Λίγες σκέψεις σχετικά με τον σχεδιαζόμενο ΧΥΤΥ Λευκάδας

Οι ειδικές γνώσεις αφορούν τους ειδικούς, κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό. Η νομοθεσία και οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές που αφορούν τους ΧΥΤΑ –ΧΥΤΥ απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις που δεν τις διαθέτει καθένας μας.

Ωστόσο, στο πολύ σοβαρό θέμα της επιλογής της θέσης ΧΥΤΥ για το νησί μας, θα ήθελα να παραθέσω την εμπειρία μου σε μία αντίστοιχη περίπτωση που είχε έλθει εις γνώση μου.

Πρόκειται για το ΧΥΤΑ Γραμματικού, στο λεκανοπέδιο Αττικής, άλλο ένα τεράστιο πρόβλημα που έπρεπε να βρει λύση, καθώς αφορά πολύ μεγάλο πληθυσμό. Όπως σε κάθε περίπτωση, είχαν προταθεί κάποιες θέσεις και τελικά προκρίθηκε η θέση «Μαύρο Βουνό» Γραμματικού. Πρόκειται για μία φυσική λεκάνη απορροής όμβριων υδάτων επάνω στο βουνό. Σε παλιές αεροφωτογραφίες διακρίνονταν αρκετές γραμμές με βλάστηση (χαρακτηριστική εικόνα ρεμάτων από ψηλά) που κατέληγαν μέσα στη λεκάνη αυτή, ενώ σε επαφή με την κατασκευή ρέει ένα μεγαλύτερο ρέμα που καταλήγει στον ευβοϊκό κόλπο, στη θέση «Σέσι» (φωτο 1). Η λεκάνη αυτή επιλέχθηκε για την κατασκευή του κυττάρου του ΧΥΤΑ.

Παρά τις αντιρρήσεις, η θέση επιλέχθηκε, οι εκτάσεις απαλλοτριώθηκαν, το έργο ξεκίνησε. Κάποια στιγμή έγιναν καταγγελίες για παραβάσεις. Η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος διαπίστωσε και βεβαίωσε τις εξής παραβάσεις, για τις οποίες επέβαλε πρόστιμο στην ανάδοχο εταιρία:

Ύπαρξη ρεμάτων εντός της λεκάνης.
Ύπαρξη παραπλεύρως διερχόμενου ρέματος.

-Παραβάσεις στην εκτέλεση του έργου καθώς αντί να χρησιμοποιηθεί άργιλος για την επίστρωση του πυθμένα του κυττάρου, χρησιμοποιήθηκαν τα μπάζα των εκσκαφών (αυτό δημιουργεί τον κίνδυνο του σχισίματος της μεμβράνης όταν θα πέσουν επάνω τόνοι απορριμμάτων με αποτέλεσμα τη διαρροή λυμάτων στον υδροφόρο ορίζοντα).

– Μικρότερη απόσταση από σεισμική εστία από την κατά τον νόμο προβλεπόμενη (συγκεκριμένα απέχει 300 μέτρα από σεισμική εστία ενώ η ελάχιστη προβλεπόμενη απόσταση είναι τα 10 χιλ.).

-Ανεπαρκή σταθεροποίηση της μεμβράνης (παρότι είχε τονιστεί στη μελέτη ότι πνέουν ισχυροί άνεμοι στην περιοχή), με αποτέλεσμα την εν μέρει καταστροφή της όταν φύσηξαν ισχυροί άνεμοι και απαγκιστρώθηκε. Η Περιφέρεια Αττικής πλήρωσε την αποκατάστασή της η οποία ανήλθε στα 2 εκατομμύρια ευρώ περίπου.

Η υπόθεση έφτασε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, καθώς η ανάδοχος εταιρία ισχυρίστηκε ότι δεν υπήρχαν ρέματα εντός της λεκάνης αυτής. Το Συμβούλιο της Επικρατείας ανέθεσε στην Ειδική Γραμματεία Υδάτων τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης προκειμένου να αποφανθεί αν υπήρχαν ρέματα εντός της λεκάνης ή όχι. Την πραγματογνωμοσύνη συνέταξαν τρεις καθηγητές του Ε.Μ.Π. καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν ρέματα εντός της λεκάνης. Το έργο συνεχίστηκε.

Μάλιστα, το καλοκαίρι του 2014, μεγάλες ποσότητες μπαζών που είχαν ριχθεί στο ρέμα κατέληξαν στη θάλασσα, μετατρέποντάς την σε έναν λασπότοπο για μέρες.

[Υπάρχει διαθέσιμο βίντεο αναρτημένο στο youtube, αλλά και οποιαδήποτε αναζήτηση στο διαδίκτυο παράγει πλήθος αποτελεσμάτων για τα δημοσιεύματα επί του θέματος: (https://www.youtube.com/watch?v=R4NIIFL2boU )]

Το έργο ωστόσο δεν πέρασε από την αρμόδια ευρωπαϊκή επιτροπή όταν αυτή έλεγξε την πορεία του έργου. Η επιτροπή μελέτησε το θέμα και διαπίστωσε ότι πράγματι υπήρχαν ρέματα εντός της λεκάνης τα οποία δεν είχαν παρουσιαστεί στην αρχική μελέτη του έργου. Πέραν των βεβαιωμένων παραβάσεων της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, διαπίστωσε και χρονική καθυστέρηση στην εκτέλεση του έργου.

