Η γιαγιά μου και τα μοσκαρδίνια

Της Πηνελόπης Κοψιδά

Κι όπως η βροχή μουσκεύει τα λουλούδια του κήπου, αναδύονται μυρωδιές γνώριμες και απαράλλαχτες, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Η μυρωδιά είναι το πιο δυνατό ενθύμιο. Κάτι σαν μηχανή του χρόνου. Ούτε η εικόνα, ούτε ο ήχος, η μουσική, η ομιλία μπορούν να σου ξαναζωντανέψουν τόσο ρεαλιστικά μια ανάμνηση. Μόνο η μυρωδιά! Πλησιάζεις τη μύτη σου στον ανθό, κλείνεις τα μάτια σου και εισπνέεις… Και τότε, για λίγα δευτερόλεπτα μόνο, μεταφέρεσαι αλλού… Βλέπεις ένα ολόκληρο σκηνικό μπροστά σου, από άλλο χρόνο κι άλλο τόπο. Και νιώθεις ακριβώς, ακριβώς όμως, όπως ένιωσες εκείνη τη στιγμή που ανάπνευσες αυτή τη μυρωδιά. Αυτός πρέπει να είναι, μεταφορικά και κυριολεκτικά, ο ορισμός της μαγείας. Γιατί η μαγεία υπάρχει… αλλά πρέπει να μυηθείς στα μυστικά της. Κι άμα βρεις τα μονοπάτια της, τότε ξαναζείς ότι λαχταρά η καρδιά σου…

Πλησιάζω στα μοσκαρδίνια του κήπου μου και κλείνω τα μάτια. Έρχεται μπροστά μου μια μεγάλη αυλή, περιτριγυρισμένη με παρτέρια, κι αγνάντια της η ανοιχτή θάλασσα. Και μέσα στα παρτέρια λουλούδια, πολύχρωμα και ευωδιαστά. Και μια λυγερόκορμη σκουροντυμένη γυναίκα να τα χαϊδεύει και να τους μιλάει. Και αυτά να κινούνται και να μεγαλώνουν μπροστά στα έκπληκτα μάτια μου. Κι άλλη μαγεία…..

Παίρνω μερικές ανάσες ακόμα κοντά στο λουλούδι και αγωνίζομαι να κρατήσω τη στιγμή. Μα είναι δύσκολο… δεν μπορεί να κρατήσει πολύ… γι΄ αυτό τη λένε στιγμή… Ήταν αρκετή όμως για να κινήσει στο μυαλό μου τη διαδικασία της θύμησης… Κι ήρθε η γιαγιά μου, γελαστή μπροστά μου, και εγώ κάθισα και σκέφτηκα.. και θυμήθηκα.. και χάρηκα που έχω στην καρδιά μου τέτοιες αναμνήσεις.

Είχαμε μια αυλή τεράστια. Μεγάλη βέβαια ήταν για τα μάτια μου τα παιδικά, γιατί τώρα που τη βλέπω δεν είναι και τόσο μεγάλη. Μπορεί όμως να την μίκρυνε και η ανθρώπινη απουσία. Το πιστεύω πια κι αυτό, γιατί μεγαλώνοντας δεν πιστεύουμε στα παραμύθια, αλλά παραμεγαλώνοντας αρχίζουμε να τα πιστεύουμε πάλι… Τέλος πάντων. Γύρω – γύρω είχε παρτέρια με λουλούδια. Όλων των ειδών, ανάλογα με την εποχή. Και μια παρουσία, αυτή της γιαγιάς μου, που τότε πίστευα ότι ήταν η βασίλισσα των λουλουδιών. Και τώρα το πιστεύω…

Λάτρευε τα λουλούδια, τα περιποιούνταν και τα χάιδευε και κάποιες φορές τους μιλούσε κιόλας. Έτσι τα είχε κυριεύσει. Τα έκανε ότι ήθελε… Είχε, ας πούμε, την τσέπη της ποδιάς της γεμάτη λουλούδια που είχαν ξεραθεί και τα είχε κρατήσει για σπόρους. Περνώντας από τα παρτέρια έβαζε το χέρι της στην τσέπη, τα έβγαζε και τα έτριβε πάνω από το χώμα. Τίναζε και τα χέρια της και κάποιες φορές γυρνούσε και την τσέπη το μέσα έξω, για να μην μείνει τίποτε μέσα… Αυτό ήταν! Σε λίγο καιρό άρχιζαν μικρά πράσινα φυλλαράκια, δυο-δυο, να τρυπούν το χώμα και προβαίνουν στο φως. Τα κοίταζε, τα φρόντιζε και τα καμάρωνε. Και κάθε φορά που έρχονταν οι φιλενάδες της να πιούνε καφέ και να πλέξουν τις νταντέλες τους, πάντα έριχναν και μια ματιά στις γλάστρες και στα παρτέρια με τα ανθισμένα λουλούδια αλλά και τα νέα που τώρα έβγαιναν.

