Ποιος ήταν ο Άγγελος Φέτσης

Της Πηνελόπης Κοψιδά

Πάει καιρός που ξεφύλλιζα μια έκδοση του Πνευματικού Κέντρου Λευκάδας αφιερωμένη στην πολυσχιδή προσωπικότητα του Ολυμπιονίκη (αλλά και γιατρού, ποιητή, νομικού, θεολόγου) Δημητρίου Γολέμη. Μέσα από τις σελίδες του σύντομου αυτού αφιερώματος πληροφορήθηκα ότι ο Δ. Γολέμης και ο Άγγελος Φέτσης υπήρξαν οι δύο Λευκαδίτες αθλητές που διακρίθηκαν κατά την ιστορική αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896.
Άρχισα να ψάχνω περισσότερες πληροφορίες για τον αθλητή Α. Φέτση, παρακινημένη και από το επώνυμό του που παραπέμπει στο χωριό Δρυμώνας, καθώς είναι γνωστό ότι εκεί πρωτοεμφανίστηκε το επώνυμο αυτό και κατόπιν εξαπλώθηκε στο υπόλοιπο νησί της Λευκάδας. Από τις αναζητήσεις μου στο χώρο του διαδικτύου πληροφορήθηκα ότι από το 2014 ο Ναυτικός Όμιλος Πάργας διοργανώνει αγώνες ορεινού δρόμου, αφιερωμένους στον αθλητή Άγγελο Φέτση, ο οποίος συνδέεται ιστορικά με την πόλη. Η ζωή του Λευκαδίτη αθλητή μου κίνησε το ενδιαφέρον, αλλά οι απαντήσεις που είχα ήταν ελάχιστες.

Αυτό έμελλε να αλλάξει κάποια μέρα που βρέθηκα σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο της οδού Χαριλάου Τρικούπη. Καθώς ξεφύλλιζα βιβλία, γοητευμένη από την μυρωδιά που αναδίδουν οι παλιές εκδόσεις, εμφανίστηκε μπροστά μου ο αθλητής, με όλες τις λεπτομέρειες του θαυμαστού βίου του. Το βιβλίο που μου έδωσε τις πληροφορίες είχε τίτλο Μορφές της Ιστορίας του Ελληνικού Προσκοπισμού ΙΙ, Ο Άγγελος Ι. Φέτσης και συγγραφέας του ήταν ο Χ Ενεισλίδης, Πρόεδρος τότε του Φυσιολατρικού Ομίλου «Ο Αθανάσιος Λευκαδίτης». Η έκδοση του βιβλίου έγινε από τον παραπάνω Όμιλο το έτος 1977 και ήταν τιμητική για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του αθλητή. Όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας οι πληροφορίες προέρχονται και από προσωπική του έρευνα, αλλά κυρίως από το αρχείο του Α. Φέτση, το οποίο παραδόθηκε από τους συγγενείς του μετά το θάνατό του στον Φυσιολατρικό Όμιλο, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος.

Πράγματι λοιπόν ο γενάρχης της οικογένειας, Άγγελος Φέτσης, προπάππος του αθλητή, κατοικούσε στο χωριό Δρυμώνας Λευκάδας, όπως προκύπτει και από την απογραφή των Ενετών του έτους 1788. Ο μοναχογιός του Δημήτριος μετοίκησε στην περιοχή του Αγίου Νικήτα, γύρω στο έτος 1815, όπως έκαναν και πολλές άλλες οικογένειες Δρυμωνιωτών εκείνη την εποχή, σχηματίζοντας έτσι το ομώνυμο παραθαλάσσιο χωριό, στο σημείο που βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Ο Δημήτριος απέκτησε επτά παιδιά, ένα από αυτά ήταν ο Ιωάννης, πατέρας του αθλητή. Όλα τα παιδιά του έζησαν στον Άγιο Νικήτα, εκτός από τον Ιωάννη, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο προάστιο της πόλης, Καλιγόνι, μετά το γάμο του, το 1868, με την από εκεί καταγόμενη Σμαράγδα Φίλιππα με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά, ένα από αυτά ήταν και ο Άγγελος. Το 1891, για λόγους που δεν είναι γνωστοί, πουλά όλα του τα υπάρχοντα στο Καλιγόνι και μεταφέρεται οικογενειακώς στην Αθήνα, όπου αγοράζει κατοικία στην υπό διαμόρφωση τότε περιοχή της Καλλιθέας.

