HomeΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣΗ παγκόσμια ημέρα της γυναίκας

Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας

Της Πηνελόπης Κοψιδά

Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας (διεθνής ημέρα των δικαιωμάτων των γυναικών) εορτάζεται στις 8 Μαρτίου κάθε έτους. Έχει τις ρίζες της στις διαμαρτυρίες των γυναικών στις αρχές του εικοστού αιώνα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που ζητούσαν ίσα δικαιώματα, καλύτερες συνθήκες εργασίας καθώς και δικαίωμα ψήφου. Θεσμοθετήθηκε το 1977 από τον ΟΗΕ, ο οποίος κάλεσε όλες τις χώρες του κόσμου να γιορτάσουν την ημέρα για τα δικαιώματα των γυναικών.

Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, θα διαπιστώσουμε ότι η ανισότητα των δύο φύλων υπήρξε μια διαρκής και συνεχόμενη κατάσταση που χάνεται στα βάθη της ιστορίας και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι έχει τις ρίζες της στην απαρχή του ανθρώπινου είδους. Κι αν ξεκινήσουμε από την εμφάνιση του γυναικείου φύλλου, με τη μορφή που το ξέρουμε σήμερα, θα πληροφορηθούμε ότι μια γενετική μεταλλαγή είναι αυτή που μεταμόρφωσε τη γυναίκα στο πιο όμορφο θηλυκό του γένους των θηλαστικών.

Το θηλυκό του ανθρώπου, έπρεπε να διαθέτει λεκάνη πιο στενή από των τετράποδων θηλυκών, για να μπορεί να τρέχει όρθιο και να γλιτώνει από τα αρπακτικά θηρία. Έπρεπε όμως η λεκάνη του να είναι και αρκετά πλατιά , ώστε να μπορεί να γεννήσει. Ξέρουμε ότι στην αρχιτεκτονική τα μεγαλύτερα αριστουργήματα είναι συχνά αποτέλεσμα αντιφατικών απαιτήσεων. Αυτό συνέβη και με τη γυναικεία αρχιτεκτονική, όπου οι υπέροχες καμπύλες, σε σχήμα κιθάρας, απορρέουν από αυτές τις δύο αντίθετες μεταξύ τους ανάγκες του είδους μας.

Παρακολουθώντας τη διαδρομή του γυναικείου φύλου μέσα στους αιώνες, θα διαπιστώσουμε ότι η μητριαρχία είναι η πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπων της προϊστορικής περιόδου (ως και το 2500 π.Χ περίπου) με κυρίαρχα χαρακτηριστικά τη γυναικοκρατία και τη λατρεία της Μητέρας Θεάς Πριν από την εισαγωγή της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στη ζωή του πρωτόγονου ανθρώπου, ο καταμερισμός της δουλειάς στερεώνει τη μητριαρχική θέση της γυναίκας.

Τα μητρικά της χρέη την κρατούνε στην προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση, ενώ o άντρας λείπει εξακολουθητικά, κυνηγώντας ή πολεμώντας. Όλη η άλλη, εξόν από την κυνηγητική, βιοσυντηρητική δραστηριότητα της πρωτόγονης κοινωνίας πέφτει στη γυναίκα. Αυτή με την καρποσυλλογή συμπληρώνει το κυνήγι. Αυτή στεριώνει και την κατοικία, όπως κάθε θηλυκό, ανάμεσα στα ζώα, τη φωλιά του. Αυτή δουλεύει και τα δέρματα, για στρωσίδια και ντύματα, αυτή είναι που πλέκει τα καλάθια. Από την καλαθοπλεχτική της ξεπηδούν η αγγειοπλαστική, η πλεχτική, η υφαντική. Η διακοσμητική, η ζωγραφική, η χαρακτική, η βαφική, στα δέρματα, στα υφάσματα, στα σύνεργα και στα στολίσματα, βγαίνουν από τα χέρια της γυναίκας. Στη γυναίκα ανήκει, έτσι, η καταβολή των τεχνών, πού θα τις αναπτύξει ύστερα στα μεγαλειακά του πολιτισμού κατορθώματα ο άντρας.

Εκείνη την εποχή όμως αποτελεί το κέντρο της πρωτόγονης οικονομίας, και αυτό καθιστά την μητριαρχία το κυρίαρχο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, στο οποίο υπολογίζεται μόνο η μητρική συγγένεια, ενώ η γυναίκα-μητέρα κατέχει την κυρίαρχη θέση στην κοινωνία και στην οικογένεια. Η γυναίκα αποτελεί αρχηγό του γένους, οπότε και κληρονομικά δικαιώματα μεταβιβάζονται στα θηλυκά μέλη της κάθε οικογένειας. Στη θρησκευτική του διάσταση, συνδέεται συχνά με λατρεία γυναικείων θεοτήτων της μητρότητας και γονιμότητας.

