HomeΕΛΙΞΗΡΙΑ ΜΝΗΜΗΣΠαιχνίδια και… Παιγνίδια – Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

Παιχνίδια και… Παιγνίδια – Γράφει ο Νίκος Βαγενάς

παλια παιχνιδια 2Το παιγνίδι, γενικά, υπήρξε ανέκαθεν ένα πολυποίκιλο μέσον για την ευχάριστη απασχόληση του ανθρώπου από τα πρώτα, κι’ όλας, βήματα της ζωής του, ίσαμε τα γεράματα.Το παιγνίδι, με την ευρύτητα του όρου, αντανακλά μια συγκεκριμένη ηλικία, δηλαδή από την νεαρότατη έως την προεφηβική. Το ηλικιακό διάστημα, που αναφέραμε, έχει ιδιαίτερη σημασία επειδή ο όρος παιγνίδι απαντάται σε δυο μορφές: α) στην συναναστροφή των συνομηλίκων (μέσα από την ομαδική συμμετοχή ενός συγκεκριμένου παιγνιδιού) και β) στην κατασκευή ή χρήση κινητών και ακινήτων αντικειμένων, χρησιμεύοντα στην σωματική άσκηση ή στην όξυνση του πνεύματος.

Ο όρος παιγνίδι, επίσης, δεν εξαντλείτο στην προ-εφηβική ηλικία, αλλά όπως σημειώθηκε στην αρχή, συνέχιζε και στις μεγαλύτερες ηλικίες μόνον που δεν απηχούσε ούτε στον ίδιο βαθμό ενθουσιασμού ούτε προς το είδος. Ελάχιστα είδη παιγνιδιού έχουν ή είχαν καθαρά ψυχαγωγικό χαρακτήρα για τους μεγάλου, όπως για παράδειγμα το παραδοσιακό παιγνίδι των ξυλίνων μπαλλών (Boccie)(1), γνωστό ως αμπαλλί. Τα άλλα που έχουν αποκαλεσθεί ως παιγνίδια διεξάγονται από ερασιτεχνικούς ή επαγγελματικούς Συλλόγους, υπό το πρίσμα αθλητικών ή πνευματικών συναντήσεων (σκάκι, πινάκλ ή εγκυκλοπαιδικών γνώσεων). Παράλληλα όμως με τις παραπάνω δραστηριότητες δι’ ενηλίκους, λειτουργεί ως παιγνίδι η χαρτοπαιξία, και οι διάφορες τυχερές προβλέψεις. Βέβαια αυτά τα τελευταία δρώμενα καλύπτονται υπό την ονομασία: τζόγος! Φυσικά αυτά δεν αποτελούν υλικό προς επεξεργασία, μέσα από την παρούσα ιστοσελίδα.

DSCN6555

Στο παρόν κεφάλαιο περί παιγνιδιών, γίνεται μνεία εκείνων με τα οποία ασχολούντο τα αγόρια, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και κορίτσια που είχαν την αντοχή, ως προς την συμμετοχή, ή εξ’ ανάγκης όταν δεν συγκεντρώνετο ο ακριβής αριθμός των αγοριών. Πάντως υπήρχαν και παιγνίδια στα οποία συμμετείχαν, αρμονικά, αγόρια και κορίτσια, όπως ήταν για παράδειγμα, ο «χάρακας» (το κουτσό), το ομαδικό «σχοινάκι», η «μέλισσα» κι’ άλλα.

Πριν αρχίσωμε την περιγραφή κάθε παιγνιδιού, χωριστά, ας γίνει αποδεκτός ο διαχωρισμός μεταξύ της ομαδικής συμμετοχής στην ψυχαγωγία και των αντικειμένων που συντελούσαν στην πραγματοποίησή της. Έτσι η ομαδική συμμετοχή θα αποκαλείται, στο παρόν, ως παιγνίδι, ενώ το αντικείμενο ως παιχνίδι!(2)

