Καρναβαλικά

«Καρναβάλι του σήμερα ή άλλων εποχών; Όσο και αν θελήσει κανείς να αντλήσει κέφι και γέλιο από την πανάρχαια αυτή εκδήλωση, όπως διαδραματίζεται σήμερα, στο τέλος μάλλον θα απομείνει κατηφής. Το πανελληνίως κοινότυπο καρναβάλι, που γίνεται σήμερα στη Λευκάδα, δεν είναι παρά μια ακόμα εκδήλωση «κονσέρβα», μια εκδήλωση που μιμείται άλλες παρόμοιες ξένες. Τσούρμα, ομοιογενώς, μεταμφιεσμένων ή μη, κάνουν τη συνήθη παρέλαση, χοροπηδώντας υπό τους εκκωφαντικούς ήχους της λάτιν μουσικής.

Πάντα μιμητές! Και να σκεφτεί κανείς, ότι αυτό το δρώμενο, ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα (Διονυσιακές γιορτές), πέρασε στο Βυζάντιο και από εκεί στην Ευρώπη, για να καταλήξει στην ψευδοπρωτεύουσα του κεφιού, στο Ρίο της Βραζιλίας, μεταφερμένο από Ιταλούς μετανάστες. Και άπαντες μιμούνται ο,τιδήποτε έρχεται από κει, άσχετα εάν αντικατοπτρίζει μια κουλτούρα εντελώς ξένη προς τα ελληνικά δεδομένα και την τοπική ψυχοσύνθεση. Απλώς, το νόημα του Καρναβαλιού, έτσι όπως το βίωσαν οι παλαιότεροι, αλλοιώθηκε: το θέαμα υπερίσχυσε της σάτιρας, η οποία αρκετές φορές μέσα από το πληθωρικό γέλιο έδινε και το έναυσμα για περαιτέρω προβληματισμούς. Ο καθημερινός άνθρωπος, που υπέμενε παθητικά και στωϊκά τις δυσκολίες της ζωής, εύρισκε διέξοδο αυτή την περίοδο να «επαναστατήσει», να διαμαρτυρηθεί ειρηνικά, ακόμα και μέσα από την ειρωνεία, η οποία ενίοτε επείχε και μορφή διαμαρτυρίας….

Φυσικά, οι επιρροές, που έχει δεχτεί η κάθε περιοχή, αντανακλούν και το αποτέλεσμα. Στην προκειμένη περίπτωση, τα Επτάνησα δέχθηκαν την ιταλική επιρροή και ιδιαίτερα της Βενετίας, γι’ αυτό και το καρναβάλι τους το χαρακτήριζε, κάποτε, η μοναδικότητα σ’ ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Το αποκορύφωμα της πρόσκαιρης αυτής περιόδου του κεφιού και του ξεφαντώματος ήταν και η διοργάνωση των χοροεσπερίδων.

Το τελευταίο βενετσιάνικου τύπου καρναβάλι στην Αγιομαύρα έγινε επί Σπύρου Γαζή, στη δεκαετία του 1920, του γνωστού ζωγράφου-αγιογράφου της επτανησιακής σχολής, ο οποίος είχε στενές σχέσεις μαθητείας με τη βασίλισσα των θαλασσών, τη Βενετία. Έκτοτε, τόσο η αέναη…αδεκαρία του Δήμου, όσο και οι ανώμαλες πολιτικές εξελίξεις του έθνους που ακολούθησαν, δεν επέτρεψαν τη συνέχιση του παρόμοιου τύπου καρναβαλιών και η γιορταστική υπαίθρια συναναστροφή μεταβλήθηκε σε συναναστροφή κλειστών παρεών που τις συγκροτούσαν πρόσωπα μιας συγκεκριμένης τάξης, της αστικής, συναγελοζόμενα στα σαλόνια των αρχοντικών….

Η αρχή έγινε από το νεοσύστατο σωματείο του Μουσικοφιλολογικού Ομίλου «ΟΡΦΕΥΣ» στο κινηματοθέατρον «ΠΑΝΘΕΟΝ» στα 1938, η αίθουσα του οποίου αντικατάστησε το «Σαλόνι» των αστών. Έκτοτε επί δεκαετίες ολόκληρες (μέχρι και τα μισά περίπου της δεκαετίας του 1990) κατά την καρναβαλική περίοδο το Πάνθεον μετατρέπονταν σε χώρο της χοροεσπερίδας όχι μόνον του εν λόγω σωματείου αλλά και των άλλων, δίνοντας μια ξεχωριστή νότα στα τοπικά δρώμενα….

Έτσι, αρκετά ευρύχωρα καφενεία, μετατρέπονταν σε κέντρα διασκέδασης,..

Οι παλαιότεροι, ασφαλώς θα θυμούνται τη μετατροπή της αίθουσας των επιβατών του…«28ου ΚΤΕΛ Λευκάδος» σε κέντρο διασκέδασης, όταν αυτό στεγαζόταν στο ισόγειο του σπιτιού του Ξενοφώντα Γληγόρη, του «γιατρού», όπως έμεινε γνωστός στους Λευκαδίτες.

Το ίδιο συνέβαινε στο καφενείο του Ευάγγελου Σγουροπούλου (και νυν μεζεδοπωλείο Καρφάκη), απέναντι από το σημερινό Κέντρο Νεότητας του Ναού της Ευαγγελίστριας, καθώς και στο καφενείο-μπαρ του Ανδρέα Βουκελάτου (και νυν αργυρο-χρυσοχοείο Άγγελου Αργύρη).

Στην πρώτη γωνία, δεξιά, της πλατείας, απέναντι από το περίπτερο του Κοκόλια, στο ισόγειο του κτηρίου, που στέγασε επί δεκαετίες τη Νομαρχία Λευκάδας, υπήρχε το Καφε-ζυθο-ζαχαροπλαστείο του Πάνου Ντόβα, το οποίο ομοίως μετατρέπονταν σε κέντρο διασκέδασης και ακριβώς κάτω από το παλιό Δημαρχείο, όπου το αντίστοιχο κατάστημα του Κομπίτση (πρώην cafeteria Sapho και νυν το «Διατηρητέο»), επαναλαβανόταν το ίδιο σκηνικό. Τέλος, κάτω στην παραλία, δίπλα από το καφενείο του Κερατόκωλου (ύστερα Κορότου και νυν «Κάρμα») την ίδια ολιγοήμερη λειτουργία είχε και το καφενείο του Μπαμπάνη (τώρα στεγάζει το Coconut).

Τώρα, όσον αφορά τους μεταμφιεσμένους, πρέπει να σημειωθεί ότι ελάχιστοι ήταν εκείνοι που προμηθεύονταν αυθεντικές καρναβαλικές στολές και μάσκες. Οι περισσότεροι, με προεξάρχοντα τα παιδιά, κατασκεύαζαν μόνοι τους την αμφίεση της επιλογής τους, εξαντλώντας, κυριολεκτικά, τη φαντασία τους, προκειμένου να πλησιάσουν το επιθυμητό ενδυματολογικό σύνολο…»*

Οι παρακάτω αποκριάτικες ενδυμασίες είναι μερικές από όσες ράφτηκαν από την Αθανασία Ματαράγκα για τη θυγατέρα της Ελένη από το 1950 μέχρι το 1958 στη Λευκάδα.

* Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Βαγενά «Πάτρια Ίχνη». Εκδόσεις fagotto books, 2015