Αν θυμάμαι καλά τους αριθμούς, η συνολική επιδότηση από την ΕΕ ήταν 11 δις. Είχαν ήδη καταβληθεί τα 8 δις και απέμεναν να καταβληθούν τα άλλα 3 δις. Όχι μόνο δεν καταβλήθηκαν τα υπόλοιπα 3 δις αλλά απαιτήθηκε από την ευρωπαϊκή επιτροπή η επιστροφή των 8 δις.

Η παρούσα διαμόρφωση του ΧΥΤΑ απεικονίζεται στις φωτο 2 και 3.

Δεν γνωρίζω πλέον σήμερα τι απέγινε με το ΧΥΤΑ Γραμματικού. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι το εξής: οποιοδήποτε έργο χρηματοδοτούμενο από την ευρωπαϊκή ένωση ελέγχεται από τις αρμόδιες επιτροπές της, οι οποίες έχουν γίνει ιδιαίτερα προσεκτικές στους ελέγχους τους, όταν αντελήφθησαν ότι αρκετά έργα ξεφεύγουν από τις αρχικές προδιαγραφές τους.

Επειδή η ΕΕ είναι εξαιρετικά αυστηρή ως προς την περιβαλλοντική νομοθεσία ούτως ή άλλως, κάθε λάθος στον σχεδιασμό και τη μελέτη ενός τέτοιου έργου και ειδικά όσον αφορά στη θέση του μπορεί να οδηγήσει στα εξής:

-Αν η μελέτη απορριφθεί σημαίνει χάσιμο χρόνου και χρημάτων και εκ νέου μελέτη.
-Αν επιλεχθεί αρχικά και το έργο ξεκινήσει και διαπιστωθεί στην πορεία ότι δεν πληρούνται οι προδιαγραφές αυτό σημαίνει ότι: α) έχει ήδη γίνει επέμβαση στο περιβάλλον αναίτια, β) θα πρέπει να επιστραφούν στην ΕΕ όσα χρήματα καταβλήθηκαν από αυτήν, όποιος φορέας της κι αν χρηματοδοτεί το έργο, γ) αποκατάσταση του τοπίου και άρα κόστος, δ) εκ νέου μελέτη και άρα κόστος, ε) συνεχιζόμενη καταβολή των προστίμων για τον ΧΑΔΑ επί μακρόν και μέχρι την τελική αποπεράτωση κατασκευής ενός ΧΥΤΑ.

Για όλους αυτούς τους λόγους, είναι σημαντικό να εξετασθεί κάθε δυνατή λύση, να προβλεφθεί κάθε πιθανό εμπόδιο, να γίνει πληρέστατη παρουσίαση του έργου στην αρμόδια επιτροπή έγκρισης ώστε οποιοδήποτε λάθος να εντοπιστεί έγκαιρα και να διορθωθεί προτού καταστεί το έργο ατελέσφορο.

Είναι καλύτερα να δοθεί περισσότερος χρόνος στη μελέτη προτού γίνουν επεμβάσεις στο περιβάλλον και προτού δαπανηθούν πόροι, παρά να προκύψει πρόβλημα στην πορεία με ενδεχομένως πολύ μεγαλύτερες συνέπειες.

Δεν είναι θέμα αντιδράσεων τοπικών κοινοτήτων για συναισθηματικούς λόγους, αφού κάθε κατασκευή ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ είναι παντού και πάντα ανεπιθύμητη, παρότι μία σωστή μελέτη και κατασκευή δεν υποβαθμίζουν τον χώρο. Ωστόσο, απαιτείται ακριβώς αυτή η μελέτη και η κατασκευή ώστε να μην υποβαθμιστεί ο περιβάλλοντας χώρος, γι’ αυτό και η νομοθεσία και οι προδιαγραφές τέτοιων έργων είναι τόσο αυστηρές.

Τέλος, μιλάμε για έργα τα οποία κοστίζουν δισεκατομμύρια. Οποιαδήποτε αστοχία επιφέρει μεγάλο κόστος και υπέρβαση του προϋπολογισμού του έργου. Και αυτό έχει αποδειχθεί, δεν είναι υποθετική πρόταση.

Ευελπιστούμε όλοι οι δημότες ότι θα καταβληθεί η καλύτερη δυνατή προσπάθεια από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και θα μπορέσει το νησί μας να έχει μία ολοκληρωμένη και σύγχρονη λύση στη διαχείριση των απορριμμάτων.

Αφού πέρασαν δεκαετίες που οι δημότες περιμένουμε να δούμε αυτό το έργο, ας είναι ένα έργο για το οποίο θα μπορούμε να είμαστε περήφανοι.

Είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό θέμα και είναι σημαντικό να γίνει σωστή επιλογή της θέσης εξ αρχής.

Ελένη Κατωπόδη.