Τα σπιτικά ζώα και η καλλιέργεια της γης ελευθερώνουν τον άντρα από την ανάγκη του κυνηγιού και τον εγκαθιστούν στην κοινότητά του. Ζεύοντας τα μεγάλα ζώα του στο αλέτρι, τη δική του εφεύρεση, παίρνει από τη γυναίκα τη (σκαλιστική) καλλιέργεια και γίνεται ο κεντρικός παράγοντας της γεωργικής οικονομίας. Η μια μετά την άλλη οι βιοτεχνικές δουλειές των γυναικών γίνονται τώρα δουλειές του. Έτσι, σαν παύει η γυναίκα να είναι καλλιεργήτρια και παραγωγός, κατεβαίνει η παραγωγική αξία της και μαζί η κοινωνική της σημασία.

Η οικονομική υπεροχή των αντρών αντιμάχεται την παραδοσιακή κοινωνική υπεροχή των γυναικών, και την αποδυναμώνει προοδευτικά, περικόβοντας με σφετερισμούς τις μαγικές και ιερατικές λειτουργίες της και περιορίζοντας την ελευθερία, την κοινωνική δραστηριότητα, και προβολή της. Οι αλλαγές αυτές, ρίχνοντας τη γυναίκα στην οικονομική κυριαρχία του αρσενικού, σβήνουν το λάμπος της αρχαίας υπεροχής της και καταλύουν την παλιά των φύλων ισότητα καθιερώνοντας τον πρώτο εκμεταλλευτικό διαφορισμό στο σώμα της κοινωνικής ομάδας.

Μελετώντας τις αρχαίες κοινωνίες που συνδέονται γεωγραφικά και προηγούνται πολιτισμικά της δικής μας, θα δούμε ότι αυτή η κατάσταση που δημιουργήθηκε τότε, παγιώθηκε για πολλούς αιώνες και σε κάποια μέρη της γης , δεν είναι υπερβολή, να πούμε ότι ισχύει μέχρι και σήμερα.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους θεωρούνταν, βιολογικά και ψυχολογικά, πλάσμα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό της και να αντισταθεί σε εξωτερικά ερεθίσματα. Έπρεπε να είναι σεμνή, όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα μιας πατριαρχικής κοινωνίας, όπως ήταν η αρχαία ελληνική. Στον ελληνικό οικουμενισμό δεν υπήρχε θέση για όλους και πάντως όχι για τις γυναίκες.

Στην αρχαία Αθήνα η πρώτη δυσκολία που αντιμετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι ήταν να του επιτραπεί να ζήσει. Εξαρτιόνταν άμεσα από την απόφαση του πατέρα η έκθεση του νεογνού σε μια ερημική περιοχή, καθώς η γέννηση ενός θηλυκού μέλους θεωρούνταν ανώφελο και επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο . Βασική αρχή στην αθηναϊκή κοινωνία ήταν το ότι η γυναίκα τελούσε μονίμως υπό ανδρική κηδεμονία. Μπορεί η παιδεία να ήταν υποχρεωτική για τα αγόρια, τα περισσότερα κορίτσια όμως, με εξαίρεση τις εταίρες, δεν ήξεραν ανάγνωση. Κλεισμένες στον «γυναικωνίτη» , αρκούνταν στο μοναδικό ρόλο που τους αναγνώριζαν, της αναπαραγωγής.

Από την άλλη μεριά η σπαρτιατική κοινωνία έριχνε το μεγαλύτερο βάρος της στη σφυρηλάτηση των κοινωνικών δεσμών μεταξύ των ελευθέρων Σπαρτιατών και Σπαρτιατισσών. Έθετε σε δεύτερη μοίρα την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Θεωρούσαν τη Σπάρτη ως μια μεγάλη οικογένεια. Πρόκριναν την υπαγωγή του ατόμου και της οικογενείας στην ευρύτερη κοινωνική ομάδα, μέσω της παροχής παρόμοιας εκπαίδευσης σε αγόρια και κορίτσια. Για τις οικιακές εργασίες προορίζονταν οι δούλοι.

ΑΡΧΑΙΑ ΡΩΜΗ

Οι γυναίκες στην Αρχαία Ρώμη δεν είχαν νομικά ή πολιτικά δικαιώματα. Έπρεπε να είναι υποταγμένες στην πατρική εξουσία (πατέρας, σύζυγος και αργότερα γιος. ) Ο σύζυγος και ο πατέρας μπορούσαν να σκοτώσουν τη γυναίκα για τον οποιοδήποτε λόγο, καθώς ήταν νόμος της εποχής. Η κατάσταση αυτή άλλαξε με την έλευση μιας νέας θρησκείας, του Χριστιανισμού. Αυτός ήταν και ένας από τους βασικούς λόγους που οι Ρωμαίοι αντιστάθηκαν λυσσαλέα στην εξάπλωση της νέας θρησκείας.

