Οι μάσκαρες της παλιάς Λευκάδας
Της Παναγιώτας Παρίση
…Πάντοτε Άγια Μαύρα μου
σ’όλα πρωτοστατούσες
μα ξέχωρα τις Αποκριές
δίχως φραγμό γλεντούσες…
Φέρνοντας στο μυαλό μου τους παραπάνω στίχους από την σάτιρα του Βούλη Βρεττού πηγαίνω χρόνια πίσω στους ωραίους ανθρώπους του γλεντιού, του χιούμορ, της φαντασίας, οι οποίοι σαν κι αυτές τις μέρες ξεσήκωναν τους Λευκαδίτες με τις ωραίες τους μάσκαρες.
Έχοντας ζήσει τις όμορφες αυτές εποχές με τους ανθρώπους, μικρούς, μεγάλους, νέους και γέρους να ζουν για αυτήν την γιορτή, τα γλέντια και τις ωραίες μάσκαρες που γίνονταν τότε και δυστυχώς, σήμερα δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν, δεν μπορώ παρά να θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό για όλα αυτά. Το παλιό λευκαδίτικο καρναβάλι, όπως επίσης και οι μάσκαρές του αποτελούν θέμα συζήτησης ακόμη και σήμερα˙ άλλωστε αυτός είναι και ο λόγος, που με ώθησε, γράφοντας αυτό το κείμενο, να μοιραστώ τις όμορφες αναμνήσεις μου.
Απόκριες 1983: Αξέχαστη θα μείνει η έξοχη εμφάνιση της κυρίας με βραδινή τουαλέτα, βεντάλια, φασαμάν (μέρος του φορέματος), κρεμαστό τσαντάκι, τριαντάφυλλο στο στήθος και φυσικά ανάλογο μακιγιάζ. Ο υπέροχος καβαλιέρος της με επίσημο, μαύρο κοστούμι, παπιγιόν, ψηλό καπέλο, μαντήλι στην τσέπη του πέτου του σακακιού, μονόκλ και μουστάκι αλά Ψυρρής(κεντρική περιοχή της Αθήνας, όπου σύχναζαν τύποι με την συγκεκριμένη ενδυμασία ). Στο ρόλο της κυρίας ήταν η Γεωργία Χαμοσφακίδη και στον αντίστοιχο του καβαλιέρου της ο Ζαχαρής Κατωπόδης˙ το ζευγάρι συνόδευε επίσης, η νταντά της οικογένειας, η οποία έσερνε το καρότσι με το μωρό, το οποίο κρατούσε και το μπιμπερό του. Η νταντά ήταν ο φίλος και συνάδελφός μου Ηλίας Φραγκούλης. Μπαίνοντας στο ΠΑΝΘΕΟΝ, η εν λόγω μασκαράτα ξεσήκωσε το πλήθος και απογείωσε την διασκέδαση.
Το ζευγάρι βρίσκεται στην πίστα, χορεύοντας βαλς, τανγκό, μαζούρκα και το κοινό ξεσπά σε χειροκροτήματα˙ αυτή η εμφάνιση έμελε να αφήσει το στίγμα της στον τρόπο διασκέδασης για την Αποκριά, καθώς επίσης έπαιξε καταλυτικό ρόλο και στον τρόπο διασκέδασης των παλιών Λευκαδιτών.
Ένας άλλος ωραίος Λευκαδίτης που οι μάσκαρές του άφησαν εποχή, είναι ο Χρήστος Κατωπόδης(Ζακχαίος). Τύπος γεμάτος ζωή, μπρίο, φιλόμουσος, αγαπούσε πολύ την όπερα και λάτρευε την συμπατριώτισσά μας Αγνή Μπάλτσα. Με την σπανιόλικη στολή του συμμετείχε στις παρελάσεις των Αποκρεών, των οποίων ηγούταν με τραγούδι και χορό.
…Ο γραφικός Ζακχαίος μας
με ντέφι, καστανιέτες
πρώτος στ’ ανατολίτικα,
σπανιόλικα, κλακέτες…
Ψυχή της Αποκριάς ήταν ο ένας και μοναδικός Βούλης(Θρασύβουλος) Βρεττός. Και ο ίδιος θεωρούσε, ότι η Αποκριά ήταν όλη του ζωή. Λάμβανε μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις και στους μάσκαρες, ενώ με την απαγγελία της σάτιράς του στις αποκριάτικες παρελάσεις, έδινε μια χαρούμενη κι εύθυμη νότα στο καρναβάλι.
Ο αγαπημένος μου φίλος Βούλης αντλούσε τα θέματά του(είτε επρόκειτο για την συγγραφή της σάτιρας, είτε για τις μεταμφιέσεις του) από την λευκαδίτικη επικαιρότητα. Στη διαδρομή της ζωής του, οτιδήποτε και αν του συνέβαινε, το αντιμετώπιζε μέσω αυτής. Από την καυστική του σάτιρα δεν ξέφευγε κανείς, το αστείρευτο χιούμορ του σηματοδοτούσε τις χορευτικές και θεατρικές εκδηλώσεις.
