Όταν τα έσοδα των Ιχθυοτροφείων της Λευκάδας συντηρούσαν το Νοσοκομείο (ανανέωση)

Στοιχεία για την λειτουργία των Ιχθυοτροφείων Λευκάδας έχουμε από την αρχή της Ενετικής διοίκησης στο νησί το 1685. Σύμφωνα με τα γραπτά στοιχεία που συγκεντρώσαμε, μετά την Ένωση των Επτανήσων οι πρόσοδοι των Ιχθυοτροφείων προορίζονται αποκλειστικά για την λειτουργία του Νοσοκομείου Λευκάδας.

Όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Γ. Μαχαιράς:

Τα όρια του Ιχθυοτροφείου Λευκάδας εκτείνονταν από το λιμάνι του Δρεπάνου μέχρι το φρούριο της Αγίας Μαύρας, συμπεριλαμβανομένης και της λίμνης του Ισθμού της Γύρας, εντός της οποίας υπήρχε η επιθαλάσσια γέφυρα στην οποία στηριζόταν το Οθωμανικό Υδραγωγείο.

Δεν είναι γνωστός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσε το Ιχθυοτροφείο επί Τουρκοκρατίας (1479-1684) αλλά το 1685 ο Φραγκίσκος Μοροζίνη μαζί με τα άλλα μέτρα που θέσπισε, ρύθμισε και τα σχετικά του Ιχθυοτροφείου. Αποφάσισε, προς το συμφέρον του πληθυσμού και του Δημοσίου Ταμείου να μισθώνει αυτό, με τον όρο, όπως τα αλιευόμεα ψάρια και χέλια πωλούνται προς 3 Γαζέττας η λίτρα από τον Απρίλιο μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου και προς 4 Γαζέττας από τον Οκτώβριο μέχρι τέλος Μαρτίου.

Στις 15 Ιανουαρίου 1685 το Ιχθυοτροφείο της Λευκάδας μαζί με τα Ιχθυοτροφεία της Βόνιτσας (Βουλκαριάς και Σάλτενης) εκμισθώθηκαν για μια τριετία στους Θεοφύλακτο Μαρκέλλο, Πολύδωρο Νούλη και Φραγκίσκο Ζαβιτσάνο αντί ποσού 2,200 Ρεάλια.

Από το 1688 και μετά η διαχείριση των Αλυκών αποσπάστηκε από τα Ιχθυοτροφεία τα οποία μισθώνονταν κανονικά ανά τριετία. Τα δικαιώματα του μισθωτή προστατεύονταν αυστηρά, αφού όχι μόνο τιμωρούνταν αυστηρά όποιος ψάρευε χωρίς την άδεια του μισθωτή αλλά και κάθε λέμβος που εισέρχονταν χωρίς άδεια καίονταν. Παρά όμως τις αυστηρές κυρώσεις καθώς και τα επανειλημμένα διατάγματα των Ανωτέρων Προνοητών Λευκάδας, πολλές φορές δημιουργούνταν ανωμαλίες που οφείλονταν στην πονηριά μερικών ψαράδων να εισέρχονται και να αλιεύουν λαθραία στα μισθωμένα ύδατα.

Στις 28 Ιουνίου 1740 με νομοθετικό διάταγμα του Γενικού Προνοητού Θαλάσσης Γεωργίου Γριμάνη, επικυρωμένο από την Ενετική σύγκλητο, παραχωρήθηκε η ισόβια νομή των Ιχθυοτροφείων στον κόμη Δημήτριο Περούλην έναντι ετήσιου κύκλου εκ 400 Ρεαλίων. Η παραχώρηση διήρκησε μέχρι τις 19 Ιουνίου 1793. Πεθαίνοντας ο κόμης καθώς και ο γιος του, το Ιχθυοτροφείο επανήλθε στο Δημόσιο.