Με τις ανατρεπτικές ιδέες που κήρυττε, κλόνιζε τα θεμέλια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (ισότητα μεταξύ των ανθρώπων, σε ένα κράτος που στηρίζονταν στο θεσμό της δουλείας, διαχωρισμός κράτους και θρησκείας κλπ) Η εβραϊκή και κατόπιν η χριστιανική θρησκεία, άλλαξαν τη θέση της γυναίκας, αφού η μορφή του Θεού τους ήταν αρσενική και θηλυκή. «Κατ΄εικόνα Θεού [….] άρρεν και θήλυ εποίησεν αυτούς».

Ο Ιησούς ήταν ο περισσότερο φεμινιστής, ανάμεσα στις θρησκευτικές μορφές όλων των εποχών. Εκείνος υπερασπίστηκε την ισότητα ανδρών και γυναικών. Παρόλο που οι χριστιανικές εκκλησίες εκδηλώνουν και πάλι τάσεις μισογυνισμού, κάτι έχει παραμείνει από τη διδασκαλία του. Αρκεί κανείς να επισκεφθεί τις χώρες οι οποίες δεν είχαν εκχριστιανισθεί για να το διαπιστώσει. Στην Ινδία έκαιγαν τις χήρες στην πυρά. Στην Κίνα, οι χωριάτες ακόμη και τώρα σκοτώνουν τα νεογέννητα θηλυκού γένους. Όλες οι παραδοσιακές θρησκείες θέλουν τις γυναίκες περιορισμένες.

ΙΣΛΑΜ

Η ισλαμική θρησκεία, ακόμα και σήμερα, θέτει την γυναίκα στο περιθώριο, αρνούμενη να της αναγνωρίσει τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων, το Κοράνι, τονίζει ότι οι γυναίκες «οφείλουσι να εκπληρώσι τα εαυτών καθήκοντα ώς αρμόζει, οι δε άνδρες να προσφέρωνται προς αυτάς μετά δικαιοσύνης, αλλ’ έχουσι την εαυτών εξουσίαν» (Η Βούς, 2:228). Κατά τη μουσουλμανική θρησκευτική παράδοση, ο Μωάμεθ είπε χαρακτηριστικά για τη στάση της γυναίκας προς τον σύζυγο της: «Αν είχα εξουσία για το προσκύνημα, θα έδινα εντολή να προσκυνά η γυναίκα τον άνδρα της» Κάθε σύζυγος είναι υποχρεωμένη να έχει στάση προσοχής απέναντι στον σύζυγο της και να τον υπακούει, εκτός εάν αυτός θέλει κάτι το οποίο είναι θρησκευτικά απαγορευμένο. Αυτή διαμένει στην κατοικία του άνδρα της. Χωρίς την άδειά του, δεν μπορεί να κάνει επισκέψεις, ούτε και ελεύθερη επαγγελματική ζωή. Η απαγόρευση αυτή υπάρχει και σε νεώτερες νομοθεσίες, όπως, παραδείγματος χάριν, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στο Ιράν και στο Ιράκ.

Όπως φαίνεται από τα πιο πάνω χωρία, μιλώντας συνήθως για τη γυναίκα και τη θέση της στην ισλαμική κοινωνία γίνεται αναφορά στη σύζυγο-γυναίκα, μια και στις μουσουλμανικές χώρες το μοντέλο της ελεύθερης μοναχικής γυναίκας είναι άγνωστο.

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ


Ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος είναι σχεδόν πεπεισμένος ότι η θέση της γυναίκας στα χρόνια του Μεσαίωνα ήταν άθλια. Καταπιεσμένες από αυταρχικούς και βίαιους συζύγους και από την Εκκλησία που τις θεωρεί σύμβολα της αμαρτίας και του κακού, ζουν σε συνθήκες απόλυτης δυστυχίας. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν απεικονίζει επ΄ ακριβώς την καθημερινή τους ζωή, καθώς ο Μεσαίωνας υπήρξε πολύ καλύτερος για τη γυναίκα απ’ ότι η Αρχαιότητα ή οι αιώνες που ακολούθησαν την «εποχή της φεουδαρχίας». Μπορούμε να πούμε ότι το 13ο αιώνα η μεσαιωνική χριστιανοσύνη «ανακάλυψε» τη γυναίκα. Η έννοια της ιπποσύνης, του ιπποτικού έρωτα, προέρχεται από την αυλή των οχυρωμένων κάστρων. Οι ιππότες είχαν μάθει να κορτάρουν τις γυναίκες, να τις πλανεύουν, να προσπαθούν να κερδίσουν τον έρωτά τους. Ο βιασμός αποτελούσε τώρα πια πράξη καταφρονητέα και τα ιπποτικά μυθιστορήματα βρίθουν από έρωτες πλατωνικούς.

