Προσέγγιση της μορφολογίας των κτιρίων της Λευκάδας μέσω των τοπικών κατασκευαστικών ιδιαιτεροτήτων

Η μελέτη της κ. Χαράς Παπαδάτου – Γιαννοπούλου με τίτλο «Λευκάδα, Ερευνώντας» εκδόθηκε το 1999 από τις Αχαϊκές Εκδόσεις. Η μελέτη απομονώνει μέσα από τις υπάρχουσες ιστορικές καταγραφές το χωροταξικό στίγμα του νησιού σε όλες τις γνωστές ιστορικές περιόδους του. Περαιτέρω επικεντρώνεται την πρωτεύουσα της Λευκάδας και την πολεοδομική της συγκρότηση. Ερευνά την προέλευση κατασκευής των κτιρίων στην πρωτεύουσα του νησιού και τελειώνει με μια περιδιάβαση στους δρόμους της πόλης, όπου με φωτογραφική τεκμηρίωση γίνεται προσέγγιση της μορφολογίας και της τυπολογίας των κτιρίων, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μέσω των τοπικών κατασκευαστικών ιδιαιτεροτήτων. Από αυτή την ενότητα και με τη χρήση σύγχρονων φωτογραφιών θα παρουσιάσουμε κάποια  μέρη.

Δρόμοι – Σοκάκια

Τα σοκάκια ή καντούνια της Χώρας εκτείνονται ακτινοειδώς γύρω από τον κεντρικό πυρήνα του οικισμού. Έχουν πολύ μικρό πλάτος και φαίνονται σαν νευρώσεις μέσα στο σώμα του οικισμού. Επειδή το πλάτος των οικοδομικών τετραγώνων είναι επίσης πολύ στενό η κάλυψη της οικοδομής σε πολλά κτίρια είναι 100%. Το κτίριο δεν έχει πρόβλημα φωτισμού μια και φωτίζεται από τους δυο παράπλευρους δρόμους, είναι δηλαδή διαμπερές.

Στοές

Οι στοές είναι κυρίως χαρακτηριστικό της κεντρικής οδού, όπου και η αγορά.Η κατασκευή τους ήταν κυρίως ξύλινη, σαν συνέχεια της ξύλινης αναδομής. Υπάρχουν και παραδείγματα διαμόρφωσης στοάς με λίθινα υποστυλώματα. Ιδιαίτερο μορφολογικό χαρακτηριστικό είναι ότι οι καμάρες δεν είναι ημικύκλια. Είναι τμήματα ελλείψεων ή πεπλατυσμένων ελλείψεων. Ο λόγος είναι προφανής και σχετίζεται άμεσα με το χαμηλό ύψος των ισογείων. Ένα κανονικό ημικύκλιο θα δημιουργούσε προβλήματα φωτισμού των καταστημάτων, μια και θα μείωνε αισθητά το ελεύθερο ύψους της στοάς από την πλευρά των δρόμων.

Μπότζοι

Μπότζοι λέγονται στη Λευκάδα τα χαγιάτια. Η κατασκευή τους είναι συνήθης. Σε μια περιοχή με τόσες βροχές τον χειμώνα, το στεγασμένο αυτό μπαλκόνι με το συμπαγές στηθαίο ήταν απόλυτα αναγκαίο. Η στήριξη τους ποικίλει. Άλλοτε στηρίζονται επί κάθετων ξύλινων υποστυλωμάτων. Άλλοτε στερεώνονται με λοξές αντιρρίδες στον τοίχο όπως ακριβώς τα σαχνίσια στην ηπειρωτική και μακεδονική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Άλλοτε πάλι στερεώνονται επί ξύλινων δοκών (ματέρια) σε πρόβολο.

Καλντερίμια

Όλοι οι συνοικιακοί δρόμοι στη Λευκάδα ήσαν λιθόστρωτοι (καλντερίμια). Η κατασκευή τους έγινε, ύστερα από διαταγή της διοίκησης το 1815. ο δρόμος είναι στο μέσον υπερυψωμένος και κλίνει δεξιά και αριστερά στα αυλάκια που δρουν σαν αποχετευτικοί αγωγοί. Η επίστρωση αυτή του δρόμου με το είδος αυτό του ψηφιδωτού, από πέτρες θαλάσσης αφ’ ενός με τον κάνει βατό, αφ’ ετέρου δε τα νερά της βροχής κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, απορροφώνται κατ’ ευθείαν από τον δρόμο χωρίς να φορτίζονται τα παράπλευρα του δρόμου αυλάκια παρά πολύ, από την αποχέτευση των ομβρίων του δρόμου. …. Τα καλντερίμια έπεσαν και αυτά θύματα της λεγομένης προόδου. Η δαντελένια αυτή κατασκευή, η οποία όπως παραπάνω αναφέραμε είχε και πρακτική σημασία έδειχνε επίσης ότι οι επιρροές στη διαμόρφωση των μορφολογικών στοιχείων του οικισμού, δεν προέρχονταν μόνο από τη δύση….. Στη δεδομένη περίπτωση όπως και σε πολλές άλλες η Λευκάδα συνεχίζει την παράδοση της Ηπείρου.

Διαμόρφωση εισόδων οικισμού

Η είσοδος είναι στοιχείο, στο οποίο δίνεται ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα. Είναι βασικό σημείο αναφοράς του κτιρίου και σαν τέτοιο οφείλει να είναι δυναμικό και να προσδιορίζει μονοσήμαντα το ρόλο του. Από τα πιο πλούσια σπίτια μέχρι τα φτωχά η προσπάθεια είναι εμφανής. Η κατασκευή της εξωτερικής θύρας είναι τέτοια ώστε να εξασφαλίζει φωτισμό στη συνήθως σκοτεινή είσοδο(μπασά, εμπατή, εμπασία) του σπιτιού. Έτσι κάποιο τμήμα είναι πάντα με τζάμι προφυλαμένο με σιδεριά, η οποία συγχρόνως αποτελεί και ένα διακοσμιτικό στοιχείο.

Μπαλκονόπορτες και μπαλκόνια

Οι μπαλκονόπορτες παρουσιάζουν και αυτές ποικιλία, ως προς την διαμόρφωση και εξωφύλλων και ως προς την σχέση τους με το μπαλκόνι. Υπάρχουν όμως και μπαλκονόπορτες που δεν καταλήγουν σε μπαλκόνι. Το κιγκλίδωμα (σιδεριά) του μπαλκονιού είναι τοποθετημένο στην περσιά του τοίχου. Το στοιχειό αυτό είναι δυτικής επιρροής. Έτσι η μπαλκονόπορτα μπορεί να ανοίξει σε όλο το ύψους της και να φωτίσει το χώρο. Τα μπαλκόνια συνήθως στηρίζονται σε σιδερένια profil και η κατασκευή τους είναι υποτυπώδης σε αντίθεση με τη σιδεριά που σε πολλές περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα προσεγμένη.

Παραθυρόφυλλα

Τα εξώφυλλα των παραθύρων τα «σκούρα», όπως λέγονται. Παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Τα εξώφυλλα του ισογείου συνήθως είναι συμπαγή, προφανώς για λόγους ασφάλειας. Ενώ του ορόφου ή των ορόφων έχουν γρίλλιες σχεδόν πάντα κινητές. Τα ευέλικτα αυτά παράθυρα με τους διαφορετικούς τρόπους συνδυασμού τους (λιμπρέτο) δίνουν τη δυνατότητα της εναλλαγής του φωτισμού και αερισμού των δωματίων, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.