Αξίζει να μνημονεύσουμε πως οι τιμές που καθορίστηκαν από τον Φραγκίσκο Μοροζίνη το 1685 παρέμειναν σταθερές σε όλο το διάστημα της Ενετικής κυριαρχίας, παρότι υπήρχαν αιτήσεις από τους μισθωτές για ανατίμηση των ψαριών. Η πρόσοδος από την μίσθωση του Ιχθυοτροφείου ανέρχονταν σε 127 Τσεκίνια κατά έτος.

Σε έκθεση που συνέταξε ο Φραγκίσκος Γριμάνη στις 15 Νοεμβρίου 1760, στηριζόμενη στο υπόμνημα του μοναχού και ιχθυολόγου δον Βίδο Βίο (Vido Vio), τονίζεται πως αν εισάγονταν στο Ιχθυοτροφείο Λευκάδας νεώτερες μέθοδοι αλιείας και αν ετύχαιναν ενθάρρυνσης και κρατικής προστασίας, τα αλιεύματα όχι μόνο θα επαρκούσαν για την τοπική κατανάλωση αλλά θα υπήρχε περίσσευμα το οποίο θα μπορούσε να παστωθεί και να εξάγεται σε άλλες χώρες προς ωφέλεια τόσο του πληθυσμού όσο και του Δημοσίου Ταμείου. Η έκθεση εντοπίζει προβλήματα, κάνει οικονομικές αναφορές, προτάσεις για μεθόδους και εργαλεία αλιείας που ακόμα και σήμερα παραμένει εξίσου ενδιαφέρουσα.

Μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα και συγκεκριμένα το 1878 με τον Νόμο ψ.ξ.ς΄ της 27ης Δεκεμβρίου 1878 η τύχη των Ιχθυοτροφείων γίνεται κοινή με αυτή του Νοσοκομείου. Όπως διαβάζουμε στο άρθρο 9: Η διοίκηση του Νοσοκομείου και του Ορφανοτροφείου και η διαχείριση της περιουσίας του ανατίθεται σε Αδελφάτο με πρόεδρο τον Δήμαρχο Λευκαδίων και σε τέσσαρις δημότες που διορίζονται από τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου. Η δαπάνη για την συντήρηση του Νοσοκομείου και Ορφανοτροφείου επιβαρύνει τους Δήμους της επαρχίας ανάλογα με τον πληθυσμό εκάστου και θεωρείται μη υπαγόμενη σε κατάσχεση ούτε σε συμψηφισμό, κυρίως δε προσδιορίζεται προς τούτου η πρόσοδος του Ιχθυοτροφείου.

ΒΙΒΛΙΟΝ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Του Δημοτικού Νοσοκομείου Λευκάδος
Αρχόμενον από του έτους 1945

Φύσις ακινήτου: ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΙΟΝ
Τοποθεσία ακινήτου: Κείμενον εν τη πόλει Λευκάδος και εκτεινόμενον από της Τσούντας (άκρας) της προς το φρούριον αμμουδιάς (αμμώδους παραλίας) αφ΄ενός, και αφ΄ετέρου από της χέρσου λωρίδος της καλουμένης Παλιοχαλιάς εν τη Ελληνική Στεριά της εκτεινομένης εν είδη καμπύλης εντός των υδάτων της αυτής λιμνοθαλάσσης και της ευθέως κατά μέτωπον αντιστοίχου άκρας, ουδέ εφ΄οιαδήποτε προφάσει δύναται να εκτεθώσι τα όρια ταύτα πλέον των προδηλωθέντων.

Πρόσοδος Ετησία: 35.000 λίτρες ιχθύων ετησίως, αποτιμωμένων εις δραχμάς κατά λίτραν βάσει των τιμών της Αγορανομίας. 105.000 λίτρες ιχθείς δια το χρονικόν διάστημα της τριετίας το αρχόμενον από 1ης Μαΐου 1945 και λήγον την 30ην Απριλίου 1948.