Ο μεσαιωνικός πολιτισμός είναι ο πρώτος στη διάρκεια του οποίου οι σπουδές έγιναν προσιτές στις γυναίκες. Η γυναίκα δεν σερβίρει πια τους άνδρες, αλλά «προϊσταται» στο τραπέζι. Εκείνη επιλέγει το νικητή στις «τζιόστρες» (μονομαχίες ιπποτών). Κάθε ιππότης «δηλώνει υποτέλεια» στην «κυρά των λογισμών του». Η Εκκλησία προσπάθησε να απαγορεύσει τους πρόωρους γάμους. Ο αρχαίος Έλληνας παντρεύονταν ένα αμόρφωτο κοριτσόπουλο δεκατριών ετών. Ο αξιωματούχος του Μεσαίωνα μια συνομήλική του και συχνά μορφωμένη γυναίκα. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα γυναικών που ασκούν τη βασιλική εξουσία όταν ο σύζυγός τους απουσιάζει ή ασθενεί ή αυτών στις οποίες έχει νομίμως ανατεθεί η αντιβασιλεία μέχρι την ενηλικίωση του γιου τους. Άλλες πάλι είναι αρκούντως δυναμικές ώστε να πάρουν την εξουσία στα χέρια τους και χωρίς να συμβαίνει κάτι από τα παραπάνω. Η ιστορία της Ιωάννας της Λοραίνης δεν είναι μύθος. Είναι η γυναίκα του Μεσαίωνα για την οποία διαθέτουμε τα περισσότερα ντοκουμέντα, αφού έγιναν δύο δίκες γι΄αυτή. Ήταν ένα δεκαεφτάχρονο κορίτσι, που ηγήθηκε του γαλλικού στρατού, έδιωξε τους Άγγλους από τα γαλλικά εδάφη και αποκατέστησε τον Κάρολο Ζ΄ στο θρόνο της Γαλλίας.

Ήταν ένα κορίτσι που άλλαξε στην κυριολεξία την ιστορία του κόσμου, αφού η Γαλλία και η Αγγλία ήταν οι μεγαλύτερες δυνάμεις εκείνης της εποχής. Αυτό αποδεικνύει τον εκπληκτικό φεμινισμό του Μεσαίωνα. Η αλλαγή λοιπόν που συντελέστηκε σε σχέση με τη θέση της γυναίκας τότε, αποτέλεσε μια πραγματική επανάσταση. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, επακόλουθα, ότι ο σκοταδισμός και η θρησκευτική μισαλλοδοξία, που χαρακτήριζε την περίοδο εκείνη, οδήγησε και σε τρομερά εγκλήματα κατά του γυναικείου φύλου. Έτσι, άρχισε και ο δρόμος των γυναικών προς την Ιερά Εξέταση. Ιδιότητες των γυναικών που στα προχριστιανικά πατριαρχικά συστήματα αποτελούσαν αντικείμενα σεβασμού ή ακόμα και φόβου, όπως οι θεραπεύτριες και οι μάντισσες, έγιναν ηθικές απαξίες που χαρακτήριζαν τις γυναίκες ως μάγισσες και τις προόριζαν για την πυρά. Η σεξουαλικότητα της γυναίκας έγινε συνώνυμη με την αμαρτία. Η έντονη επίδραση που ασκούσε ο ηθικός κώδικας αξιών της Εκκλησίας διατηρήθηκε και σε όλη τη βυζαντινή εποχή, παίζοντας κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση του γυναικείου προτύπου και στην ενίσχυση της ιδεολογίας, που οδηγούσε σε διακρίσεις σε βάρος των γυναικών.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Ωστόσο στο Βυζάντιο, η κοινωνική θέση των γυναικών ήταν υψηλότερη από οποιαδήποτε άλλη πολιτισμένη κοινωνία της εποχής. Οι γυναίκες την περίοδο αυτή άσκησαν επιρροή στην πολιτική και στις υποθέσεις του κράτους, όχι μόνο μέσω των ανδρών, αλλά πολύ συχνά ασκώντας οι ίδιες άμεση, προσωπική εξουσία, ως ενθρονισμένες Αυτοκράτειρες. Η βυζαντινή κοινωνία ήταν μια πατριαρχική κοινωνία και μάλιστα αρκετά συντηρητική ώστε να έχει θεσμοθετήσει συγκεκριμένους ρόλους για τους άνδρες και τις γυναίκες τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή, από την οποία ήταν αποκλεισμένες οι γυναίκες.

Παράλληλα, οι Πατέρες της Εκκλησίας είχαν περιγράψει με τα μελανότερα χρώματα τη γυναικεία φύση και την επικίνδυνη επιρροή της στους άντρες και πρόβαλλαν ως ιδανικό της σωστής κόρης και συζύγου την πλήρη υποταγή στον πατέρα και το σύζυγο και σχεδόν όλες οι γυναίκες που είναι αναγνωρίσιμα άτομα στις βυζαντινές ιστορίες ανήκουν σε οικογένειες που ήταν ιδιαίτερα ισχυρές πολιτικά και οικονομικά.