Και τα τρία αγόρια της οικογένειας ακολούθησαν το δρόμο των σπουδών. Συγκεκριμένα ο Άγγελος ξεκινώντας από το Δημοτικό Σχολείο της Λευκάδας, αποφοίτησε σε ηλικία 18 ετών από το Βαρβάκειο Πρακτικό Λύκειο της Αθήνας, όπου στο μεταξύ είχε μετοικήσει η οικογένεια. Εκεί μυήθηκε στον αθλητισμό και τη φυσιολατρεία. Εντάσσεται στον Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο και αρχίζει να προπονείται στους δρόμους αντοχής 800 και 1500 μ. Βγαίνει νικητής στους Α΄ Πανελλήνιους Αγώνες, που έγιναν στην Αθήνα το 1896. Στους Ολυμπιακούς που ακολούθησαν, προκρίθηκε στους ημιτελικούς, χωρίς όμως στη συνέχεια να κατακτήσει κάποιο μετάλλιο.

Σε εφημερίδα του 1896, κάτω από το σκίτσο του αθλητή σημειώνονται μεταξύ άλλων τα εξής: «Δρομεύς των 1500 και 800 μέτρων. Κατάγεται εκ Λευκάδος. Είναι ηλικίας 18 ετών. Εις το αγώνισμά του είναι πρώτος. Η κατασκευή του σώματός του είναι τοιαύτη, ώστε, όταν τρέχη, μόλις άπτεται του εδάφους… Ο «Όμιλος των Φιλάθλων» εναβρύνεται έχων τοιαύτα μέλη».

Στη συνέχεια φοιτά στη Νομική Σχολή του Οθώνειου Πανεπιστημίου, ενώ το 1898 καλείται να υπηρετήσει στο Στρατό, στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών της Κέρκυρας. Κατά την απόλυσή του δεν ακολουθεί το επάγγελμα του νομικού, αλλά τον κερδίζει η γυμναστική και το 1900 εγγράφεται στη Σχολή Γυμναστών της Αθήνας, στην οποία πρωτεύει και διορίζεται καθηγητής Σωματικής Αγωγής στο Α΄ Γυμνάσιο Αθηνών (Πλάκας), ενώ ο Εθνικός Γυμναστικός Σύλλογος, στον οποίο ανήκε, τον προσλαμβάνει ως επόπτη του Γυμναστηρίου. Από εδώ και στο εξής αρχίζει και η κοινωνική του δράση.

Φύσει κοινωνικός άνθρωπος και έχοντας τα εφόδια του πτυχίου της Νομικής και της Σχολής Γυμναστών, άνθρωπος ευρυμαθής και μελετητής των αρχαίων κειμένων, αλλά και ενθουσιώδης και ορμητικός, λάτρης του αθλητισμού, της υπαίθρου και της ζωής κοντά στη φύση, εργάζεται με ζήλο να καλλιεργήσει και να μεταδώσει τις αρχές και αξίες του στους μαθητές του, θεωρώντας το επάγγελμά του λειτούργημα. Παράλληλα με το ατσαλένιο του κορμί, διαμορφώνει και μια ψυχή αλύγιστη και του αποδίδεται ο χαρακτηρισμός «Χάλκινος άνθρωπος του Σαρωνικού», ενώ προσομοιάζεται με τον έφηβο των Αντικυθήρων, το χάλκινο άγαλμα που ανακαλύφθηκε εκείνη την εποχή.

