Σοκάκια και καντούνια στα Ψαρέικα και τον Πίσω Μόλο

Περίπατος στους δρόμους της Λευκάδας – Μέρος Γ΄

Του Γιάννη Ζαμπέλη*

Τούρκικη λέξη το «σοκάκι», ιταλικής προέλευσης το «καντούνι», χρησιμοποιούνται κι οι δυο για να προσδιορίσουν τα στενά δρομάκια της πόλης μας. Στο σημείωμά μας αυτό θα ασχοληθούμε με τους δρόμους των ανατολικών συνοικιών της Χώρας, ανατολικά της Αγοράς, απ΄την οδό Αρχιερέως Αρακλειώτη ως τη Λευκαδίου Χερν.

Στη Λευκάδα οι «κοντράδες» (συνοικίες) παίρνουν συνήθως το όνομά τους από την εκκλησία της περιοχής. Στην περιοχή που μας ενδιαφέρει βρίσκονται οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, Αγ. Δημητρίου (παλιό μετόχι της Μονής Κόκκινης Εκκλησιάς Πλατυστόμων), Αγ. Γεωργίου, Αγ. Ιωάννου Θεολόγου και Αγ. Χαραλάμπους.

Η περιοχή γύρω από τους ναούς των Αγ. Δημητρίου και Γεωργίου ονομάζεται «Ψαρέικα», από την επαγγελματική ενασχόληση των κατοίκων της. Είναι γειτονική της «Αγια Κάρας», ενώ λίγο πιο πέρα βρισκόταν το «Πορτόνι» των Αλυκών. Πιο κάτω βρίσκεται ο «Πίσω Μόλος», σε αντιδιαστολή με τον μόλο του Πουλιού.

Απ΄το Παζάρι, την οδό Στρατηγού Ι. Μελά και το υποδηματοπωλείο Κατωπόδη (Κουτσούρια) ξεκινάει η οδός Αρχιερέως Αρακλειώτη. Πρόκειται για τον Λευκαδίτη επίσκοπο Βονίτζης Δανιήλ Αρακλειώτη. Γεννήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην Λευκάδα.

Δεν γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή του. Η παράδοση, δεκτική ιστορικής κριτικής, αναφέρει γνωριμία του με την Μεγ. Αικατερίνη της Ρωσίας. Γύρω στο 1820 χειροτονήθηκε επίσκοπος Βονίτζης, όμως πριν τα τέλη του βίου του έμεινε στο μοναστήρι της Φανερωμένης, με τον τίτλο του «πρωτεύοντος εν τη Ιερά Μονή Φανερωμένης» και αναπλήρωνε στα καθήκοντα τον γέροντα Μητροπολίτη Λευκάδος και Αγ. Μαύρας Ευγένιο Φέτση. Έγραψε ύμνους στη Φανερωμένη. Τα άμφιά του, δώρο του Δανιήλ στον Ι. Ναό των Αγίων Αναργύρων, φυλάσσονται στη Συλλογή Μεταβυζαντινής Τέχνης Λευκάδας.

Η οδός Τζαβαλά Καρούσου οφείλει το όνομά της στον σπουδαίο Λευκαδίτη ηθοποιό (+1968), που διώχθηκε για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, όμως το όνομά του ξεχωρίζει στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.

Απέναντι από τον Ναό του Αγίου Νικολάου βρίσκεται η οικία Ζαμπελίων. Εκεί γεννήθηκαν και γαλουχήθηκαν πολλές γενιές λογίων και πολιτικών, με κορυφαίους τους Ιωάννη, Σπυρίδωνα και Ναπολέοντα Ζαμπέλιο. Εκεί γευμάτισαν οι Φιλικοί και οι οπλαρχηγοί της Δυτ. Στερεάς, της Ηπείρου και της Λευκάδας στις Απόκριες του 1821(30-1-1821), μετά την συνάντηση και την ορκομωσία τους στη Βλαχαίρενα. Στο ίδιο κτίριο στεγάστηκε ο «Ορφέας» και μέχρι πρόσφατα η «Φιλαρμονική». Προορίζεται να γίνει Μουσείο Επιφανών Λευκαδίων. Ο δρόμος που περνάει μπροστά από την οικία Ζαμπελίων είναι αφιερωμένος στον κορυφαίο νεοέλληνα ιστορικό Σπυρίδωνα Ι. Ζαμπέλιο, που τεκμηρίωσε την συνέχεια του Ελληνισμού και την άρρηκτη σχέση των συγχρόνων Ελλήνων με το Βυζάντιο. Η οδός αυτή φτάνει μέχρι την παραλία. Λόγω του μήκους της ονομάζεται «το μακρύ καντούνι».