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

Αφού, η θέση της γυναίκας πέρασε από σαράντα κύματα, μόνο στην εποχή του Διαφωτισμού, στοχαστές και φιλόσοφοι αρχίζουν να υποστηρίζουν τα δικαιώματα της. Βασική αρχή του Διαφωτισμού υπήρξε αυτή της οικουμενικότητας και του ορθολογισμού. Αυτά όμως τα πιστεύω δεν αφορούσαν τις γυναίκες. Οι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού, με επικεφαλή το Ρουσώ προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν τη θέση της στην κοινωνία, εξηγώντας ότι η διαφορά τους με τους άνδρες οφείλεται στη γυναικεία φύση. Επιχείρησαν, λοιπόν, να ορίσουν τη θηλυκότητα με τη βοήθεια των φυσικών επιστημών και της ιατρικής. Η ιατρική επιστήμη απεφάνθη ότι οι γυναίκες αποτελούσαν ξεχωριστό είδος μέσα στην ανθρώπινη φυλή, το οποίο χαρακτηριζόταν από την αναπαραγωγική λειτουργία. Επίσης, υποστηρίχθηκε πως οι γυναίκες ήταν υπερβολικά συναισθηματικές, εύπιστες και ανίκανες για ορθολογικούς συλλογισμούς. Έτσι, η γυναίκα κατέληξε απόλυτα υποταγμένη στο ανδρικό φύλο.

Ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια ήταν να μεταβιβάσει τις πνευματικές αξίες στην επόμενη γενιά. Πως όμως θα έκανε κάτι τέτοιο σωστά χωρίς την απαιτούμενη μόρφωση; Οι διαφωτιστές ήταν οι πρώτοι που αντιλήφθηκαν τις αντιφάσεις των θεωριών τους και κάποιοι από αυτούς διαφοροποίησαν τη στάση τους. Ο Diderot υποστήριξε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες δεν διαφέρουν τόσο, μολονότι, κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά συναντώνται περισσότερο στο ένα από τα δύο φύλα. Σύμφωνα με τον Voltaire, οι γυναίκες σε διανοητικό επίπεδο μπορούν να κατορθώσουν ότι και οι άνδρες. Σημαντική είναι και η συμβολή των πρώτων φωτισμένων γυναικών.

Olympe des Gouges

Στη Γαλλία, η Olympe des Gouges διεκδίκησε τα δικαιώματα των γυναικών στη μόρφωση και στην πολιτική αναπτύσσοντας έντονη πολιτική και πολιτιστική δράση , η οποία την οδήγησε στον αποκεφαλισμό της από τον Ροβεσπιέρο. Στην Αγγλία, η Mary Wollstonecraft (1759-1797) με το φημισμένο βιβλίο της « Μία δικαίωση των δικαιωμάτων της γυναίκας» έθεσε το ερώτημα αν ο ορθολογισμός ήταν χαρακτηριστικό μόνο των ανδρών, καταρρίπτοντας έτσι τη βασική αρχή του διαφωτισμού. Πάρα τις αντικρουόμενες απόψεις σε σχέση με τη γυναικεία φύση όλοι οι Διαφωτιστές συμφώνησαν στην εκπαίδευση της γυναίκας, είτε για τη σωστή μετάδοση των πολιτιστικών αξιών, είτε για έναν ευρύτερο στόχο.

 

 

 

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Την εποχή που η Ευρώπη γνώριζε την Αναγέννηση της, που αποτέλεσε θεμέλιο ενός νέου κόσμου, η Ελλάδα μαζί με όλους τους λαούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ζούσαν κάτω από την τουρκική κυριαρχία. Στη χειρότερη θέση από όλους τους υπόδουλους ανεξάρτητα από την κοινωνική τάξη βρίσκονταν οι γυναίκες. Συνήθως εργαζόταν το ίδιο σκληρά με τους άνδρες και μάλιστα σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες δουλεύοντας σε γεωργικές εργασίες ή σε βιομηχανικές επιχειρήσεις.
Καθώς το επίπεδο ζωής τα χρόνια εκείνα ήταν πολύ χαμηλό και οι έννοιες πολλές, οι γονείς δεν πρόσφεραν κάποια ιδιαίτερη μόρφωση στα παιδιά τους και κυρίως στις γυναίκες.
Η παρουσία των γυναικών στην ελληνική επανάσταση ήταν καθοριστική. Αυτό είναι σαφώς αποδεκτό από τον καθένα, μιας και είχαν προσφέρει υπεραρκετά, αφού έπαιξαν για ακόμα μία φορά καθοριστικό ρόλο.

Συμπερασματικά, η θέση της γυναίκας συγκριτικά με παλαιότερα έχει βελτιωθεί σε αρκετά σημεία και με τη συνεισφορά τους στην επανάσταση και στην εργασία κέρδισαν τον σεβασμό των ανδρών, αλλά, όπως και κατά τις προηγούμενες περιόδους, δεν εξισώθηκαν με τους άνδρες σε καμία περίπτωση.