Το 1905, ως γυμναστής πανελληνίου φήμης, καλείται στο Κάιρο και αναλαμβάνει οργανωτής και προπονητής στον Γυμναστικό Σύλλογο «Ο Ίφιτος», στην εκεί ελληνική παροικία, αφού ήδη είχε εκδώσει το σύγγραμμά του Η Φυσική Αγωγή των νέων. Το 1906 διοργανώνει εκεί τους Πρώτους Παναιγυπτίους Αγώνες, στους οποίους «Ο Ίφιτος» ανακηρύχθηκε πρωταθλητής και προκρίθηκε να συμμετάσχει στους Μεσοολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας του 1906. Μια διαφωνία του με το Σύλλογο σχετικά με την σημαία κάτω από την οποία θα εμφανιζόταν η ομάδα στους αγώνες – Ελληνική ή Αιγυπτιακή – φαίνεται ότι στάθηκε η αιτία της επιστροφής του στην Ελλάδα.

Με την επιστροφή του επιδόθηκε στη δημιουργία αθλητικών και γυμναστικών συλλόγων. Το 1907 ιδρύει τον Αθλητικό Όμιλο «Διαγόρας» ο οποίος ανέδειξε σπουδαίους αθλητές, ενώ το 1910 ενώθηκε με τον «Εθνικό». Παράλληλα ανοίγει Γυμναστήριο στην περιοχή του Μακρυγιάννη, ενώ το 1908 διορίζεται ξανά στο Γυμνάσιο που εργαζόταν πριν την αναχώρησή του για την Αίγυπτο και εν συνεχεία στο Βαρβάκειο Λύκειο από το οποίο είχε και ο ίδιος αποφοιτήσει. Εργάστηκε με ζήλο, παρά τον «γλίσχρον μισθόν» με τον οποίο πλήρωνε τους γυμναστές η Πολιτεία. Την ίδια εποχή ιδρύει και τον Σκοπευτικό Σύλλογο «Ο Άρης», με πολλές νίκες και διακρίσεις σε σκοπευτικούς αγώνες.

Εκτός από γυμναστής και προπονητής υπήρξε και θεωρητικός της γυμναστικής. Από το 1909 ξεκινά την έκδοση του μηνιαίου ή διμηνιαίου περιοδικού με τίτλο ΝΙΚΗ, ως «στρατιωτικήν και γυμναστικήν εικονογραφημένην επιθεώρισιν». Η ΝΙΚΗ εκδίδεται μέχρι το 1928 με ενδιάμεσες παύσεις, λόγω της ταραγμένης εποχής που σημάδεψαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος, η Μικρασιατική καταστροφή κλπ. Στις σελίδες της φιλοξενεί τα σημαντικά αθλητικά γεγονότα της εποχής, καθώς και άρθρα και μελέτες διαφόρων προσωπικοτήτων καθώς και του Άγγελου Φέτση σχετικά με την ιστορία του αθλητισμού, την φυσική αγωγή, τα διάφορα αθλήματα, την φυσιολατρεία, την υγιεινή του ατόμου, ομιλίες του και αφιερώματα σε σημαντικές μορφές του χώρου κλπ.

Και ενώ η δουλειά και η καριέρα του ακολουθεί μια σταθερά ανοδική πορεία, το 1912 σε ηλικία 35 χρονών, καλείται ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός να υπηρετήσει την πατρίδα στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, στην περιοχή της Ηπείρου. Στις 21 Φλεβάρη ο ελληνικός στρατός ελευθερώνει το Μπιζάνι. Τα τουρκικά στρατεύματα που οπισθοχωρούσαν αρνούμενα να καταθέσουν τα όπλα, αποτελούσαν απειλή για την ΒΔ περιοχή της Ηπείρου και οι πόλεις ζητούσαν την προστασία του ελληνικού στρατού, ο οποίος τις καταλάμβανε την μία μετά την άλλη, ως ελευθερωτής. Έτσι στις 24 Φλεβάρη έγινε η κατάληψη της Πάργας και ορίσθηκε έδρα ενός λόχου, του οποίου αξιωματικός ήταν ο Άγγελος Φέτσης. Μπήκε με τους άνδρες του πρώτος στην πόλη, ενώ ο λαός τον υποδέχθηκε με ζητωκραυγές και τον στεφάνωσε ως νικητή, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπό του την προστασία από την βίαιη δράση άτακτων τουρκαλβανικών τμημάτων.

