Κοσμήματα της παραδοσιακής Λευκαδίτικης φορεσιάς

Απαραίτητο συμπλήρωμα και στολίδι της σπαλέτας είναι τα χρυσαφικά (ξαφκά, τα λένε) κατά την περίσταση βέβαια, και εννοούμε την επισημότητα της μέρας, την ηλικία, την οικονομική θέση κ.λπ.

Τα βασικά χρυσαφικά είναι οι σπίλες, τα ποντάλια, οι καρφοβελόνοι και οι στηθοβελόνες. Είναι και τα τρία καρφίτσες με μεγαλύτερο ή μικρότερο χρυσό ή ασημένιο (κάποτε και χάλκινο) κεφάλι. Το ποντάλι και η σπίλα είναι ελλειψοειδή κοσμήματα με πολλές απανωτές ή διασταυρωμένες επιφάνειες και πολύτιμα ένθετα πετράδια. Βρίσκονται σε ποικιλία παραλλαγών με χαρακτηριστικό τους γνώρισμα τις μικρές αλυσιδίτσες με μαργαριτάρι.

Οι καρφοβελόνοι πάλι είναι κοσμήματα πολύ απλά, με μόνο στολίδι τους την πέτρα της κεφαλής τους. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία καρφοβελόνων από τους πιο φτηνούς   -της δεκάρας- ως και τους πιο ακριβούς. Εχουμε καρφοβελόνους ασημένιους, χρυσούς και χάλκινους, με μαργαριτάρια και άλλους (σπάνιοι αυτοί) με σταυρό στην κεφαλή. Οι στηθοβελόνες είναι παραλλαγή του καρφοβέλονα με πλατύτερη πέτρα.

Τα ποντάλια και τις σπίλιες τα πλαισίωναν χρυσές ή αργυρές αλυσιδίτσες απ’ τις οποίες πολλές φορές κρέμονταν χρυσές καρδιές. Α ν προσθέσουμε σ’ όλ’ αυτά τα κοσμήματα του λαιμού, τα σκουλαρίκια και τα δαχτυλίδια, έχουμε την πλήρη χρυσαφική εξάρτυση.

Φυσικά πλήρη αρματωσιά κοσμημάτων έχει μονάχα η νύφη και η νιόνυφη. Οι άλλες αρκούνται στη σπίλα και το ποντάλι. Κι όσο περνάνε τα χρόνια, τ ‘ αφήνουν κι αυτά κι η σπαλέτα μένει σκέτη κι αστόλιστη με μοναχή συντροφιά μερικούς ψεύτικους καρφοβελόνους και λίγες συρμάτινες παραμάνες.

Περιττεύει να πούμε πως οι χήρες γυναίκες οποιασδήποτε ηλικίας δε βάζουν κοσμήματα, εκτός από τη βέρα τους.

Πανταζή Κοντομίχη: «Η Λευκαδίτικη Λαϊκή Φορεσιά από τον 17ο αιώνα ως τα μέσα του 20ου». Έκδοση ΕΟΜΜΕΧ, 1989