«Υαλοπωλείον Κωνσταντίνου Χατζηγεωργίου-Μια σημείωση τοπικής ιστορίας»

Της Παρασκευής Κοψιδά-Βρεττού

To «Moυσείο Υαλικών» κατέβασε τα ρολά. Οριστικά και αμετάκλητα τώρα. Ημέρα Κυριακή, 26 Ιουλίου 2015, ανήμερα της Αγίας Παρασκευής, ώρα 15.00, το Υαλοπωλείον Κωνσταντίνου Χατζηγεωργίου αργεί. Και θα παραμείνει εσαεί κλειστό, παραδομένο πια στον αμείλικτο φυσικό νόμο, στον οποίο παραδίνονται άνθρωποι, βασίλεια, έθνη και πράγματα. Στην ταπεινότητα μιας αγιότητας που φέρουμε εν δυνάμει και της οποίας δεν έχουμε-ή σπάνια έχουμε- συνείδηση, γιατί η ζωή, ευτυχώς ίσως, εμπεριέχει την υπαρξιακή λήθη, και το δράμα υφαίνεται ερήμην της.

«Μουσείον Υαλικών», έτσι λέγαμε στο θείο ότι έπρεπε να μετονομάσει αυτό το απίθανο παλαιοπωλείο, γιουσουρούμ, σε αγαστή συνύπαρξη με το σύγχρονο χρηστικό και διακοσμητικό βασίλειο της νοικοκυράς, από πλαστικές λεκάνες και ξύλινα σκαφίδια μέχρι κινέζικα βάζα και φλυτζάνια με δράκους και γυαλιά και κρύσταλλα Βοημίας και του γαλλικού οίκου Arc International, και τις μάρκες Luminarc και Crystal D’ Arques κι Arcoroc.

Κι όλα ήταν γι’αυτόν κρύσταλλα και το τεκμηρίωνε στις δύσπιστες οικοδέσποινες που έρχονταν με όλο το θάρρος που τους έδινε ο κυρ-Κώστας, να του πουν: Είναι στ’αλήθεια κρύσταλλο κυρ-Κώστα ή είναι γυαλάκι και μας το πουλάς για κρύσταλλο. Κι ο κυρ-Κώστας, χωρίς πολλές κουβέντες σήκωνε ψηλά το ποτήρι για να φανεί στον ήλιο η θαυμαστή του διαφάνεια και το χτυπούσε δυνατά με τον σφραγιδόλιθο του γαμήλιου δαχτυλιδιού του που το φορούσε μέχρι που τ’αργασμένα δάχτυλά του φούσκωσαν στη βιοπάλη, και τότε το χαρακτηριστικό οξύ ντριν του ποτηριού δικαίωνε την πολύτιμη ταυτότητά του. Και η νοικοκυρά περνούσε στην επόμενη δοκιμασία του κυρ-Κώστα.

-Και πόσο θα μου τ’αφήκεις κυρ-Κώστα;
-Για σένα 50 δραχμές.

-Πενήντα; Πολλά δεν είναι κυρ-Κώστα; Επανερχόταν στο παρακλαυσίθυρο, κι ας ήξερε πως ήταν μια καλή τιμή για την αξία του. –Άντε, για να ξανάρθεις, σαρανταπέντε, κι ενώ πλησίαζε κι άλλο στρογγύλεμα και ψυχολογούσε τον κυρ-Κώστα, σαράντα, αλλιώς δεν θα το πάρω, μετέτρεπε την αγοραπωλησία σε πράξη μειοδοτικού διαγωνισμού.

-Ας μην χαλάσουμε τις καρδιές μας, και το τύλιγε τσαπατσούλικα σε χαρτί φτηνού περιτυλίγματος ή και εφημερίδα, μια λαογραφία που τα πράγματα είχαν ακόμα την αξία τους όπως και οι ανθρώπινες σχέσεις και όχι το φανταχτερό μακιγιάρισμα που κρύβει την ευτέλεια ανθρώπων και πραγμάτων.