Στο σημείο αυτό εξηγείται η ιστορική σχέση του Άγγελου Φέτση με την πόλη της Πάργας, που στάθηκε η αιτία να ονομασθούν τιμητικά οι αγώνες ορεινού δρόμου «Άγγελος Φέτσης». Ωστόσο, η σχέση του με την πόλη δεν σταματάει εδώ, αλλά υπήρξε μοιραία και για την προσωπική του ζωή, κατά ένα παράξενο τρόπο που αγγίζει τα όρια του παραμυθιού, αλλά υπήρξε πέρα για πέρα αληθινή, όπως βεβαιώνει η διήγηση του ίδιου του Α. Φέτση, αλλά και του τότε (χρόνος συγγραφής του βιβλίου) δημάρχου της Πάργας. Ένας από τους πλούσιους άρχοντες της πόλης, ο Σπυρίδωνας Βερβιτσιώτης, είχε κάνει ένα μυστικό «τάμα», να δώσει την μονάκριβη κόρη του Αγλαΐα σύζυγο στον πρώτο ελεύθερο αξιωματικό που θα έμπαινε στην πόλη. Το μυστικό του αποκάλυψε στον Α. Φέτση στο γεύμα που δόθηκε προς τιμή των ελλήνων αξιωματικών και παρουσία των αρχών της πόλης. Ο Φέτσης δέχτηκε, έγιναν οι αρραβώνες και ο γάμος ορίσθηκε μετά την αποστράτευση. Πράγματι τον Απρίλιο του 1914 τελέστηκε με μεγαλοπρέπεια στην Πάργα ο γάμος, που ξεκίνησε από ένα περίεργο συνοικέσιο, αλλά εντωμεταξύ εξελίχθηκε σε ένα θερμότατο αίσθημα. Όμως δεν έμελλε να ευτυχίσει. Το επόμενο χρόνο σε ένα πρόωρο τοκετό χάνεται και η μητέρα και το παιδί.

Ο Φέτσης βαθιά πικραμένος από την οικογενειακή του τραγωδία, αναζητά παρηγοριά στις επαγγελματικές του δραστηριότητες και επιστρέφει στη θέση του στο Βαρβάκειο Λύκειο, ενώ από το 1918 διορίζεται ως καθηγητής στην Σχολή Γυμναστών, από την οποία είχε και ο ίδιος αποφοιτήσει. Πρόκειται για την μετέπειτα Γυμναστική Ακαδημία. Εκεί εργάστηκε έως το 1923, οπότε και επέστρεψε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στο Βαρβάκειο Λύκειο, υποβαθμισμένος από την κυβέρνηση Γούναρη λόγω των φιλοβενιζελικών του πεποιθήσεων. Από εκεί συνταξιοδοτήθηκε λόγω ορίου ηλικίας το 1939, σε ηλικία 62 ετών. Για την προσφορά του και την μακρά πορεία του στην Υπηρεσία του Δημοσίου η Πολιτεία του απένειμε το 1924 με Β.Δ. τον Αργυρούν Σταυρόν των Ιπποτών του Τάγματος του Σωτήρος. Με Υπουργική Απόφαση του 1932 ορίστηκε Υπουργικός Επίτροπος στην Ελληνική Ομοσπονδία Φιλάθλων Ναυτικών Σωματείων, ενώ με Β.Δ. του 1949 ο βασιλιάς Παύλος του απένειμε τον Χρυσούν Σταυρόν των Ταξιαρχών του Β. Τάγματος του Φοίνικος. Για την στρατιωτική υπηρεσία του στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912 και 1913, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του απένειμε Χάλκινο Αναμνηστικό Μετάλλιο.