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Κατά το τέλος της τουρκοκρατίας στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στη Μεγάλη Βρετανία ξεκινάει η Βιομηχανική Επανάσταση που εξαπλώθηκε και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές κοινωνίες , αλλά και στις ΗΠΑ. Τότε σημειώθηκαν κάποιες από τις πιο μεγάλες και πιο ριζικές αλλαγές με σαφές αντίκτυπο στην κοινωνική θέση των γυναικών. Η τεχνολογική έκρηξη και η μετατόπιση της γυναικείας εργασίας από το σπίτι στο εργοστάσιο, έδωσε στη γυναίκα την δυνατότητα να αρχίζει να δραστηριοποιείται ως μεμονωμένο άτομο και ξέχωρα από την οικογενειακή μονάδα.

Ένα μεγάλο μέρος της πλειοψηφίας του εργατικού δυναμικού στα -υφαντουργικά κυρίως- εργοστάσια ήταν οι γυναίκες Το 1820 το 75-80% των ενήλικων γυναικών στην Ευρώπη εργάζονταν στην βιομηχανία υφασμάτων. Η γυναικεία εργασία βεβαίως θεωρούνταν κατώτερης ποιότητας από την ανδρική και δεν θεωρούνταν ειδικευμένη. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των οικογενειών όμως δεν έγινε από τους υψηλότερους μισθούς των ανδρών – αρχηγών των οικογενειών – αλλά από την εργασία των γυναικών και των παιδιών.
Ενώ μέχρι τότε η εκπαίδευση ήταν ρηχή και περιορισμένη στα απολύτως απαραίτητα , άρχισε σιγά σιγά να δημιουργείται η επιτακτική ανάγκη για μια πολύπλευρη και ολοκληρωμένη μόρφωση των κοριτσιών. Σταδιακά οι γυναίκες άρχισαν να προωθούνται και σε μη παραδοσιακά επαγγέλματα αν και πολλά Πανεπιστήμια με κατά παράδοση αντρικούς τομείς (όπως τα τμήματα ιατρικών και νομικών επιστημών) επέμεναν να κρατούν τις θύρες τους ερμητικά κλειστές για τις σπουδάστριες.

Ωστόσο οι εργάτριες στα εργοστάσια, είχαν ξεκινήσει εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Στις 8 Μαρτίου του 1857 έγινε μια μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες διαμαρτυρήθηκαν για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας τους και τους χαμηλούς τους μισθούς.

Η αστυνομία επιτέθηκε και διέλυσε βίαια το πλήθος των λευκοντυμένων γυναικών, όμως το εργατικό κίνημα είχε ήδη γεννηθεί. Δυο χρόνια αργότερα, οι γυναίκες που συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις, οργάνωσαν το πρώτο εργατικό σωματείο γυναικών και συνέχισαν τον αγώνα για τη χειραφέτηση τους.

Η ίδια ημερομηνία επιλέχτηκε τα επόμενα χρόνια από τις γυναίκες για να διαμαρτυρηθούν για τις κακές συνθήκες εργασίας και για να ζητήσουν την ισότητα των φύλων. Το 1908 παρέλασαν 15.000 γυναίκες στους δρόμους της Νέας Υόρκης ζητώντας λιγότερες ώρες εργασίας, καλύτερους μισθούς και δικαίωμα ψήφου. Υιοθέτησαν το σύνθημα «Ψωμί και τριαντάφυλλα», με το ψωμί να συμβολίζει την οικονομική ασφάλεια και τα τριαντάφυλλα την καλύτερη ποιότητα ζωής. Η άτυπη μέχρι τότε ημέρα της γυναίκας γιορτάστηκε επίσημα στις 8 Μαρτίου του 1909 στις ΗΠΑ.

Ο εορτασμός της καθιερώθηκε το 1910 με πρόταση της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Clara Zetkin κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Διεθνούς. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η φεμινίστρια Alexandra Kollontai έπεισε τον Λένιν να επισημοποιήσει τη γιορτή στη Σοβιετική Ένωση, όμως μέχρι το 1965 αυτή παρέμεινε γιορτή των εργατών.

Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος το 1960 αναζωογόνησε το ενδιαφέρον για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Θεσμοθετήθηκε το 1977 από τον ΟΗΕ. Είναι μια μέρα κινητοποιήσεων σε όλο τον κόσμο για την υποστήριξη της ισότητας των φύλων, και την ενίσχυση της θέσης των γυναικών στην κοινωνία. Παραδοσιακά, ενώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών διαδηλώνουν σε όλο τον κόσμο για να κάνουν γνωστά τα αιτήματά τους για τη βελτίωση της θέσης τους.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ

Μετά το τέλος της τουρκικής κυριαρχίας στον ελλαδικό χώρο και με την ίδρυση του ελληνικού κράτους το 1832, η γυναίκα και πάλι δεν είναι ισότιμη με τον άντρα. Στους νεότερους χρόνους και συγκεκριμένα στο τέλος του 18ου αιώνα, λίγες μορφωμένες και μαχητικές γυναίκες κινητοποιούνται για ζητήματα ισότητας.

