Των Βαΐων στη Λευκάδα και ο παπα-Γερμανός: Αφήγηση Βούλης Βρεττός

Απόσπασμα προφορικής αφήγησης του Βούλη Βρεττού σε ραδιοφωνική εκπομπή του Studio Lefkatas – Μεγάλη Δευτέρα, 8 Απριλίου 1996
Η απομαγνητοφώνηση έγινε από τον Αρχιμανδρίτη πατέρα Ιωαννίκιο Ζαμπέλη.

Ο Λάζαρος εγινόντανε -να πούμε για τα χωριά -εγινόντανε το βράδυ, όχι το πρωί. Τη νύχτα… Στα χωριά εγινόντανε την Παρασκευή το βράδυ, που ξημέρωνε το Σάββατο. Έβγαινε τη νύχτα. Εστολίζανε τα καλαθάκια, κυρίως με κρίνους, που ήτανε της εποχής, άσπρους με πασχαλιές με διάφορα τέτοια λουλούδια κι επηγαίνανε στα σπίτια των χωριών οι νεαροί, οι καλλίφωνοι κτλ. Και τότε τα πεσκέσα που δίνανε ήτανε… καν’ αβγό, δεκάρες κτλ. Ήταν αλλιώς ο Λάζαρος. Δεν ήτανε όπως τονε λέμε εμείς.

«Καλήν εσπέραν άρχοντες ας είναι ορισμός σας
να πούμε και το Λάζαρο εδώ στ’ αρχοντικό σας.
Εδώ διαβαίνει ο Λάζαρος με δώδεκ’ Αποστόλους
για να σας πει «καλή χρονιά», πέρα για πέρα σ’ όλους.
Εδώ στο σπίτι που ‘μαστε πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης τους σπιτιού πολλούς χρόνους να ζήσει».

Εκεί η οικοδέσποινα τους έδινε το αβγό κι ό,τι άλλο φίλεμα εμπορούσε.

Στην πόλη, βεβαίως, ο Λάζαρος ελεγόντανε κατά τα γνωστά:

«Εδώ διαβαίνει ο Λάζαρος με δώδεκ’ Αποστόλους
Και πάλι ξαναγύρισε με δεκατρείς αγγέλους…
Δό ‘μας, κυρά μ’ το δίκορκο να πάμε στη δουλειά μας
Να μη μας φάει ο σκύλος σου και βρούμε το μπελά μας»

Το πρωϊ των Βαϊων, μετά απ’ τις εκκλησίες, που πηγαίναν όλοι οι πιστοί, εμοιραζόντανε τα βάγια. Εγυρίζανε με τις κόφες τα παιδιά της εκκλησίας, της κάθε ενορίας, σ’ όλα τα σπίτια και δίνανε βάγια. Οι περσότερες εκκλησίες είχανε τα κοιμητήρια (και λυπάμαι που σήμερα η Αγια-Παρασκευή δεν έχει το κοιμητήριο το εξαιρετικό που υπήρχε). Τα παιδάκια πού μοιράζανε τα βάγια με τις κόφες, είχανε στο πέτο απ’ το σακάκι ένα σταυρό. Με το φοίνικα φτιάχνανε το σταυρό. Γυρίζανε συνέχεια στις ενορίες μέχρι το μεσημέρι… μέχρι τα’ απόγιομα γινότανε αυτό το πράγμα. Εγώ έμενα στην Αγία Παρασκευή, αλλά είχα ενορία τον Αη-Μηνά. Κι ώσπου ‘να φτάσει ο Αη-Μηνάς κάτ’ την Αγία Παρασκευή καταλαβαίνετε πώς τα περιμέναμε! Με λαχτάρα να μας φέρουνε τα βάγια. Εδίναμε στα παιδάκια και φιλοδώρημα.