Ο κυρ-Κώστας, δεμένος με την πιο οδυνηρή εμπειρία της ιστορίας του τόπου, τη Μικρασιατική τραγωδία, ανήκει στην πονεμένη προσφυγιά, που κάποιο καράβι τους φέρνει με τα υπάρχοντά τους υπό μάλης-στην κυριολεξία, ό,τι μπορούσε να χωρέσει η αιχμαλωσία της, και ξεκινάνε νέα ζωή στην Κοκκινιά, στον Πειραιά, σε ταπεινό σπιτάκι που το ελληνικό κράτος τους παραχώρησε για να στεγάσει την περίσσια ζωής και προκοπής που έφερναν στη νέα πατρίδα, καινούρια αρχή ξανά σαν τον ταλαίπωρο Πέερ Γκυντ…

Γιος του Αμφιλόχιου και της Ευφροσύνης, ο Κωνσταντίνος Χατζηγεωργίου, ενός ήσυχου και εργατικού ανθρώπου με σπινθηροβόλο βλέμμα και χιουμοριστική διάθεση, σωτήριο μηχανισμό επιβίωσης και υπέρβασης κάθε κακής συντυχίας. Η Ευφροσύνη, καλοϊσκιωτη Μικρασιάτισσα, ψηλή, αρχοντική, σεβάσμια δέσποινα, έφυγε νωρίς, κάπου κοντά στην εφηβεία έχασε τη μάνα του ο Κώστας και ξανοίχτηκε στην περιπέτεια της ζωής. Ο πατέρας του πλανόδιος εμποράκος ήτανε, τα πρώτα χρόνια στον Πειραιά μ’ένα γαϊδουράκι, από γειτονιά σε γειτονιά, λαμπόγυαλα, ποτήρια, δίσκους σερβιρίσματος, κανάτες και άλλα σκεύη της νοικοκυράς τα απαραίτητα σε κείνες τις σώφρονες από την ανέχεια και τη σεμνότητά της εποχές. Μοναχοπαίδι ο Κώστας από τα δέκα χρόνια του, αφότου ο μεγαλύτερος αδερφός του Γιώργος, παιδάκι 12 χρονών έγινε μούσκεμα απ’τη βροχή σε μια παρέλαση της μεταξικής νεολαίας, άρπαξε πνευμονία και πέθανε μέσα σε λίγες μέρες.

Γεννημένος την 1η Μαρτίου του 1929, στην Κοκκινιά, αυτός ο γνήσιος Πειραιώτης, βγαλμένος μέσ’από τον πικρό ρομαντισμό της ελληνικής ιστορίας, θα γίνει στη μικροϊστορία του τοπικού μας πολιτισμού, της Λευκάδας, μια εμβληματική φιγούρα εμπορικής χαρισματικότητας και χαρισματικής ανθρωπογνωσίας.

Η πρώτη μετακίνηση στο άγνωστο σχεδόν, με τον πατέρα του Αμφιλόχιο στην Πρέβεζα, του ανοίγει, με την εμπορική οξύνοια που τον διακρίνει, το δρόμο προς τη Λευκάδα, κάπου εκεί μεσούσης της δεκαετίας του πενήντα. Kαι η Λευκάδα θα γίνει έκτοτε η αληθινή, μακρόβια πατρίδα του, στέγη της προκοπής και της εμπορικής ευφυϊας του. Παλληκάρι 25 χρονών, δημιουργεί το πρώτο του στέκι υαλικών στο παλιό μαγαζί του Παπαντρία-στου Καραφλού που έλεγαν χαρακτηριστικά οι συντοπίτες του-, πλημμυρισμένος έκτοτε από τα άπειρα συγύρια, που με τον αδάμαστο φανατισμό συλλέκτη μάζευε στο μαγαζί του και που τα έλεγχε απόλυτα, σαν ένζωες υπάρξεις, το καθένα ξέροντάς το πού βρίσκεται, σε πόσα κομμάτια, δίπλα από ποιο, σαν τον ταλαντούχο διευθυντή μεγάλης ορχήστρας. Κι αν κάποιο έφευγε κρυφά και τρύπωνε στη φουστάνα καμιάς παπαδιαμάντιας πελάτισσας -τόσες είχε τότε η Λευκάδα!- αμέσως το αποζήταγε και με τον τρόπο του, χωρίς να την προσβάλει, το ξανάφερνε στη θέση του. Κι άλλες φορές άφηνε να περάσει τάχατες απαρατήρητη η «αμαρτία» και είχε το νου του για την επόμενη φορά.