Το 1844 ψηφίζεται το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο ορίζει στο άρθρο 3 ότι «οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόμου», ξεχνώντας παντελώς να αναφέρει τον υπόλοιπο πληθυσμό, δηλαδή τις Ελληνίδες, οι οποίες είχαν μάλιστα προσφέρει πολλά στον πόλεμο για την ανεξαρτησία από τον οθωμανικό ζυγό. Έτσι, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ‘20 θεωρούνταν δεδομένο ότι μόνον οι άνδρες είχαν δικαίωμα να μετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες, ενώ η γυναικεία ψήφος θεωρείτο «πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Το 1921 ο πρωθυπουργός Γούναρης, επαναφέρει στη Βουλή την πρόταση για ψήφο των γυναικών αλλά προκαλούνται βίαιες αντιδράσεις από πολλούς πολέμιους της ιδέας. Η πρόταση επιστρέφει εκ νέου το 1924 και μετά από ακόμα πέντε χρόνια διαμάχης, υπερψηφίζεται και με Προεδρικό Διάταγμα. Στις 5 Φεβρουαρίου 1930, αναγνωρίστηκε το δικαίωμα (μόνο) του εκλέγειν για τις Ελληνίδες.

Δεν έλειπαν ωστόσο οι περιορισμοί, αφού το δικαίωμα ψήφου ίσχυε μόνο για τις δημοτικές και κοινοτικές εκλογές και αφορούσε μόνο στις εγγράμματες γυναίκες, που είχαν συμπληρώσει το 30ο έτος της ηλικίας τους. Έτσι, για πρώτη φορά οι γυναίκες ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934. ΟΙ προκαταλήψεις, η μη εγγραφή στους καταλόγους και ο μεγάλος αριθμός αναλφάβητων γυναικών έχει ως αποτέλεσμα να ψηφίσουν μόλις 240 – 480 κυρίες.

Ελένη Σκούρα

Η Ελληνική Βουλή ψηφίζει το νόμο 2159 στις 28 Μαΐου 1952 ο οποίος παραχωρεί ίσα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες. Ωστόσο δεν ασκείται το δικαίωμα στις προσεχείς εκλογές του Νοεμβρίου αφού δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Λίγους μήνες αργότερα, όμως, σε επαναληπτικές εκλογές που διεξήχθησαν στη Θεσσαλονίκη, εξελέγη η πρώτη γυναίκα βουλευτής. Πρόκειται για την Ελένη Σκούρα, του Ελληνικού Συναγερμού, η οποία μαζί με την Βιργινία Ζάννα, του Κόμματος Φιλελευθέρων, υπήρξαν οι πρώτες γυναίκες υποψήφιες για το βουλευτικό αξίωμα. Σε βουλευτικές εκλογές, οι Ελληνίδες ψήφισαν για πρώτη φορά στις 19 Φεβρουαρίου 1956, οπότε η Λίνα Τσαλδάρη της ΕΡΕ και η Βάσω Θανασέκου της Δημοκρατικής Ένωσης κέρδισαν την είσοδό τους στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Μάλιστα η Λίνα Τσαλδάρη έγινε και η πρώτη γυναίκα υπουργός, αναλαμβάνοντας το Υπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας στην κυβέρνηση Καραμανλή. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ίδια χρονιά εξελέγη και η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα στην Κέρκυρα. Πρέπει να περάσουν ακόμα δυο δεκαετίες, ώσπου το Σύνταγμα του 1975 να ορίσει επιτέλους ότι «οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι».

Καλλιρόη Παρέν

Η Καλλιρόη Παρέν, το γένος Σιγανού, πρωτοστάτησε στο φεμινιστικό κίνημα και είναι η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που δημοσιογράφησε και εξέδιδε από το 1887 και για 31 χρόνια την «Εφημερίδα των Κυριών» μέσα από την οποία διατύπωνε από τον 19ο αι. το θαρραλέο σύνθημα «Ψήφος στη Γυναίκα» παρά τα ειρωνικά, υβριστικά, και απειλητικά σχόλια εναντίον της «αναρχικής» Καλλιρρόης Παρρέν από τον Τύπο της εποχής. Αγωνίσθηκε κατά της αμάθειας και των προλήψεων, εκφράζοντας έναν υγιή φεμινισμό που ζητούσε ισοτιμία των δύο φύλων και όχι αναστροφή ρόλων.