Η γιαγιά μου τα έδειχνε καμαρώνοντας και οι γειτόνισσες της έλεγαν: «για ΄τρα νια φουμιά!». Και η γιαγιά μου τις άκουγε πάντα με ένα συγκρατημένο χαμόγελο. Και μετά, κοιτώντας τα μικρά φυντάνια της έλεγαν: «Πηνιώ δως μου και μένα μια ρίζα». Κι έφευγαν πάντα με ένα μικρό φυτό με τη ρίζα του και το χώμα στο χέρι τους ή στο μαντήλι τους. Και γέμιζε η γειτονιά λουλούδια και αρώματα.

Τι να πρωτοθυμηθώ… τις βιολέτες την άνοιξη που στόλιζαν τον επιτάφιο; Τα τζίνια, τα μοσκαρδίνια, τους βασιλικούς, τα γεράνια, τα σκουλαρίκια της βασίλισσας, τις γαρυφαλλιές, τις τριανταφυλλιές; Τι; Ό,τι κι αν φύτευε, πάντα φύτρωνε, μεγάλωνε και θέριευε.

Κάποιες φορές μέσα στα παρτέρια έβγαιναν και φυτά που δεν τα γνώριζε. Κι έλεγε: «τι να ΄ναι τούτο δω;». Και περιμέναμε να δούμε. Κι έτσι φύτρωσε και μεγάλωσε στην αυλή μας μια κορομηλιά, μια βερικοκιά και μια δαμασκηνιά. Κάποια φορά, φαίνεται ότι της είχαν πέσει εκεί κουκούτσια από αυτά τα φρούτα, που επειδή έπεσαν από το χέρι της βιάστηκαν να φυτρώσουν.

Κάτω από το σπίτι μας στο χωριό περνούσε ένα αγροτικό μονοπάτι και πιο κάτω υπήρχαν χωράφια ακαλλιέργητα. Τώρα μέσα σ΄αυτά τα χωράφια υπάρχουν δυο θεόρατες αμυγδαλιές, γεμάτες αμύγδαλα, που τα κλαριά τους φτάνουν μέχρι την αυλή μας. Κάποιοι καρποί που πετάχτηκαν από τη γιαγιά μου κατά λάθος μαζί με τα τσόφλια, έδωσαν αυτά τα δυο γιγάντια δέντρα, που στέκουν εκεί, ζωντανά ενθύμια αυτής της θείας γυναίκας, που όποιος σπόρος έπεφτε από το χέρι της γίνονταν καρπός.

Τότε το θεωρούσα φυσικό. Τώρα όμως που προσπαθώ να το εξηγήσω, πιστεύω (είπαμε, παραμεγαλώνοντας επιστρέφουμε στη μαγεία και στα θαύματα), πιστεύω λοιπόν ότι είχε απόλυτη σχέση με την καλή της καρδιά και την άγια ψυχή που είχε. Και δεν το λέω εγώ επειδή ήταν η γιαγιά μου. Όλοι το λένε, όσοι την γνώρισαν… χωρίς εξαίρεση. Άρα αλήθεια πρέπει να είναι. Η φύση λοιπόν, σαν «όλον» που είναι, σαν σύνολο, επιδιώκει την αρμονία στην λειτουργία των μελών της. Από τον άνθρωπο, σαν μέρος του «όλου», προσδοκάται η αρμονική συνύπαρξη με τα ζώα, τα φυτά, τη γη, τον αέρα και γενικά τον κόσμο. Ε! η γιαγιά μου πέτυχε να κάνει αυτή την προσδοκία πράξη. Και την αγάπησαν όλοι. Τα ζώα, τα λουλούδια, οι άνθρωποι. Νομίζω αυτό είναι το νόημα της ζωής.

Η γιαγιά μου πέθανε την αρχή της άνοιξης του 2006. Προς το τέλος του καλοκαιριού που ακολούθησε, πάνω στον τάφο της, φύτρωσαν μοσκαρδίνια πανύψηλα και τόσο πολλά και πυκνά, που όσοι επισκέπτονταν το χώρο τα κοίταζαν μαγεμένοι. Δεν τα είχε σπείρει κανένας. Παρουσιάστηκαν ξαφνικά μέσα στο καλοκαίρι μικρά-μικρά φυντανάκια, μεγάλωσαν, θέριεψαν και κράτησαν σχεδόν μέχρι το χειμώνα που ακολούθησε. Τι να πω; Ήταν ο αποχαιρετισμός; Ήταν η τιμητική συνοδεία στο πέρασμα της Στυγός; Ή μήπως ήταν η δυσκολία του αποχωρισμού, που όλοι τη νιώσαμε, αλλά τα λουλούδια της είχαν την ευκαιρία να την δείξουν με πράξεις;

Πηνελόπη Ζ. Φίλιππα 1922-2006

ποτέ δεν πεθαίνει αυτός που υπάρχει στη μνήμη και στην καρδιά όσων τον αγαπούν.