Το 1923 με πρωτοβουλία του Φέτση ιδρύεται ο Σύνδεσμος Φυσιολατρείας «Ήλιος, Αήρ, Ύδωρ» και μετά από επίμονες ενέργειές του, τον ίδιο χρόνο, παραχωρείται στο Σύνδεσμο, από την κυβέρνηση Πλαστήρα, θαλάσσια έκταση στην παραλία των Τζιτζιφιών για την ίδρυση Ναυτικού Κέντρου. Ο ίδιος εξασφάλισε τους πόρους και επέβλεψε την ανέγερση του οικήματος του Κέντρου, το οποίο προορίζονταν για την ψυχαγωγία των μελών (διαλέξεις, γεύματα, χοροί κλπ). Στην ομιλία του στα εγκαίνια του Κέντρου μεταξύ άλλων θα πει: «Επί μίαν και πλέον εικοσαετία ητένιζα από τις Τζιτζιφιές τον βράχον αυτόν και ονειροπολούσα την ίδρυσιν επ΄αυτού ενός Φυσιολατρικού Κέντρου ευρυτάτου, μέσα εις το οποίον να τελήται κάθε φυσιολατρική συγκέντρωσις, ψυχαγωγία και σωμασκία […] Όταν ημείς οι ολίγοι, κατά τας Κυριακάς και εορτάς, επηδούσαμεν από κορφοβούνι σε κορφοβούνι και από ρεματιά σε ρεματιά και κολυμβούσαμε χειμώνα και καλοκαίρι στην μαγευτική θάλασσα του Σαρωνικού μας, δεν τολμούσαμε να ρίψωμεν τον σπόρον της φυσιολατρικής μας ιδεολογίας επάνω εις το άγονον και ακανθώδες έδαφος, επειδή η αγάπη προς το Ύπαιθρον και η εξ αυτού ωφέλεια ήτο εις τους πολλούς παντελώς άγνωστος…». Στο τμήμα αυτό της ομιλίας του γίνεται φανερό ότι υπήρξε από τους πρωτοπόρους, ίσως ο θεμελιωτής, της οργανωμένης δραστηριότητας με επίκεντρο την ζωογόνο επαφή με τη φύση, μια δραστηριότητα που τότε, όπως φαίνεται, ήταν άγνωστη, ενώ σήμερα είναι ευρέως διαδεδομένη, όπως μαρτυρά το πλήθος των φυσιολατρικών, ορειβατικών και άλλων παρόμοιων συλλόγων.

Για λογαριασμό του Συνδέσμου ίδρυσε στην ακτή του Παλαιού Φαλήρου Μαθητικό Κολυμβητήριο, το πρώτο στην Ελλάδα, στο οποίο εξασκήθηκαν δωρεάν στην κολύμβηση χιλιάδες μαθητές των Σχολείων της Αθήνας, της Καλλιθέας και του Παλαιού Φαλήρου. Εκεί ο ίδιος εκγύμναζε αφιλοκερδώς πολλούς ενήλικες στην κολύμβηση και του αποδόθηκε για την εκπληκτική αθλητική κορμοστασιά του ο χαρακτηρισμός ο «Χάλκινος Άνθρωπος» και το «Χέλι του Σαρωνικού».

Ο Φέτσης ωστόσο παρέμεινε πάντα συγκρατημένος και μετριοπαθής, εφαρμόζοντας σε όλη του τη ζωή το μέτρο και επιδιώκοντας την αρμονία σώματος και ψυχής. Ήταν κατά της υπερβολής, του ρεκόρ, σε όλα τα αθλήματα, επειδή αυτό το θεωρούσε βλαπτικό για την υγεία. Πηγές ενέργειας και συνεργάτες της υγείας θεωρούσε τα στοιχεία της φύσης, τον ήλιο, τον αέρα και το νερό.

Παράλληλα με το έργο του στη δημόσια εκπαίδευση, λόγω φιλίας και θαυμασμού προς τον πρώτο Έλληνα Πρόσκοπο Αθανάσιο Λευκαδίτη, εντάσσεται στις τάξεις των Προσκόπων. Ήδη από το 1914 προσλαμβάνεται ως διευθυντής του Οικοτροφείου της Ελληνο-Γαλλική Σχολής Γ. Μεταξά και αναλαμβάνει την κατάταξη των μαθητών στις τάξεις των Προσκόπων, σχηματίζοντας έτσι την 14η Ομάδα Προσκόπων Αθηνών, η οποία διακρίθηκε στις επιδείξεις του 1915 στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Πίστευε βαθιά στην παιδαγωγική δύναμη του προσκοπισμού για τη δημιουργία ευσυνείδητων και ελεύθερων πολιτών και αυτό τον οδήγησε να εργαστεί με όλες του τις δυνάμεις για την εδραίωση και διάδοση του Προσκοπισμού στην Ελλάδα. Το 1918 ιδρύει την 9η Ομάδα Προσκόπων, κατόπιν την ομάδα Ναυτοπροσκόπων και μία Ομάδα Μαθητευομένων, πρόδρομο της Ομάδας των Λυκόπουλων. Έγινε Συστηματάρχης Αρχηγός του Β΄ Συστήματος Προσκόπων Αθηνών και υπηρέτησε των Προσκοπισμό από τις θέσεις του Αρχηγού, του Επιθεωρητή και του Περιφερειακού Εφόρου, μέχρι την διάλυση του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων, του οποίου υπήρξε Σύμβουλος και Ταμίας, από την Κυβέρνηση του Ι. Μεταξά το 1938. Το Σ.Ε.Π. σε αντάλλαγμα για την προσφορά του, του απένειμε κατά καιρούς όλα τα Προσκοπικά Μετάλλια εξαιρέτων πράξεων και το αριστείο του Προσκοπικού Φοίνικα.