Η συμμετοχή του σε όλα τα καλλιτεχνικά, κοσμικά και πολιτιστικά δρώμενα ήταν δεδομένη. Ο Βούλης, όμως εκτός από την σάτιρα και τα εξ αμάξης που έσερνε τις Αποκριές έκανε και υπέροχες μεταμφιέσεις, πότε ντυνόταν μαντάμ Σουσού, πότε ταυρομάχος, πότε φάντασμα˙ τι να πρωτοθυμηθώ…; Μα εκείνη που θα μείνει για πάντα χαραγμένη στην μνήμη όλων είναι η εμφάνισή του ως θεός Διόνυσος στο μεγάλο καρναβάλι του 1970, πάνω στο ωραίο του άρμα φτιαγμένο από τον καλλιτέχνη του είδους, Θανάση Σίδερη. Ο Βούλης ως θεός Διόνυσος πλαισιωνόταν από την ακολουθία του, τους Σατύρους και τις Μαινάδες˙ φτάνοντας στην κεντρική πλατεία έσυρε τα εξ αμάξης σε όλους, πολιτικούς, γνωστούς καταστηματάρχες του νησιού, ακόμη και σε απλούς πολίτες.
Ολοκληρώνοντας την σύντομη αυτή αναφορά μου στην λευκαδίτικη αποκριά και κυρίως σε ορισμένες από τις μορφές, που συνδέθηκαν άρρηκτα με αυτήν, θέτοντας ένα λιθαράκι, ώστε να αποτελέσει κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού μας, το λευκαδίτικο καρναβάλι, σας εύχομαι χρόνια πολλά και καλή Αποκριά!!!
…Λευκάδα!… μασκαρόχωρα
γλεντίστρα, ξεμπουρίστρα˙
Τώρα πια όλα τα’χασες
σουρίστρα και κατρίστρα!Πάντοτε «Άγια Μαύρα» μου
σ’όλα πρωτοστατούσες
μα ξέχωρα τις Αποκρές
δίχως φραγμό γλεντούσες!
Μέχρι σχολεία κλείνονταν,
γραφεία, εργαστήρια,
κι η πόλη παραδίνονταν
στα βακχικά μυστήρια!Ως κι ο θεός ο Διόνυσος
απ’ την αρχαία Ελλάδα,
έβγαινε κι ερχόντανε
για γλέντι στη Λευκάδα!Μαζί μ’ αυτόν κι οι Σάτυροι,
Κι οι όμορφες Μαινάδες
που μεσ’ στους δρόμους χόρευαν
ολόκληρες βδομάδες….Στα γραφικά σου τα στενά
χύμα οι μασκαράδες,
τρώγαν τις λεμονιές βροχή˙
κι οι τότε Αρχοντάδες,
άνοιγαν τα σαλόνια τους
με τα καλά τους είδη
όπου εκεί μαζεύονταν
κάθε καρυδιάς καρύδι…
Θρασύβουλου(Βούλη) Βρεττού, Αποκριάτικα σατιρικά
Παναγιώτα Παρίση
2 Σχόλια
κυρία Ελπίδα χαίρομαι που σας βρίσκω μετά τόσα χρόνια γιατί είστε ένα αρχείο της εποχής.
Βρισκόμαστε στο σπίτι της θείας μου κ Παπαδάκη και ήταν τόσες όμορφες εποχές !
Σας θυμόμαστε πάντα με αγάπη .
Πολύ συγκινητικές οι θύμησες του Λευκαδίτικου καρναβαλιού και ιδιαίτερα το ότι ζωντάνεψαν τους μόνιμους της έποχής ωραίους σατιρικους της Χώρας με το ευγενές πνεύμα, την μεγαλη καρδιά μα και το αστείρευτο χιούμορ.
Οι τρεις ήρωες του κειμένου πάντα ξεχώριζαν στα καρναβάλια, αλλά δεν είχαν ανάγκη το καρναβάλι μόνον για να διασκεδάσουν την Λευκάδα.. Στον Αναντικατάστατον και μεγάλο λαϊκό της λευκάδας κωμικό Ζαχαρή, η χώρα μας χρωστά πολύ γέλιο και σε σοβαρές και επίσημες τελετές. Σε σοβαρό και πραγματικά πριγκιπικό χορό στο Πανθεον και μόνο με τα μάτια του, χωρίς λόγια μας ξελίγωσε στα γέλια. Πστεύω πως έναν Ζαχαρή, μια τέτοια πηγαία καλλιτεχνική μορφή ούτε το θέατρο Στην Αθήνα δεν απόλαυσε.Ούτε ο ίδιος δεν γνώρισε την αξία του .Απλώς το γλεντούσε και ο ίδιος, όπως και η γύρω του.Στό ωδείο Λευκάδας 1961 συνεργάστηκα επίσης με τον υπέροχο Βούλη και είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλά το τί άξιζε. Μέσον του Βούλη βρετού μπόρεσα να εκτιμήσω και τι πνεύμα όλου του Λευκαδίτικου λαού. Απλώς θέλω να τονίσω ότι κανένες λαός δεν διαθέτει την μοναδικότητα του Λευκαδίτικου πνεύματος. την μεγαλωσύνη του απλού Λευκάδιου Χαρακτήρα, Εύχομαι η πατριδούλα μας να γενήσει ξανά τέτοιες ανεπανάληπτες και αρχοντικές λαϊκές μορφές