Λευκάδιος Χερν-Ανδρέας Βεσάλιος: Ο συγγραφέας, ο ανατόμος και το Ιόνιο

Η Λευκάδα και η Ζάκυνθος τιμούν αντίστοιχα τον Λευκάδιο Χερν και τον Ανδρέα Βεσάλιο. Ο πρώτος έζησε τον 19ο αιώνα και ο δεύτερος τον 16ο. Συνδέθηκαν και οι δύο με αυτά τα νησιά των Επτανήσων, τόσο που να θεωρούνται Επτανήσιοι, μολονότι ο ένας ήταν Ιρλανδός και ο άλλος Φλαμανδός

κολούθησαν αντίστροφες πορείες. Ο Λευκάδιος Χερν (1850-1904) γεννήθηκε στην υπό αγγλική κηδεμονία Λευκάδα, και έζησε μια περιπετειώδη ζωή προτού εγκατασταθεί στην Ιαπωνία και γίνει εν τέλει εθνικός συγγραφέας της. Ο Ανδρέας Βεσάλιος (1514-1564) πέθανε και ενταφιάστηκε στην υπό βενετική κυριαρχία Ζάκυνθο, αφότου είχε αφήσει πίσω του όλα τα εχέγγυα για να αναγνωριστεί ως «ο πατέρας της σύγχρονης ανατομίας», δημιουργός της πρώτης εγκυκλοπαίδειας ανατομίας του ανθρώπινου σώματος – μία από τις κορυφαίες προσωπικότητες που έχει να επιδείξει η πατρίδα του, το Βέλγιο. Η σχέση τους με τα Επτάνησα μοιραία, παρά τα τριακόσια χρόνια που χωρίζουν τους βίους τους. Από τη μια λοιπόν εγκαινιάστηκε πρόσφατα το «Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν» στο ισόγειο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας, το πρώτο μουσείο στον ευρωπαϊκό χώρο αφιερωμένο στον σημαντικό λογοτέχνη, στο οποίο παρουσιάζονται σπάνια βιβλία, φωτογραφίες, κείμενα, εκθέματα και διαδραστικές εφαρμογές που αποπειρώνται να αναπαραστήσουν τη ζωή του. Από την άλλη, τον Σεπτέμβριο που μας έρχεται στο θέατρο Σαρακινάδου στη Ζάκυνθο θα διεξαχθεί πλήθος εκδηλώσεων αφιερωμένων στη ζωή, στο έργο και στον θάνατο του φλαμανδού ανατόμου υπό την αιγίδα της πρεσβείας του Βελγίου και του Δήμου Ζακύνθου. Υπάρχει άλλωστε σημαντική αφορμή καθώς εφέτος συμπληρώνονται 450 χρόνια από τον θάνατό του. Η Ζάκυνθος έμελλε να γίνει ο τελευταίος σταθμός στη ζωή του πολυταξιδεμένου Βεσάλιου καθώς πέθανε στο νησί υπό μυστηριώδεις συνθήκες κατά την επιστροφή του από την Ιερουσαλήμ το 1564. Η άποψη που επικρατούσε ήταν ότι είχε χάσει τη ζωή του σε ένα ναυάγιο στην περιοχή του Λαγανά.

Αναζητώντας μια σορό

Οπως περιγράφει ο πρόξενος του Βελγίου στην Ελλάδα Τίο Ντίριξ, ένας εκ των διοργανωτών των εκδηλώσεων, ο οποίος μάλιστα θα κυκλοφορήσει βιβλίο για την αναζήτηση του τάφου του Βεσάλιου στη Ζάκυνθο, σύμφωνα με νέα στοιχεία που θα ανακοινωθούν στο διεθνές συνέδριο στο πλαίσιο των εκδηλώσεων, ο Βεσάλιος μάλλον πέθανε από σκορβούτο ή από εξάντληση μετά τις σαράντα μέρες ταξιδιού που διαρκούσε τότε το ταξίδι από την Ιερουσαλήμ. Σε κάθε περίπτωση η αναζήτηση της σορού του, η οποία σίγουρα έμεινε στο νησί, απασχόλησε πολλούς ανθρώπους τον αιώνα που μας πέρασε και υπολογίζεται ότι βρίσκεται στην εκκλησία Santa Maria delle Grazie (Παναγία των Χαρίτων) η οποία καταστράφηκε ολοσχερώς με τους σεισμούς του ’53. Τα κτίρια που ανεγέρθηκαν στη θέση της καθιστούσαν δύσκολο τον ακριβή εντοπισμό της έως ότου χρησιμοποιήθηκε ένα σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών (G.I.S.) από ομάδα βέλγων επιστημόνων και πλέον η θέση της υπολογίζεται στη διασταύρωση των οδών Κολοκοτρώνη και Κολυβά στην πόλη της Ζακύνθου.