Τρόπος κτήσεως κυριότητας υπό του Ιδρύματος: Περιελθόν εις το Δημοτικόν Νοσοκομείον Λευκάδος, δυνάμει του άρθρου 5 του Νόμου ψ. ξ. ς΄ της 27ης Δεκεμβρίου 1878, γινομένης της διανομής της περιουσίας της επαρχίας Λευκάδος κατά δήμους, η εκ του οποίου πρόσοδος προωρίσθη δια την δαπάνην της συντηρήσεως του Νοσοκομείου. Το εν λόγω Ιχθυοτροφείον τίθεται εις ενοικίασιν κατόπιν πλειοδοτικής δημοπρασίας. Τα όρια του εκμισθουμένου Ιχθυοτροφείου ωρίσθησαν δια του από 28 Αυγούστου 1841 Κανονισμού του Ιχθυοτροφείου, κεκυρωμένου νομίμως υπό της Γερουσίας της Ιονίου Πολιτείας δια του υπ΄αριθ. 323 και από 17 Σεπτεμβρίου 1841 ψηφίσματός της, κατατεθειμένον εις το Γραφείον του Νοσοκομείου.

Χρονολογία τελευταίας εκμισθώσεως και ονοματεπώνυμον μισθωτού: 1η Μαΐου 1945. Βασίλειος Καράμπαλης ενοικιαστής. Φίλιππος Ξ. Φέτσης εγγυητής. Δυνάμει του υπ΄αριθ. 375/1945 συμβολαίου Συμβολαιογράφου Άρεως Σκληρού.
Χρόνος λήξης της μισθώσεως: 30 Απριλίου 1948.
Παρακολουθήματα Ιχθυοτροφείου:
(1). Ένα (1) ξύλινον παράπηγμα υπάρχον εντός του Ιχθυοτροφείου και χρησιμεύον ως αποθήκη αυτού.
(2). Ένα ξύλινον παράπηγμα μικρόν χρησιμεύον δια την διανυκτέρευσιν του φύλακος του Ιχθυοτροφείου.

Σε μικρή έρευνα που κάναμε σε παλαιές τοπικές εφημερίδες μέχρι και το 1948 το Νοσοκομείο συντηρείται από τις προσόδους του Ιχθυοτροφείου και από δωρεές λευκαδίων ανά τον κόσμο. Είναι συγκινητική η αλληλεγγύη των ανθρώπων της εποχής για την λειτουργία του Νοσοκομείου αλλά και το ενδιαφέρον του Τύπου για την τύχη του Νοσοκομείου και των Ιχθυοτροφείων.

Εφημερίδα «Εμπρός» 3/9/1938

Η ιδιωτική πρωτοβουλία

Ο εκ Ντιτρόιτ της Αμερικής εκ Σπαρτοχωρίου κ. Σπύρος Αργύρης προκειμένου περί της λειτουργίας του ακτινοσκοπικού μας μηχανήματος, δια την αγορά του οποίου προσέφερε τον οβολόν του, ρίπτει την ιδέα της ανάληψης μιας ιδιωτικής πρωτοβουλίας δια το ζήτημα τούτο και αναλαμβάνει μάλιστα, ως μας ανακοίνωσε, να μετάσχει μιας τοιαύτης ενέργειας προς εξεύρεση των πόρων για την λειτουργία του μαζί με άλλα ενδεδειγμένα πρόσωπα εν Λευκάδι…

Εφημερίδα «Εμπρός» 19 Φεβρουαρίου 1939

Το Νοσοκομείο μας

Εκ της διευθύνσεως του Νοσοκομείου μας απεστάλησαν οι σχετικές φορτωτικές εις παραλαβήν, εκ Παρισίων, κιβώτια πλήρη χειρουργικών εργαλείων και εξ Αθηνών αντιπροσωπεύοντα το ποσόν των δρχ. 220.000. Τα εργαλεία ταύτα ηγοράσθησαν παρά της επιτροπής των εν Μπουένος Άιρες της Αμερικής βιούντων Λευκαδίων… Εναπομένει η λειτουργία του ακτινοσκοπικού μηχανήματος, η οποία αν επιτευχτεί, το ίδρυμα θα αναχθεί εις περιωπή τοιαύτη ώστε να αμιλλάται με τα πλέον τελειότερα τοιαύτα της Ελλάδας…

