Κατωχώρι Λευκάδας: Γνωριμία μ’ έναν παλιό βιγλάτορα

Το Κατωχώρι είναι χτισμένο πάνω σε δυο λόφους, τη Ράχη και το Βάιλα. Παρά το υψόμετρο όμως, το χωριό δεν είναι απόκρημνο, ακουμπάει σχεδόν …βολικά και αναπαυτικά πάνω στους λόφους.

Είναι ένα μικρό και όμορφο χωριό. Όσες φορές το αγνάντεψα από το δημόσιο δρόμο, μου έδινε την αίσθηση του γνήσιου, του αυθεντικού. Όταν βρέθηκα εκεί για πρώτη φορά, η αίσθηση έγινε πεποίθηση. Είναι ένα χωριό πανέμορφο, γραφικό, «ήσυχο», με υπέροχη θέα, χωρίς κραυγαλέες αισθητικές αντιθέσεις.

Πάρα πολλά πέτρινα σπίτια κατοικούνται. Είναι βέβαια όλα επισκευασμένα. Ακόμα όμως και αυτά που είναι χτισμένα με μπετόν, είναι διακριτικά, «δένουν» με την πληθώρα των πέτρινων σπιτιών που είναι γεμάτο το χωριό. Πανέμορφες λιθιές περίτεχνες, με σοφία και μεράκι φτιαγμένες, με μαυρισμένες από το χρόνο πέτρες, συγκρατούν το χώμα, διακοσμούν και οριοθετούν ιδιοκτησίες

Το χωριό είναι ορεινό, και έχει ένα σπάνιο οπτικό πλεονέκτημα. Υπάρχουν πολλά σημεία που αν σταθείς, η ματιά σου μπορεί να τ’ αγκαλιάσει ολόκληρο. Σήμερα διαμένουν στο χωριό, περίπου 105 κάτοικοι. Το χωριό υπήρξε ονομαστό και έχει μακρόχρονη ιστορία. Πριν τον πόλεμο είχε 630 κατοίκους.

Το παλιό χωριό βρίσκονταν στους πρόποδες των λόφων. Το 1601 εγκαταστάθηκε στο χωριό ( στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ), η πρώτη οικογένεια Κακκωνά από τους Παξούς. Η θέση πάνω στα υψώματα επιλέχτηκε για το φόβο των πειρατών.

Ένα παλιό ελαιουργείο στολίδι αισθητικής και αρχιτεκτονικής δεσπόζει στο χωριό. Χτίστηκε το 1863, – όπως και αρκετά ακόμα σπίτια του χωριού- από επιδέξιους Γιαννιώτες μαστόρους, με μια ιδιαίτερη στατική τεχνοτροπία. Ίσως, αυτή είναι και η εξήγηση, που πολλά πέτρινα σπίτια, ακόμα και τα εγκαταλελειμμένα, στέκουν ακόμα όρθια και είναι μέχρι σήμερα, πανέμορφα.

Στην περίοδο από το 1903 μέχρι το 1932 το κατωχώρι ήταν μέσα στα οχτώ μεγαλύτερα σε πληθυσμό χωριά του νησιού. Το 1926 στο σχολείο φοιτούσαν 80 αγόρια! Την περίοδο 1866 -1870 το χωριό είχε τον πρώτο δήμαρχο, τον Χρήστο Παπακωστόπουλο.

Παλιότερα κάθε σπίτι είχε το δικό φούρνο. Ακόμα και σήμερα, σε μια σύντομη βόλτα, θα συναντήσεις πολλά σπίτια να έχουν το δικό τους παραδοσιακό φούρνο με ξύλα

Νοικοκυραίοι και μερακλήδες οι Κατωχωρίτες φημίζονταν για τις γιορτές και τα πανηγύρια που γίνονταν στο χωριό. Κάποια εποχή το χωριό είχε 30 οργανοπαίχτες!

Η μετανάστευση όπως ήταν φυσικό έγινε αιτία να αδειάσει σχεδόν το χωριό μετά τον πόλεμο. Στην Αμερική και στη θάλασσα αναζήτησαν καλύτερη τύχη οι Κατωχωρίτες. Με τα εμβάσματα των μεταναστών και των ναυτικών οι κάτοικοι αγόρασαν ιδιοκτησίες στο Βλυχό και στο Γένι. Έτσι οι Κατωχωρίτες βρέθηκαν δίπλα στη θάλασσα ασφαλείς πλέον από τον κίνδυνο των πειρατών.

Στο χωριό υπάρχουν σήμερα 6 εκκλησίες, με πιο παλιά αυτή του Αγίου Χαραλάμπους. Το τέμπλο της είναι χτισμένο από πέτρα και ασβέστη(;) και εικονογραφήθηκε το 1455.

Βιολέττα Σάντα