Αυτά μέχρι τον πόλεμο του 1940. Μετά την απελευθέρωση , τον Απρίλιο του 1945 συσπειρώθηκαν γύρω του όλοι σχεδόν οι παλαιοί Πρόσκοποι, ιδρύοντας την Ένωση Παλαιών Προσκόπων «Ο Πάρνης», της οποίας εξελέγη ισόβιος Πρόεδρος. Το 1952 με δική του πρωτοβουλία ιδρύεται από τους παλαιούς προσκόπους ο Φυσιολατρικός Όμιλος «Ο Αθανάσιος Λευκαδίτης», του οποίου υπήρξε επίσης πρώτος πρόεδρος, ενώ δεν έπαψε να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε αυτόν μέχρι το θάνατό του το 1968. Το Σωματείο σκοπό είχε την διατήρηση του ονόματος και του έργου του κορυφαίου παιδαγωγού της Σωματικής Αγωγής και πρώτου Προσκόπου στην Ελλάδα, Αθανάσιου Λευκαδίτη, καταγόμενου από την Κεφαλλονιά. Το καταστατικό του προέβλεπε την πραγματοποίηση ποικίλων εκδηλώσεων, κοινωνικές, προσκοπικές, φυσιολατρικές, θρησκευτικές, καθώς και την ετήσια οργάνωση αγώνων στίβου ή ποδηλασίας με το όνομα «Τα Λευκαδίτεια», εις μνήμην του Αρχιπροσκόπου. Τέλος ενήργησε για την τοποθέτηση το 1967, προτομής του Αθ. Λευκαδίτη σε πάρκο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, η οποία σήμερα βρίσκεται στις αποθήκες του Δήμου Αθηναίων.

Ήδη από το 1936 ο Άγγελος Φέτσης διαμένει σε ιδιόκτητη κατοικία στην περιοχή του Παλαιού Φαλήρου, μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Ελένη Αγγέλου και την ανύπανδρη αδερφή του Καλλιόπη. Παιδιά δεν απέκτησε, αλλά υιοθέτησε την ανιψιά του Ευθυμία Βερυκίου, κόρη της αδερφής του Ελένης, η οποία έχασε σε μικρή ηλικία και τους δύο γονείς της. Στην περιοχή του Παλαιού Φαλήρου ανέπτυξε επίσης κοινωνική και φιλανθρωπική δράση. Υπήρξε μέλος της Ελληνικής Γυμναστικής και Παιδαγωγικής Εταιρείας και του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου Αθηνών, τον οποίο ενίσχυε οικονομικά. Διετέλεσε πρόεδρος του φιλανθρωπικού σωματείου της Φαληρικής Ενώσεως και φρόντισε για την ίδρυση Νυχτερινής Σχολής για τα εργαζόμενα άπορα παιδιά, διδάσκοντας και ο ίδιος αφιλοκερδώς Εθνική Αγωγή. Ως Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου, αλλά και του Ενοριακού Φιλόπτωχου Ταμείου του ναού της Αγίας Βαρβάρας Παλαιού Φαλήρου, ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα και επί ημερών του πραγματοποιήθηκε η ανέγερση του νέου ναού της Αγίας Βαρβάρας, στην οποία συνέβαλε ο ίδιος αποφασιστικά, όπως αποδεικνύεται από το πλούσιο αρχείο του. Ο ναός, σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Δραγαζίκη, θεμελιώθηκε το 1936 και εγκαινιάστηκε το 1939.