Με την βοήθεια όμως κάποιων λιγοστών υποστηρικτών της, μεταξύ των οποίων και οι Κωστής Παλαμάς και Γρηγόρης Ξενόπουλος, η Παρρέν κατόρθωσε να επιβάλει τον διεκδικητικό λόγο της και να συνεχίσει τον αγώνα της για 31 συνεχή χρόνια, διακόπτοντας μόνον όταν το 1918 εξορίστηκε για περίπου 10 μήνες στην Ύδρα λόγω των πολιτικών της φρονημάτων. Εκπροσώπησε την τελευταία δεκαετία του 19ου αι., την Ελλάδα σε διεθνή Συνέδρια Γυναικών στο Παρίσι, το Λονδίνο και το Σικάγο (1888, 1889, 1893, 1896, 1900). Παρόλο που πέτυχε να πείσει τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη να τοποθετηθεί προσωπικά υπέρ την χορήγησης ψήφου στις γυναίκες, δεν πρόλαβε να δει την χορήγηση των ίσων εκλογικών δικαιωμάτων αφού πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 16 Ιανουαρίου 1940 στην Αθήνα. Κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη στο 1ο Νεκροταφείο, όπου πέντε δεκαετίες αργότερα, στις 6 Ιουνίου 1992, έγιναν τα αποκαλυπτήρια προτομής της από τον Δήμο Αθηναίων.

Αναφερόμενοι, λοιπόν, γενικότερα στις σύγχρονες κοινωνίες τα πράγματα έχουν βελτιωθεί τόσο που να δίνεται η εντύπωση ότι η ισότητα των δύο φίλων είναι πλέον πραγματικότητα. Το ότι η γυναίκα στην εποχή μας έγινε πολιτικός, πετυχημένη επιχειρηματίας, αδέκαστος δικαστής, πρωτοπόρος διανοητής, αυστηρός τεχνοκράτης και το ότι διαπρέπει σε πεδία δράσης παραδοσιακά ανδρικά μας πείθουν γι’ αυτό. Δεν καθοδηγείται πλέον από κανενός το χαλινάρι, αλλά είναι αυτοδύναμη και άξια να σταθεί μόνη στα πόδια της, εκτελώντας τα πάντα με υψηλά ποσοστά επιτυχίας.

Εντούτοις, μέσα σ’ αυτό το γενικό κλίμα ευφορίας ακούγονται φωνές που διατείνονται ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης και ως μητέρες – νοικοκυρές και ως εργαζόμενες, ότι η κοινωνία εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενη και, επομένως, η ισότητα έμεινε στα χαρτιά και πράξη δεν έγινε ποτέ. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου ανάμεσα σε αυτές τις γνώμες, αλλά όλα αυτά βέβαια, ισχύουν όταν μιλάμε για τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι η θέση της γυναίκας, σε όποιο πολιτισμό και σε όποια θρησκεία και αν ανήκει, θα πρέπει να είναι τέτοια που να μην θίγονται τα δικαιώματά της, ως ανθρώπινη υπόσταση. Υπάρχουν μέχρι και σήμερα πολιτισμοί και θεοκρατικά καθεστώτα , που υποβιβάζουν την θέση της γυναίκας στο επίπεδο του δούλου (θεσμός που έχει καταργηθεί) ή και ακόμα χειρότερα. Γαλουχημένες με απαράδεκτες ιδέες και παραδόσεις, δεν αντιδρούν, υπομένοντας μοιρολατρικά την κακομεταχείριση και κατάφορη αδικία που υφίστανται, την «ατυχία» να γεννηθούν γυναίκες.

Για όλες τις γυναίκες της γης, αλλά και ειδικότερα γι΄ αυτές, οφείλουμε σήμερα, αλλά και κάθε μέρα να τιμούμε τους αγώνες που προηγήθηκαν, αλλά και να μην εφησυχάζουμε και να μην θεωρούμε τίποτε δεδομένο. Κανένας πολιτισμός δεν είναι αρμονικός και ισορροπημένος, όταν ο μισός πληθυσμός, καταπιέζει, εκμεταλλεύεται, κακοποιεί, περιφρονεί ή αγνοεί τον υπόλοιπο μισό. Η ανθρωπότητα είναι ένα ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο, από ανθρώπους και των δύο φύλων, που με σεβασμό και αγάπη, συνεργάζονται, αλληλοσυμπληρώνονται και προχωρούν στο χρόνο.

Πηγές:
– Ζαν-Κλωντ Μπαρρώ, Γκιγιώμ Μπιγκό – «Η Ιστορία Του Κόσμου» – ΕΣΤΙΑ Ι.Δ. Κολλάρου κ΄ΣΙΑ Α.Ε. – Αθήνα 2008
– Isotitafilon.wikispaces.com
– www.istorikathemata.com/2012/10/the-social-position-of-women-in-ancient-Athens-and-Sparta.html
– Inred.gr (Π. Λεκάτσα)
– Βικιπαίδεια
– tvxs. gr
– mariakosioni.blogspot.gr

Προηγουμενο αρθρο
Μια Κυριακή απ' τα παλιά
Επομενο αρθρο
Ιστορική Απόφαση για την Ιερά Μονή Φανερωμένης Λευκάδος

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.