Το βράδυ όμως των Βαΐων όλοι οι πιστοί επηγαίνανε στην εκκλησία, όπου διαβαζόντανε ο Όρθος της μεγάλης Δευτέρας. Μικρός όλη μέρα στις εκκλησές βρισκόμουνα. Ο αδερφός του παππούλη μου ήτανε ο παπα-Γερμανός με τ’ όνομα, ο καλόγερος, μοναχός ο οποίος εθάφτηκε στη Φανερωμένη το 1938…
Τονε θυμάμαι. Σπίτι μου επέθανε. Σπίτι μου έμενε. Αυτός ήτανε ανύπαντρος.
Εμόνασε –για όσους δεν το ξέρουνε –στη Μονή των Καθαρών της Ιθάκης και στους Αγίους Ασώματους το μοναστήρι μεταξύ Βαυκερής και Εγκλουβής.

Σήμερα υπάρχει κατερειπωμένο. Κι είχε πολλές εικόνεςκ.λ.π., τα οποία εκλαπήκανε. Τονε θυμάμαι σαν και να ‘ναι τώρα. Διότι έξω από την Αγία Παρασκευή, τη συνοικία που μέναμε υπήρχανε κάποια δέντρα κι εκεί κάτου απ’ το δέντρο, στον ήλιο μπροστά, του ήρτε συμφόρηση το 1938, μετά το σεισμό και στο σπίτι μέσα σε καναδυό μέρες πέθανε και τονε θάψανε στη Φανερωμένη. Ήτανε στο σπίτι μας μονίμως, όλες τις γιορτές κτλ, άνοιγε τα τραπέζια μας. Εκεί ευλόγαγε και μας έμαθε και πιστεύαμε… Ο παπα-Γερμανός ήτανε με το όνομα για πολλούς λόγους. Ήτανε Βενιτζελικός. Πολύ Βενιτζελικός.

Όταν ήτανε δεσπότης ο Δανιήλ, εχρημάτισε δεσπότης της Λευκάδος απ’ το 1907, (αν θυμάμαι καλά), μέχρι το 1927. Τονε κάλεσε και το ‘καμε παρατηρήσεις ότι στο μοναστήρι έχει σκορδοπλέχτες, έχει κρεμμύδια, έχει ρίγανες κρεμασμένες και του απήντησε ότι: «εγώ είμαι ένας λιτός άνθρωπος, ένας φτωχός μοναχός και αυτά τρώω: κρεμμύδια, σκόρδα, ρίγανες, φακές. Αυτά έχω κι αυτά τρώω. Δεν τρώω τα ψάρια και τις γαλοπούλες κι όλα αυτά». Εκεί τα βάλανε με το δεσπότη και εσήκωσε τη μαγκούρα και το ‘σπασε το κεφάλι. Κι επήγε ήκουσμα. Κι ακόμα το θυμούνται πολλοί Λευκαδίτες, παλιοί.

Γι’ αυτό λέω κι εγώ: «Είμαι ανίψι του Γερμανού, που εσήκωσε τη μαγκούρα και κομμάτιασε του Δεσπότη του κεφάλι. Κάπου το λέω στο βιογραφικό μου, το γενεαλογικό μου δέντρο. Είναι αλήθεια. Είναι θαμμένος στη Φανερωμένη. Ήτανε… το ‘λεγε η ψυχή του. Ήτανε όμως πολύ θρήσκος άνθρωπος και μας έμαθε για τη θρησκεία πάρα πολλά πράματα. Και το θυμάμαι πάρα πολύ, είχε κάτι βιβλία εξαιρετικά, μοναδικά, τα οποία ήτανε του Αγίου Όρους, ήτανε και χειρόγραφα. Κι όμως δεν μπορώ να τα βρω πουθενά. Δεν ξέρω. Εχαθήκανε ίσως την εποχή που ήμουνα στρατιώτης κι έλειπα απ’ το σπίτι μου. Δεν μπορώ να τα βρω πουθενά. Αν τα βρω καμιά φορά, θα τα δώκω εκεί που πρέπει.

Διαβάστε το Α΄ Μέρος [ΕΔΩ].
Διαβάστε το Β΄ Μέρος [ΕΔΩ].
Διαβάστε το Γ΄ Μέρος [ΕΔΩ].