Εφημερίδα «Ανθρωπιστής» 29 Οκτωβρίου 1947

Δια τους σπερμολόγους

Εκ μέρους της διοίκησης του Αδελφάτου-Νοσοκομείου της πόλεως μας, προς γνώση και καθησυχασμό των σπερμολογούντων δηλούται ότι: τα ψάρια του Ιχθυοτροφείου διατιμώνται παρά ειδικής επιτροπής εις τας κάτωθι κατηγορίας: Α’ κατηγορία δρχ. 2.000, β’ 1.700, γ’ 1.400 και δ’ 1.000. Επομένως το κουτσομπολιό είναι αβάσιμο και το Νοσοκομείο προστατεύεται σύμφωνα με την ιερά του αποστολή.
Εκ της διευθύνσεως

Εφημερίδα «Ανθρωπιστής» 6 Οκτωβρίου 1948

Το Ιχθυοτροφείο μας

Ο μόνος αυτός ουσιώδης πόρος του ιερού ιδρύματος του Νοσοκομείου μας, το οποίο είναι αντάξιον της φιλανθρωπικής του αποστολής αφότου ιδρύθη, (ασχέτως επικρίσεων και παρλαπιπάδων που σερβίρονται), εφέτος εμισθώθει εις καλάς χείρας.
Οι ενοικιαστές καταβάλλουν κάθε προσπάθεια και δαπάνη δια να το καταστήσουν αποδοτικό. Επισκεύασαν το λίθινο φράγμα από τα φυλακάς μέχρι το φρούριο που ήτο κατεστραμμένο, ίνα αφενός μεν εξασφαλίσουν την μη διαφυγή ιχθύων και αφετέρου εκπληρώσαν τας προς το ίδρυμα αναληφθείσες υποχρεώσεις των δι’ ο και είναι αξιέπαινοι.

Με την βοήθεια του σχολιαστή μας κ. Νικήτα Κ.Ψαθά πληροφορηθήκαμε πως το Νοσοκομείο Λευκάδας μετατρέπεται από δημοτικό σε κρατικό το 1953 με τον Νομοθετικό Διάταγμα 2592/ 18 Σεπτεμβρίου 1953.

Τέσσερις μήνες αργότερα στις 4 Ιανουαρίου το 1954 η εφημερίδα της Λευκάδας «ΚΗΡΥΞ» σχολιάζει:

«Δικαίως προβλέπεται ότι η κρατικοποίησις του Νοσοκομείου Λευκάδος θα θέσει το ίδρυμα τούτο πληρέστερον εις την εκπλήρωσιν του προορισμού του, διότι παρά τας αναμφισβητήτως μεγάλας νοσηλευτικάς υπηρεσίας τας οποίας προσέφερεν και προσφέρει το Νοσοκομείον μας εις τον τόπον, ως δημοτικόν, δεν είναι δυνατόν ν΄ανταποκριθεί εις τας απαιτήσεις της προόδου της επιστήμης. Η κρατικοποίησις όμως του Νοσοκομείου θα προκαλέσει έτερον σπουδαίον κοινωνικόν ζήτημα το οποίον ο τόπος πρέπει να το αντιμετωπίσει αμέσως. Το ζήτημα τούτο θα προκληθεί εκ της εγκαταλήψεως υπό του Νοσοκομείου του αστέγου γήρατος, του ευρίσκοντος, έστω και ανεπισήμως, άσυλον εις το Νοσοκομείον. Ήδη ανακύπτει σοβαρά η ανάγκη ιδρύσεως το ταχύτερον γηροκομείου εις την πόλιν μας. Οι αρμόδιοι ας κινηθούν αμέσως προς την κατεύθυνσιν ταύτην,. Είμεθα βέβαιοι ότι και οι απανταχού Λευκάδιοι θα τους ενισχύσουν.»

(Ευχαριστώ θερμά την ιστορικό κ. Χριστίνα Παπακώστα για τη βοήθεια και το υλικό που μου προσέφερε καθώς και τον ερευνητή κ.Νικήτα Ψαθά )