Η γειτονιά εκείνη, δίπλα από την ειδυλλιακή τότε πλατεία Ζαμπελίου, στάθηκε η καλή του μοίρα: Ένα προξενιό του καλού λεβεντόπαιδου, αυτοδημιούργητου έμπορα από τον Πειραιά, με τη μικρή κόρη τού Στάθη Βουκελάτου από την Απόλπαινα, του «άρχοντα» μπάρμπα Στάθη, όχι από καταγωγή αλλά από τη μόρφωση, την ανθρωπιά, τον νοικοκυρεμένο μόχθο και το απαράμιλλο ήθος του. Η Δέσποινα Βουκελάτου, αδερφή της Κασσιανής, της υπέροχης μάνας μας, που λίγα χρόνια πριν είχε παντρευτεί έναν άλλο χαρισματικό αυτοδημιούργητο ήρωα της εργασίας, τον επικό πατέρα μας, Άγγελο Κοψιδά, βρέθηκε να συναγωνίζεται-αληθινή Δέσποινα- σε αρετή, αξιοπρέπεια, συντροφικότητα και σιωπηλή δύναμη στην κάθε φουρτούνα, εκείνες τις εκλεκτές Ρωμαίες γυναίκες, αρχέτυπα ηθικής και ψυχικής ανωτερότητας.

Σ’αυτήν και στον κοινό τους αγώνα οφείλεται και το δώρο της συνέχειας, τα δύο τους παιδιά, ο Αμφιλόχιος, ένας προικισμένος επιχειρηματίας σήμερα, σε άλλο είδος εμπορίου και η Ευφροσύνη-τη λέω έτσι κι όχι Φρόσω, γιατί πραγματικά ανταποκρίνεται απόλυτα στις ψυχικές και ηθικές εκδιπλώσεις του ονόματός της, με μια κληρονομημένη ανωτερότητα χαρακτήρα, ανεπανάληπτη ποιότητα σκέψης και πράξης.

Αλλά και η νύφη του Χρυσάνθη, θησαύρισμα αγάπης και αφοσίωσης, και ο γαμπρός του Αριστείδης, αυτοδημιούργητος προκομμένος έμπορος από παιδάκι στη βιοπάλη, και τα εγγόνια του, επιστημόνισσες και φοιτήτριες, η Αλίκη, η Δέσποινα, η Ελένη, η Κωνσταντίνα και ο μικρός Κωνσταντίνος, στέκονται όλοι τους δίπλα του, αυτή την πιο επίσημη μέρα του, και του γνέφουν υπόσχεση αγάπης και θύμησης.

Η αγορά της Λευκάδας, σε μαγαζιά της οποίας μετακινήθηκε, για δεκαετίες δεν είχε άλλο πιο λαϊκό στέκι από το γυαλοπωλείο του κυρ-Κώστα. Όταν λέγαμε γυαλοπωλείο δεν εννοούσαμε παρά του Χατζηγεωργίου το μαγικό γιουσουρούμ, όπου τα πάντα υπήρχαν, για όλα τα γούστα, για όλα τα πορτοφόλια, κι αν ακόμα κάτι φαινόταν δύσκολο, και τότε ο κυρ-Κώστας έπραττε το θαύμα. Φανατικός στην αγάπη του γι’αυτό που έκανε, όπως οι καλλιτέχνες οι παραδομένοι στο δημιουργικό τους πάθος, φανατικός στην αγάπη του για τα πράγματα και τους πελάτες του, τις πελάτισσές του προπάντων, λαϊκές και αστές και χωριάτισσες – κι όχι με γνώμονα το κέρδος-αλλά με τη χαρισματική κοινωνικότητά του που ήταν και ανθρωπιά μαζί και δύναμη ενσυναισθητική. Το μαγαζί του κυρ-Κώστα, χωρίς υπερβολή, διέρρηξε τα ταξικά στεγανά.

