας και να ιδούμε τη μεγάλη τύχη -ή τη μεγάλη ατυχία- που έρχεται. Και να απαλλαγούμε από τη μεγάλη αυταπάτη ότι ο καθένας μπορεί να διασωθεί από μόνος του. Γιατί αυτή η αυταπάτη μπορεί να μας οδηγήσει σε μία και μόνο βεβαιότητα: ότι έτσι δεν θα διασωθεί κανένας μας.

Και κατά μία πλατωνική επαγωγή, έτσι δεν θα διασωθεί καμία χώρα, κανένας άνθρωπος του πλανήτη. Η συμβολή όλων των ανθρώπων είναι τόσο αναγκαία ώστε να επιτευχθεί το γιγαντιαίο αυτό επίτευγμα της διάσωσης. Ίσως μπορεί εύκολα να το καταλάβουμε αυτό, τη σημασία δηλαδή της παρουσίας όλων των ανθρώπων, αν σκεφτούμε -απλώς και για παράδειγμα-, ότι στη Σύνοδο των εφτά πλουσιότερων χωρών του πλανήτη (G7), στο διάσημο θέρετρο της Γαλλίας Biarritz (24-26 Αυγούστου 2019), όπου συζητήθηκε και το ζήτημα των πυρκαγιών και της δραματικής αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου -με γνωστές τις επιπτώσεις στη γενικότερη δυσμενή φυσική πραγματικότητα του πλανήτη-, οι εφτά πλουσιότερες χώρες προσέφεραν ως βοήθεια στην κατάσβεση, το ποσόν των 20 εκατομμυρίων δολαρίων-τουλάχιστον απ’ ό,τι μετέδωσαν οι τηλεοράσεις και τα ραδιόφωνα.

Δηλαδή, ποσό χρημάτων για την αγορά μισού πυροσβεστικού αεροπλάνου και κάτι παραπάνω! Αν σκεφτούμε, για παράδειγμα ότι το πυροσβεστικό αεροπλάνο GL-415, καναδικής προέλευσης, που μπορεί να μεταφέρει 6140 λίτρα νερό, το κόστος του ξεκινά από 37 εκατομμύρια δολάρια Καναδά: ή ένα C-130 Hercules (χώρα παραγωγής ΗΠΑ), που μπορεί να μεταφέρει 11000 λίτρα νερό, το κόστος του φτάνει και τα 30 εκατομμύρια δολάρια. Και δεν μιλάμε για ένα ρωσικό Iyushin11-76, στην πυροσβεστική του έκδοση, που μπορεί να μεταφέρει 43230 λίτρα νερό και που η τιμή του ξεκινάει από 50 εκατομμύρια δολάρια… Μου σχολίασε κάποιος ότι θα μπορούσε βέβαια οι 7 πλουσιότερες χώρες του πλανήτη-ανεξάρτητα ή πέρα από το διπλωματικό ζήτημα της παρέμβασης ή μη στα εσωτερικά των άλλων χωρών-, να προσκαλέσουν και τις 7 πιο φτωχές χώρες του πλανήτη να συμβάλουν οικονομικά, συμπληρώνοντας το ποσό των 10 περίπου εκατομμυρίων δολαρίων, ώστε να αγοραστεί όχι μισό και κάτι, αλλά ένα τουλάχιστον ολόκληρο πυροσβεστικό αεροπλάνο της προκοπής…
Βρισκόμαστε στη Λευκάδα, που δεν είναι βέβαια το κέντρο της γης, αλλά όλα τα σημεία πλέον του πλανήτη είναι το κέντρο της γης κι έχουν όλα την ίδια κοινή μοίρα.

Ας παραμείνομε κάπως με το μέρος της αισιοδοξίας. Που για να παραμείνει αισιοδοξία απαιτεί τη γενναία, έλλογη και δυναμική ταυτοχρόνως παρουσία όλων μας. Έτσι γενικολογώντας -όπως συνήθως συμβαίνει-, θα μπορούσε να πούμε, ότι ο ο σημερινός άνθρωπος διαθέτει και τη γνώση και τον πλούτο ώστε να αντιμετωπίσει επιτυχώς την επερχόμενη κατάρρευση, αποτρέποντας βαριές καταστάσεις δυστυχίας, και δημιουργώντας για όλους τους ανθρώπους συνθήκες ασφαλούς ζωής.

Οι παλιοί εργάτες και καλλιεργητές της λευκαδίτικης γης που έφυγαν, και όλοι εκείνοι που με τα πενιχρά τους μέσα, τις μικρές βάρκες ή τα καΐκια τους και την επαγγελματική τους δημιουργικότητα, αντιπάλεψαν για αιώνες τη στεριά και τη θάλασσα με τόση επιτυχία και με τη δύναμη της ψυχής τους, δεν απαιτούν μόνο τη μνήμη μας. Αλλά, πολύ πιθανόν, μας στέλνουν κι ένα μήνυμα αισιοδοξίας και περιμένουν από μας να ιδούν το αποτέλεσμα των δικών μας δυνατοτήτων και της δικής μας ψυχωμένης παρουσίας…

Σπύρος Βρεττός

Προηγουμενο αρθρο
Δυο πρωτιές στα ΑΕΙ μαθητών του 2ου ΓΕΛ Λευκάδας
Επομενο αρθρο
Συνάντηση βουλευτή Θανάση Καββαδά με τον Αντιπεριφερειάρχη Ανδρέα Κτενά

2 Σχόλια

  1. Παναγιωτης Σκληρος
    27 Σεπτεμβρίου 2019 at 19:17 — Απάντηση

    Να συμπληρωσω μονο ακομα οτι η φωτογραφια ειναι του Fritz Berger και εληφθηκε στον καμπο της Βασιλικης. Διακρυνω, γιατι τους θυμαμαι απο κατι χαρακτηριστικο τον καθενα, τον πρωτο αριστερα,τον Σταματη Προκοπη(θειος μου) που πεταγε ετσι χαρακτηριστικα την αξινα ψηλα οταν εσκαβε βαθια τ αμπελια και διπλα του τον Κωστα τον Μπουλα απ την Κονταραινα(γειτονα της γαιγιας μου) που παντα ηταν καλοχτενισμενος με καβαγιαδα..οπως φαινεται και στη φωτογραφια…
    Ειχαν σκαψει ολο τον καμπο ..δεκα φορες.!!

  2. Παναγιωτης Σκληρος
    27 Σεπτεμβρίου 2019 at 19:11 — Απάντηση

    Δεν χρειαζεται φυσικα καμια συμπληρωση σ οσα ο σοφος μας δασκαλος,Σπυρος Βρεττος γραφει για τον μπαρμπα Λευτερη αλλα και για ολους τους εργατες γης που ευστοχα ,ετσι, χαρακτηριζει ..
    Ηθελα να πω μονο οτι ο μπαρμπα Λευτερης ηταν εκτος απο πολυ εργατικος ,φιλοτιμος και σεβασμιος ανθρωπος κι ευγενης,ειχε και χιουμορ και ανταποκριθηκε και στην δουλεια του στον δημο με ιδιαιτερο ζηλο. Ο μπαρμπα Λευτερης αγαπουσε τη δουλεια,αγαπουσε αυτο που εκανε οχι μονο για τον ιδιο αλλα για τους αλλους.
    Θα τον θυμομαστε

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.