1962 – 1972: Στην πορεία του χρόνου – Μνήμες Ελβετών και Λευκαδίων

Μια οφειλόμενη από χρόνια εκδήλωση τιμής πραγματοποιήθηκε το Σάββατο το βράδυ στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Λευκάδας. Την εκδήλωση οργάνωσαν η Δημόσια Βιβλιοθήκη, το Πνευματικό κέντρο, η Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας, η Μητρόπολη Λευκάδας, η Ένωση Αγιοπετριτών Αττικής, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Πέτρου και ο σύλλογος απανταχού Χορτιατών. Το θέμα της εκδήλωσης ήταν: «Η πορεία ανάπτυξης της Νοτιοδυτικής Λευκάδας κατά την περίοδο 1962 – 72. Μνήμες Ελβετών & Λευκαδίων».

Έχουμε κάνει μέσα από αυτή την ιστοσελίδα πολλές αναφορές και έχουμε δείξει πλήθος φωτογραφιών του Fritz Berger για την περίοδο 1962 – 72. Ο φωτογράφος ήταν μέλος αποστολής, που παρέμεινε στη ΝΔ Λευκάδα μια δεκαετία και προσέφερε ανυπολόγιστη βοήθεια στους κατοίκους των χωριών. Όλα αυτά τα χρόνια όσο εμβαθύναμε στο θέμα τόσο μεγάλωνε η απορία μας, γιατί ένα τόσο σημαντικό γεγονός και για τα χωριά αλλά και για όλο το νησί, δεν είχε προβληθεί στην τοπική ιστορία.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

Στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 το Κομηλιό, τα Χορτάτα, ο Άγιος Πέτρος και οι οικισμοί Μανάση, Άγιος Βασίλειος και Νικολή ήταν από τα φτωχότερα χωριά της Ελλάδας. Η Ελβετική χριστιανική κίνηση για την ειρήνη (CFD), μια ΜΚΟ, σε συνεργασία με την Αρχιεπισκοπή Αθηνών έστειλε εθελοντές να βοηθήσουν τους κατοίκους. Αποτελούνταν από ομάδες που περιλάμβαναν νοσηλεύτριες, δασκάλες, γεωργούς και οικοδόμους από την Ελβετία, την Ολλανδία και τη Γερμανία. Συμβίωσαν δημιουργικά με τους κατοίκους στους οποίους έχει μείνει αξέχαστη η προσφορά τους.

Δημιουργήθηκαν σταθμοί πρώτων βοηθειών στο Κομηλιό και στα Χορτάτα για τη φροντίδα των αρρώστων και των ηλικιωμένων, αλλά και για να βοηθήσουν τις μητέρες στη φροντίδα των νεογέννητων μωρών τους. Επιπλέον, η Ομάδα διοργάνωσε σεμινάρια για τη συντήρηση των λαχανικών και των φρούτων, για το πλέξιμο και την υγιεινή. Κάθε οικογένεια έλαβε μία απλή σκάφη για πλύσιμο και υλικά για την κατασκευή μιας τουαλέτας. Δόθηκαν επίσης χορηγίες σε παιδιά που είχαν μεγάλη ανάγκη.

Το πρόγραμμα διεξήχθη σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές του νησιού και επεκτάθηκε από το 1966 με τη βοήθεια της ελβετικής κυβέρνησης. Φυτεύτηκαν ελιές, καρυδιές και αμυγδαλιές και κατασκευάστηκαν τσιμεντένιες λεκάνες για τη συγκράτηση του νερού στις πηγές. Η παραγωγή κατσικίσιου γάλακτος αυξήθηκε με την εκτροφή κατσικιών από την Ελβετία και κατασκευάστηκαν καινούργιες στάνες με καλύτερες συνθήκες υγιεινής. Παράλληλα, φυτεύτηκαν δέντρα και κατασκευάστηκαν εμπόδια για να σταθεροποιηθούν τα ρέματα και οι πλαγιές.