Κι όταν από τα τέλη της δεκαετίας του 70, εποχή που και η πιστή σύντροφός του η κυρά-Δέσπω, βρέθηκε να παλεύει μαζί του ισάξια στο εμπόριο, ο κυρ-Κώστας απόχτησε ένα βαν που το μετέτρεψε σε φορητό Γιουσουρούμ κι αλώνιζε, πλανόδιος υαλοπώλης όλη την ύπαιθρο Λευκάδα, την ορεινή ενδοχώρα μέχρι τα απομακρυσμένα χωριά της νότιας Λευκάδας, αλλά και την απέναντι Ακαρνανία, Μύτικα, Πάλαιρο, Βόνιτσα, Μοναστηράκι, Άη-Βασίλη κι εκεί κι αν δεν έφτασε σ΄ένα κρεσέντο κοινωνικότητας και κατανόησης, ασκώντας και το ανταλλακτικό εμπόριο, σε εποχές του απόλυτου εκχρηματισμού. Αλλά το κέρδος για τον κυρ-Κώστα προέκυπτε, ήταν προϊόν της ευφυϊας του στον τομέα του εμπορίου, ο ίδιος ζούσε και τρεφόταν από τον ενθουσιασμό της δράσης του, από τις σχέσεις του με τους ανθρώπους, τους πελάτες του και από μια επεκτατική διάθεση, η οποία ανατροφοδοτούσε αδιαλείπτως το ταλέντο του.

Ήρθε όμως ο μεγάλος σεισμός του 2003, απρόσμενα, καταιγιστικά, όπως όλα τα φυσικά φαινόμενα που ανατρέπουν βίαια τα προγράμματα των ανθρώπων. Σωρός θρυμματισμένων γυαλικών και μόχθων, και η έξωση από την αγορά-χρόνων άκοπων βιτρίνα, συρρικνώνει την ψυχή σου στο χθαμαλό μαγαζάκι της οδού Μητροπόλεως. Ο στιγμιαίος σεισμός της φύσης εγκαταστάθηκε ως σεισμός διάρκειας στην ψυχή σου. Περισσότερο από μια δεκαετία και με ανανεούμενα κουρέλια δύναμης συνεχίζει με την κυρά-Δέσποινα, πυλώνα ακατάβλητης ανθρωπιάς και αυτοθυσίας στην αρρώστια του, μέχρι το τέλος.

Καλέ μας θείε Κώστα,

Πιστεύω πως έζησες, όπως και ο πατέρας μου, τη συναρπαστική εμπειρία που προσφέρει η χαρά της δημιουργίας και το ταλέντο όταν βρίσκει τον φυσικό του χώρο ν’απλωθεί και να δώσει καρπούς. Πιστεύω πως η οικογένειά σου υπήρξε μέχρι και τις επώδυνες τελευταίες στιγμές ένα παράδειγμα αγωγής στη θυσία της αγάπης, και μάλιστα σε μέρες τόσο αφιλοσόφητες και άφιλες, ίσως. Αν αυτό είναι ένας παραμυθητικός λόγος για τούτες τις αφόρητα δύσκολες αλλά άφευκτες στιγμές του αποχωρισμού, εσύ μπορείς να εξακολουθήσεις ευτυχισμένος και γαλήνιος το ταξίδι, ανάμεσα στα οράματα κρυστάλλινων ποτηριών και κινέζικων βάζων, συναλλαγματικών, τραπεζικών επιταγών που έρχονταν ακόμα και μέσα στο συσκοτισμένο παραλήρημα των φαντασιώσεων της αρρώστιας σου να διεκδικούν την αγωνία σου.

Και τώρα, μείνε ήσυχος, κανένας δεν θα σου ζητάει λογαριασμό. Τις υποχρεώσεις σου, και την υπέρτατη υποχρέωση της μνήμης άφησέ τα σε μας. Καλό σου ταξίδι…