Παράλληλη της αγοράς, που περνάει από την πλατεία και φτάνει στο Μποσκέτο είναι η οδός Κωνσταντίνου Καλκάνη. Αναφέρεται στον επιφανή Λευκαδίτη πολιτικό, που μάλιστα διετέλεσε Υπουργός – Γενικός Διοικητής Ηπείρου.

Κάποια από τα σοκάκια ονοματίσθηκαν από περιοχές της Ακαρνανίας ή άλλων νησιών. Είναι οι οδοί Κερκύρας, Κεφαλληνίας, Καλάμου, Μεγανησίου, Μύτικα, Παλαίρου, Βονίτσης και Ακαρνανίας. Παραδίδεται ότι σε θέσεις απέναντι απ΄αυτά τα στενά έδεναν οι «βενζίνες» και τα άλλα πλοία, που συνέδεαν δια θαλάσσης τη Λευκάδα με τις περιοχές εκείνες.

Τα δρομάκια αυτά τέμνει η οδός Γεωργίου Μαχαιρά. Ο Γεώργιος Μαχαιράς ήταν πατέρας του ιστορικού μας Κων/νου Μαχαιρά και διετέλεσε επί δύο τετραετίες δήμαρχος Λευκάδας (1891-1899). Ήταν επιφανής αστός και, μαζί με τον αδερφό του, διατηρούσε τον μεγαλύτερο εμπορικό οίκο στην Λευκάδα, με εμπορικές δραστηριότητες σε μεγάλα λιμάνια της Μεσογείου και της νότιας Ρωσίας.

Στη συνοικία του Αγ. Χαραλάμπους, κοντά στη θάλασσα, βρίσκονται οι οδοί Ανδρέα Μιαούλη και Κωνσταντίνου Κανάρη, προς τιμήν των δύο ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης που δοξάστηκαν στο υγρό στοιχείο, με τους μοναδικούς αγώνες τους εναντίον του Τουρκικού στόλου.

Από την Πλατεία ξεκινάει η οδός Λευκαδίου Χερν (Ιακούμι Κοϊζούμι). Ο ίδιος δρόμος, στα μέσα του ιθ΄αι. είχε ονομασθεί από τους Λευκαδίτες οδός Σίτον (Seaton), προς τιμήν του Άγγλου Μεγάλου Αρμοστή, που έφερε την προσωρινή γαλήνη στο Ιόνιο Κράτος, επιφέροντας τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στο Επτανησιακό Σύνταγμα του 1817, μετά τις εξεγέρσεις που ξέσπασαν το 1848 στα περισσότερα νησιά –και στη Λευκάδα.
Αργότερα όμως πήρε το όνομα του εθνικού ποιητή των Ιαπώνων, που αγάπησε και τραγούδησε την παράδοση της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου. Ο Λευκάδιος Χερν είχε γεννηθεί στην Αγγλοκρατούμενη Λευκάδα από πατέρα Ιρλανδικής καταγωγής, αξιωματικό του αγγλικού στρατού και μητέρα από τη Κύθηρα. Μόλις δύο ετών έφυγε απ΄την Λευκάδα, όμως εικόνες της γενέθλιας γης, χαραγμένες στη μνήμη από τη βρεφική και πρώιμη νηπιακή ηλικία, μπορούν να ανιχνευθούν στο έργο του.

* Αρχιμανδρίτης π. Ιωαννίκιος Ζαμπέλης

(Το κείμενο αντιγράφηκε από το περιοδικό «Λευκαδιάβαστοι». Πρόκειται για τριμηνιαίο περιοδικό που εκδιδόταν από τον «Σύλλογο Λευκαδίων φοιτητών και σπουδαστών Αττικής», Μάρτιος, 2006).

Α΄μέρος: Οι δρόμοι έχουν τη δική τους ιστορία – Το Παζάρι της Λευκάδας
Β΄μέρος: Οι δρόμοι που περιβάλλουν το ιστορικό κέντρο της Λευκάδας