Ο Άγγελος Φέτσης έφυγε από τη ζωή το 1968, σε ηλικία 91 ετών, στο σπίτι του στο Παλαιό Φάληρο. Μέχρι το τέλος της ζωής του υπήρξε δραστήριος και ενεργός, ενώ άφησε πίσω του ένα σημαντικό έργο, βάζοντας τα θεμέλια και σφραγίζοντας με τη ζωή και τη δράση του τον αθλητισμό, τον προσκοπισμό και την φυσιολατρεία στην χώρα μας. Η κηδεία του έγινε στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, παρουσία όλων των εκπροσώπων των Προσκοπικών Σωματείων, του Συνδέσμου «Πάρνης», του Δ.Σ. του Ομίλου «Αθανάσιος Λευκαδίτης», μαθητών και φίλων, ενώ απόσπασμα Προσκόπων του απέδωσε τιμές.

Στο τέλος του μικρού αυτού αφιερώματος στον Άγγελο Φέτση, παραθέτω ένα ποίημα γραμμένο το 1925 από τον Μικέ Παππά, διευθυντή του Μηχανοστασίου της ΟΥΛΕΝ. Ήταν η εποχή που ο Φέτσης είχε ιδρύσει τον Φυσιολατρικό Όμιλο «Ήλιος, Ύδωρ, Αήρ» και προπονούσε συντοπίτες του στην κολύμβηση. Ήταν ο καιρός που ευρισκόμενος στην ακμή του, με εντυπωσιακή κορμοστασιά και έντονη δράση, χαρακτηρίσθηκε «Χάλκινος Άνθρωπος» του Σαρωνικού, εμπνέοντας τον Μικέ Παππά να του αφιερώσει τους παρακάτω στίχους:

Πύρινο άρμα οδηγεί ο φεγγοβόλος Φοίβος
και δέσμες χρυσοπόρφυρες εδώ κι εκεί σκορπά
στη φιλδισένι΄ ακρογιαλιά ακούεται ο φλοίσβος
που κυματάκια σπάζουνε στην άμμο χαρωπά.
Αύρα γεμάτη μυρωδιά του πεύκου και του πόντου
χύνει μια υπερκόσμια γαλήνη στην ψυχή
κι ανακουφίζει το θνητό εκ των πολλών δεινών του
κι ευρίσκει αναγέννηση δροσιά κι΄ αναψυχή.
Και νάτα φτάνουν τορνευτά κορμιά από ατσάλι,
που τάχει ψήσ΄ ο ήλιος και η άλμη του γιαλού
γυμνάζονται στο δίζυγο, στην σφαίρα και στην πάλη,
που σου θυμίζουν γίγαντες του χρόνου του παλιού.
Είναι οι μύστες θεϊκών δώρων ανεκτιμήτων,
είν΄ ο σεμνός ο Σύνδεσμος των Φυσιολατρών,
απολαμβάνουν με χαράν τόσων ωραιοτήτων
κι έχουν Αέρα, Ήλιον και Ύδωρ ιατρό.
Και νάτονε πρωί πρωί ακόμα πριν να φέξει
επρόβαλεν ο Ιδρυτής με την κορμοστασιά του,
«το Χέλι του Σαρωνικού», «ο Χάλκινος»,
και έτσι ας τον καλημερίσουμε τον Άγγελο τον Φέτση.

-Ενισλείδης Χρήστος, ΜΟΡΦΑΙ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΡΟΣΚΟΠΙΣΜΟΥ ΙΙ, ΑΓΓΕΛΟΣ Ι. ΦΕΤΣΗΣ, Αθήνα, Τύποις: Δημ. Τσιποπούλου, 1977.
-Aroma Lefkadas, Περδικάρης Αντώνης, Το χωριό «Άγιος Νικήτας» το 19ο αιώνα.
-Γενικά Αρχεία του Κράτους Νομού Λευκάδας.