Μεταξύ αυτών ήταν και ο Fritz Berger, ο Ρίκος, όπως τον αποκαλούν μέχρι σήμερα ακόμα οι ντόπιοι. Ήρθε από τους πρώτους στο νησί και έφυγε τελευταίος, το 1972. Είναι το τρίτο από τα οχτώ παιδιά των γονιών του, γεννήθηκε σε ένα αγρόκτημα νότια της Βέρνης, στην Ελβετία το 1938. Μετά το δημοτικό μαθήτευσε ως φυτοκόμος και σε ηλικία 24 ετών ξεκίνησε την καριέρα του ως σύμβουλος αναπτυξιακής βοήθειας, πρώτα στη Λευκάδα και στη συνέχεια στο Νεπάλ και το Πακιστάν. Το 1987 επέστρεψε στη Βέρνη και από τότε εργάζεται ως ανεξάρτητος φωτογράφος για διάφορα Πρακτορεία και οργανισμούς στην Ελβετία. Έχει εκδώσει μία σειρά φωτογραφικών βιβλίων και οργανώνει συχνά εκθέσεις για τη δουλειά του.

Σήμερα επιτέλους, οι Αρχές του νησιού αποφάσισαν να τιμήσουν την ομάδα των εθελοντών. Στον κήπο της Βιβλιοθήκης η ομάδα ήταν παρούσα. Άνθρωποι απλοί και γνήσιοι, όλοι μιλούσαν τη γλώσσα μας και κατέθεσαν τις καλύτερες αναμνήσεις από εκείνα τα χρόνια της παραμονής τους στη Λευκάδα. Ήταν τόσο συγκινητική η παρουσία τους! Το 1962 ήταν όλοι τους νέα παιδιά. Έφυγαν από τη χώρα τους και έζησαν για μια δεκαετία κάτω από πολύ σκληρές συνθήκες. Αγάπησαν και αγαπηθήκαν από τους ντόπιους. Προσέφεραν γνώσεις, υλική βοήθεια, στήριγμα, άνοιξαν οικονομικούς ορίζοντες στα χωριά μας πάντα με το χαμόγελο στα χείλη. Διατήρησαν δεσμούς με τη Λευκάδα και έρχονται σχεδόν κάθε χρόνο στο νησί μας.

Την εκδήλωση διηύθυνε ο Έκτορας Χόρτης φιλόλογος – συγγραφέας.
Η προϊσταμένη της Βιβλιοθήκης Μαρία Ρούσσου, η οποία υπήρξε η ψυχή της διοργάνωσης, άνοιξε την εκδήλωση με σύντομο χαιρετισμό και ευχαριστίες. Εκ μέρους του Μητροπολίτη Λευκάδος & Ιθάκης κ. Θεόφιλου χαιρετισμό απηύθυνε ο πρωτοπρεσβύτερος Γεράσιμος Ζαμπέλης. Χαιρετισμό επίσης απεύθυνε ο Δήμαρχος κ. Δρακονταειδής.

Ο εκπαιδευτικός Τάσος Βουκελάτος μοιράστηκε μαζί μας τις αναμνήσεις του από τη συναναστροφή και τις εμπειρίες του με τα μέλη της ομάδας. Ο πρόεδρος της Εταιρίας Λευκαδικών Μελετών Θανάσης Μελάς (δάσκαλος στον Άγιο Πέτρο εκείνη την εποχή) ανέφερε για τη βοήθεια και της ομάδας στη δημιουργία βιβλιοθήκης καθώς και στην έκδοση του περιοδικού «Παιδικές Φωνές» και της εφημερίδας «Νότια Λευκάδα».

Στα πλαίσια της εκδήλωσης παρουσιάστηκε και το βιβλίο του Fritz Berger έκδοση του Πνευματικού Κέντρου, με τίτλο: «Η μορφή των χρόνων Λευκάδα 1962 -2016».

Στον πρόλογο του βιβλίου ο Δήμαρχος σημειώνει: «Για τη Λευκάδα της δεκαετίας του 1960 ο Fritz Berger ήταν βάλσαμο για τις πληγές τους. Η βασανισμένη Λευκάδα τον υποδέχτηκε αναπτύσσοντας μαζί του μια σχέση ζωής, μια σχέση ζυμωμένη με τον ιδρώτα, αλλά και τη λαχτάρα για ζωή και την ελπίδα για το καλύτερο αύριο. Οι καλύτερες μέρες ήρθαν, οι σπόροι κάρπισαν και το φουρνιστό ψωμί ζέστανε τις κουρασμένες ψυχές των Λευκαδιτών.