Πολίτες του κόσμου

Πάντως εκτός από τη μοιραία σχέση με τα Επτάνησα, οι Χερν και Βεσάλιος μοιράζονταν άλλο ένα κοινό: πήγαιναν κόντρα στα ήθη και στις παραδοσιακές πρακτικές της εποχής τους. Ο Χερν για παράδειγμα, προκαλούσε σοκ και δέος σε ιερωμένους της Αμερικής όταν τον 19ο αιώνα παντρευόταν μια αφροαμερικανή αψηφώντας τον νόμο που απαγόρευε τους μεικτούς γάμους. Ο Βεσάλιος είχε απορρίψει την κλασική παράδοση του γιατρού της αρχαιότητας Γαληνού και τα σφάλματά της και έκανε ανατομικές μελέτες σε ανθρώπινα πτώματα φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να στέλνει τους μαθητές του να ξεθάψουν πτώματα από τάφους. Ηταν και οι δυο τους άνθρωποι τολμηροί, πρωτοπόροι, ανοιχτόμυαλοι.

Ο Χερν γεννήθηκε στη Λευκάδα, από ιρλανδό πατέρα και ελληνίδα μητέρα, τη Ρόζα Κασιμάτη. Εζησε στα Κύθηρα και στο Δουβλίνο και ως ενήλικος στο Σινσινάτι και στη Νέα Ορλεάνη όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος προτού εγκατασταθεί στην Ιαπωνία το 1890 ως ανταποκριτής εφημερίδας. Εκεί τελικά ρίζωσε, άρχισε να διδάσκει την αγγλική γλώσσα σε σχολεία και προς το τέλος της ζωής του στο Αυτοκρατορικό Πανεπιστήμιο του Τόκιο, παντρεύτηκε τη δεύτερη, γιαπωνέζα γυναίκα του, κόρη σαμουράι, άλλαξε το όνομά του σε Γιακούμο Κοϊζούμι και είδε τη συγγραφική του αξία να αναγνωρίζεται χωρίς καν να μάθει ποτέ ιαπωνικά. Εξ ου και ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας των εγκαινίων του «Ιστορικού Κέντρου» του. Παρευρέθησαν τόσο ο πρέσβης της Ιαπωνίας όσο και ο μορφωτικός ακόλουθος της ιρλανδικής πρεσβείας και ο διευθυντής του αμερικανικού κολεγίου, εκτός βεβαίως από τις τοπικές αρχές και τον δισέγγονό του, Μπον Κοϊζούμι. Πάντως τα τέσσερα βιβλία του Λευκάδιου Χερν που κυκλοφορούν στα ελληνικά αποτελούν ικανοποιητικό δείγμα γνωριμίας «εξ αποστάσεως» με έναν συγγραφέα κατά βάση άπατρι, με έναν άνθρωπο ελεύθερο του οποίου «το ελληνικό ταμπεραμέντο και η γαλλική κουλτούρα πάγωσαν σαν ένα λουλούδι του Βορρά» όπως είχε πει στις αρχές του αιώνα ο ποιητής Γιόνε Νογκούτσι.

Πρωτοποριακός στοχαστής

Η περίπτωση του Ανδρέα Βεσάλιου, γνωστού στους Ζακυνθινούς και ως Αντρέ Βεζάλ, διακρίνεται από έναν παρόμοιο κοσμοπολιτισμό. Γεννήθηκε στις Βρυξέλλες όταν το Βέλγιο ήταν τμήμα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σπούδασε ιατρική στη Λουβέν και στο Παρίσι, έγινε αυτοκρατορικός γιατρός στη συντηρητική Ισπανία, καθηγητής στην αντικομφορμιστική Πάντοβα και έμεινε στην Ιστορία με το πόνημά του «Περί της κατασκευής του ανθρώπινου σώματος» (De Humani Corporis Fabrica), το οποίο εικονογραφήθηκε από τον ζωγράφο Γιαν βαν Κάλκαρ το 1543.

Στήριξε την επιστήμη στην κληρονομιά του Γαληνού, του (ελληνο)ρωμαίου γιατρού ο οποίος είχε καταλήξει στα συμπεράσματά του μέσα από ανατομές σε σώματα ζώων. Γι’ αυτόν τον λόγο τα περισσότερα κείμενα που τον αφορούν μιλούν για έναν επιστήμονα που εκδιώχθηκε από την Ιερά Εξέταση της Ισπανίας και ότι αυτός ήταν ο λόγος της μοιραίας τελικά επίσκεψής του στην Ιερουσαλήμ. Και αυτή η πεποίθηση θα ανατραπεί τον Σεπτέμβριο, αν και πέρα από την παράθεση των νέων δεδομένων και την αποκατάσταση της αλήθειας για το τι συνέβη πραγματικά στον Βεσάλιο, σύμφωνα με τον κ. Ντίριξ αυτό που είναι σημαντικό είναι «να συσφίξουμε τις ελληνο-βελγικές σχέσεις αλλά και να κρατήσουμε ζωντανό τον μύθο ενός από τους πιο πρωτοποριακούς στοχαστές του δυτικού πολιτισμού. Ενός Ευρωπαίου με όλη τη σημασία της λέξης».

πότε & πού:
Οι εκδηλώσεις για τον Ανδρέα Βεσάλιο θα λάβουν χώρα στη Ζάκυνθο από 4 έως 8/9. Πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά «Ο Ονειροφάγος – Μια γιαπωνέζικη ιστορία» του Λευκάδιου Χερν από τις εκδόσεις Αγρα.

Πηγή: www.tovima.gr