HomeΕΠΙ ΠΑΝΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΤΟΥΧαϊδευτικά

Χαϊδευτικά

Γράφει η Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα

Πλήθος ανέκαθεν στον γλωσσικό μας θησαυρό τα υποκοριστικά ονομάτων, τα χαϊδευτικά, με την κατάληξη -ούλα, -ίτσα, -άκι. Δίπλα μας η Αγγελικούλα, η Ευγενούλα, η Μαρίτσα, το Μαράκι, η Παναγιωτίτσα, ως πλήθος στην εν συντομία μορφή τους: Κούλα, Νούλα, Νίτσα, Ρίτσα, Τούλα, Τίτσα – και άπειρα άλλα, φαντασία πρέπει να έχει κανείς. (Περιορίζομαι στα θηλυκά – αφήνω τους άρρενες). Μάς είναι όλα οικεία και αγαπητά, συγγενείς, φίλες μας, συμπαίκτριές μας από την παιδική μας ηλικία.

Η ονομασία με το υποκοριστικό δεν εκφράζει βέβαια οπωσδήποτε τη μικρότητα σε μέγεθος του αντικειμένου. Η Αγγελικούλα δεν είναι οπωσδήποτε η μικρή Αγγελική, είναι το αντικείμενο της αγάπης και της τρυφερότητας της μάνας – με το “χαϊδευτικό” της τη χαϊδεύει, της εκφράζει την αγάπη της, τη στοργή της.

(Η ελληνική μας γλώσσα έχει την τάση στην πορεία χιλιετηρίδων της εξέλιξής της, να σχηματίζει υποκοριστικά, που δεν τα αντιλαμβανόμαστε βέβαια πλέον ως υποκοριστικά: λ.χ. το μάτι ήταν “όμμα”, που με ενδιάμεσο στάδιο το υποκοριστικό του “ομμάτιον” κατέληξε στο “μάτι”, το φρύδι ήταν “όφρυς” και περνώντας από το υποκοριστικό “οφρύδιον” κατέληξε στο “φρύδι” κλπ., κλπ. – Θα έχουν γραφεί γλωσσολογικές μελέτες επ᾽αυτού) Οι σκέψεις μου όμως δεν αφορούν εδώ στο πώς προέκυψαν τα “χαϊδευτικά” και στο ότι εκφράζουν τα συναισθήματα συμπάθειας και τρυφερότητας προς το πλάσμα που απευθύνονται. Τα παραπάνω μόνο ως εισαγωγή.

Εδώ πρόκειται για το φαινόμενο της εμφάνισης στη γλώσσα μας νέων υποκοριστικών, χαϊδευτικών τύπων των ονομάτων. Οι σκέψεις μου σε ό,τι ακολουθεί θέλουν να επιστήσουν την προσοχή σε μια παράδοξη τάση της κοινωνίας μας, της αποποίησης κατά κάποιο τρόπο των από εκατονταετίες καθιερωμένων γλωσσικών τύπων των υποκοριστικών των ονομάτων. Από τί πηγάζει αυτή η τάση, σε τί θα μπορούσε να αποδοθεί; Η πρώτη μου σκέψη είναι, ότι θα μπορούσε να αποδοθεί σε μια παράδοξη προσπάθεια επίτευξης – τί πλάνη; – εικόνας ανόδου της κοινωνικής τάξης – αν είναι δυνατόν! Από δεκαετίες – με διαρκώς νέα διεύρυνση – έχομε για τα ίδια ονόματα νέα υποκοριστικά ονομάτων, τα οποία δεν θυμίζουν καν το πρωταρχικό όνομα.

Και σκέπτομαι: Πώς ξεκίνησε αυτή η τάση; Σχεδόν όλα τα νέα είναι αγγλισμοί. Και λέω, μήπως επιδιώκομε κατ᾽αυτόν τον τρόπο, να αποδείξουμε, ότι πράγματι “ανήκομεν εις την Δύσιν”; Ανήκει και αυτό στην αναδυόμενη αγγλοφωνία μας, για να πάρουμε μια πινελιά δυτικοποίησης, δυτικοφάνειας;

Η Ευγενία έγινε Τζένη (-υ), η Μαρία Μαίρη (υ). Βέβαια τη Μαίρη και τη Τζένη τις έχουμε συνηθίσει το λιγότερο απὸ εκατονταετία στην πόλη – τώρα γενικεύθηκε όμως. Οι πολλοί καινούργιοι νεωτερισμοί είναι που μάς ξενίζουν: η Παναγιωτούλα έγινε Πένη (-υ), η Παρασκευούλα Πάρη (-υ),, η Σοφούλα Σόφη (-υ), (πρέπει να τα γράφω με ύψιλον;)· η Φάλλη (-υ), (να είναι τάχα η Γαρυφαλλιά;). H Πέγκη (-υ) και η επιφανής Μπέτυ, ποιάς προέλευσης; Μα η Βίνη (-υ)! – γιατί όχι Βούλα, όπως χιλιάδες Σταυρούλες στην Πελοπόννησο; Και η Σίση (-υ), είναι μήπως Ελισάβετ κατά την αυτοκράτειρα της Αυστρίας; Σε μας όχι – απίθανης προέλευσης. Δεν βρίσκεις άκρη με τα παραδείγματα.

Το περίεργο είναι ότι μετααξύ των πολλών προέκυψαν και υποκοριστικά, που οι φέρουσες το όνομα δεν θα ένιωθαν άνετα στην προσφώνησή τους, αν συνειδητοποιούσαν τη σημασία του χαϊδευτικού τους: “Βίνη” είναι εύηχο, αλλά, αν ένας ανορθόγραφος έγραφε την κατάληξη με ει – το ει και το η προφέρονται ούτως η άλλως ίδια – η λέξη παίρνει τη σημασία της από το αρχαιοελληνικό ρήμα βινέω, που στην προστακτική του ενεστώτος βίνει, δεν θα το άκουγε η φερώνυμος κόρη χωρίς ερύθημα δημοσία (ας συμβουλευθεί ένα λεξικό). Και η Πένη; Μήπως το θηλυκόν του λατινικού Penis; (Το ελληνικόν “πένης=φτωχός” δεν έχει θηλυκό “πένη”)
Ώς εδώ και μη παρέκει. “Θου, Κύριε, φυλακήν τω στόματί μου”!

Προηγουμενο αρθρο
Στο μικροσκόπιο συστηματικών ελέγχων η Λευκάδα μετά από καταγγελίες
Επομενο αρθρο
Το Ταξίδι του Οδυσσέα του Αριστείδη Δάγλα υποψήφιο για τα βραβεία Public

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.