Ο Fritz Berger και οι σύντροφοί του συντέλεσαν αποφασιστικά σ’ αυτό, όταν σαν μέλη εθελοντικής αποστολής βοήθειας εγκαταστάθηκαν στη Λευκάδα, μοιράστηκαν με τους κατοίκους των νότιων, κυρίως, χωριών τις ελλείψεις και τις κακουχίες.
Έζησαν τις σχεδόν απαγορευτικές συνθήκες ζωής, αλλά και τις χαρές, τα γέλια και τα τραγούδια, τη λαχτάρα για το όνειρο, γιο το καλύτερο αύριο.
Η προσφορά τους ανεκτίμητη. Με αμέριστη συμπαράσταση, με καθοδήγηση και αγάπη. Κινητοποίησαν τους κατοίκους για να αντλήσουν από τη δύναμή τους και να πλάσουν μια νέα πρόταση ζωής. Ζωντανοί μάρτυρες εκείνων των χρόνων και των επόμενων οι φωτογραφίες του Ρίκου. Ζωντανές μνήμες, αδιάψευστα στοιχεία μιας άλλης εποχής, σκληρής, αυθεντικής, αληθινής και πονεμένης.
Οι φωτογραφίες του Ρίκου είναι σαν ένα βιβλίο ιστορίας της Λευκάδας μας…»

Και Ο Fritz Berger γράφει: «…Στη δεκαετία του ‘60 οι άνθρωποι στη νότια Λευκάδα υπέφεραν από τόσα μεγάλη φτώχεια και απελπισία που δεν αντίκρισα ούτε στο Νεπάλ και στο Πακιστάν όπου δούλεψα δεκαετίες αργότερο. Στη δεκαετία του ‘60 οι άνθρωποι των χωριών που είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη φτώχεια είτε συμμετέχοντας σε δραστηριότητες του προγράμματος είτε μεταναστεύοντας στην Αυστραλία, στη Βόρεια Ευρώπη και στην Αθήνα.
Από τη δεκαετία του ‘70 έχω επιστρέψει στη Λευκάδα πολλές φορές ως επισκέπτης και φωτογράφος. ‘Όταν φωτογράφιζα ενδιαφερόμουν ιδιαιτέρως να αιχμαλωτίσω τις προοδευτικές αλλαγές που συντελούνταν στο νησί. Σε λιγότερο από τρεις δεκαετίες το νησί έκανε ένα μεγάλο άλμα από κοινωνία των φτωχών αγροτών σε σύγχρονο ταξιδιωτικό προορισμό. Κατά τη διαδικασία αυτή, αναδύθηκαν μεγάλες εγκαταστάσεις κατά μήκος της θάλασσας και ο πληθυσμός στα ορεινά χωριά μειώθηκε δραματικά. Η βιομηχανία του τουρισμού άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει τη Λευκάδα σε μεγάλο βαθμό…»

Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή των ταινιών «Aύριο», του Fritz Berger & «Fritz Berger, ο φωτογράφος των αναµνήσεων» των Νίκου Καββαδά & ∆ηµήτρη Ε. Σολδάτου.

Τα μέλη της ομάδας σε αλφαβητική σειρά(όπου δεν αναφέρεται η χώρα εννοείται η Ελβετία): Χανς Μπέργκερ (Hans Berger), Φριτζ Μπέργκερ (Fritz Berger), και Ντόρα Μπέργκερ (Dora Berger), Μπεφ Πιέτ (Boef Piet,Ολλανδία), Ούλι Εγγερ (Ueli Egger), Αννεμαρί ΑΪχενμπέργκερ (Annemarie Eichenberger), Πιμ Ερεκέλενς (Pim Erekens, Ολλαμδία), Χανσρούντι Χόφμαν (Hansruedi Hofmann) και Έντιτ (Edith), Τερέζε Κέλλερ (Therese Keller), Ρουθ Κίπφερ (Ruth Kipfer), Γιούντι Κένιχ (Judith Konig), Μάγια Λύσερ (Maya Luscher), Χανς Μετιέ (Hans Metier), Άλις Όξνερ (Alice Ochsner), Κριστίνε Ρόοστ (Christine Roost), Τόμας Σβαρτς (Thomas Schwarz), Μπριγκίτ Στάντλερ (Brigit Stadler) και Φραντς (Franz), Ελίζαμπετ Βέγκενερ (Elisabeth Wegener, Γερμανία).