DSCN6551

Η αρχή, λοιπόν, δίδεται με τα παιχνίδια. Πρόκειται για τα παιχνίδια που έφτιαχναν μόνα τους τα παιδιά ή που επινοούσαν ως αντικείμενα παιχνιδιού, πράγματα που προορίζοντο για άλλες χρήσεις, όπως για παράδειγμα, το καπάκι της παδέλλας στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω. Έτσι, λοιπόν, στις αρχές της δεκαετίας του 1950 (κι’ ακόμα πιο πίσω) ήταν άγνωστες οι παιγνιδο-βιομηχανίες και τα λίγα χειροποίητα παιχνίδια που κυκλοφορούσαν, ήταν φτιαγμένα από ξύλο ή λάτινα, περιορισμένης ποσότητας, ανεπαρκούς διαφορετικότητας και απευθύνοντο σε μικρές, ως συνήθως, ηλικίες. Εάν προσθέσει δε κανείς και την ανύπαρκτη, σχεδόν, οικογενειακή οικονομία, τότε μόνον θα αντιληφθεί γιατί τα παιδιά, είχαν αναπτύξει την επινοητικότητα της κατασκευής παιχνιδιών. Ανάλογα δε με την ηλικία, τα παιχνίδια και τα παιγνίδια, κλιμακώνοντο κατά κατηγορία και δυνατότητα. Αλλά όμως ας δοθεί αρχή από το πρώτο είδος ψυχαγωγίας μετά την νηπιακή ηλικία, στην οποία επιδίδοντο τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας.

Το… γραμμόφωνο!!!

παλια παιχνιδιαΔεν υπήρχε σπίτι, συγνώμη, βαρέλι(3) επί τω ακριβεστέρω, που να είχε σώο και αβλαβές το καπάκι της παδέλλας του φαγητού. Τα αγόρια, ως συνήθως, αυτό το αντικείμενο το μετέτρεπαν σε περιστρεφόμενο δίσκο γραμμοφώνου (φωνογράφου). Μάλιστα το ίδιο καπάκι στροφογύριζαν, με τη σειρά, τρία-τέσσερα παιδιά, παραβγαίνοντας σε «ποιανού» το χέρι θα περιστρέφετο περισσότερο. Το παιχνίδι αυτό επαίζετο και από ένα μόνο παιδί, ιδίως όταν το έκλειναν οι γονείς στον κήπο ή στο «βαρέλι», προκειμένου να εργαστούν ή να κάνουν κάποιες εξωτερικές δουλειές.

Μάλιστα υπό το… άηχο τραγούδι του δίσκου, το παιδάκι στριφογύριζε χορεύοντας. Από αυτό το ιδιότυπο παιχνίδι, δεν υπήρχε καπάκι που να μην έχει φθορές και σακατεμένο χερούλι (λαβή) και όταν το κακό προχωρούσε πιο πέρα από το επιτρεπτό όριο, τότε έπεφτε τε-ρέ πομ-πό, δηλαδή ο φθοροποιός έτρωγε το… κουστουμάκι(4) του και μάλιστα, προερχόμενο από ξεφλουδισμένη βέργα αγριλίδας, που σαν στόχο είχε τα λιανά, σαν φλογέρες, ποδαράκια του.

Φαίνονται απίστευτα τούτα τα παραπάνω, αλλά, δυστυχώς το παιδικό ξυλοκόπημα, τότε, ήταν στην ημερήσια διάταξη, όπου η φτώχεια και η ανέχεια έδινε διέξοδο στους καταπιεσμένους γονείς, να επιτελέσουν το έργον του… σωφρονισμού!!!

————————

(1) Boccia = Η φιάλη, γνωστή σε μας ως μπότσα και μποτσόνι, δηλαδή μεγάλη φιάλη. Παράλληλα όμως, στην ιταλική γλώσσα, παραπέμπει και στην μπάλλα, και κατ’ επέκταση στο ρήμα bocciare που σημαίνει = χτυπώ την μπάλλα. Συνεπώς πάνω στον όρο boccia-bocciare στηρίζεται το επιτρεπόμενο κτύπημα της μπάλλας, γνωστό ως σμπούκιο, που ήταν ένας από τους κανόνες του παιγνιδιού.

(2) Ο όρος παιγνίδι/παιχνίδι έχει την ίδια ερμηνεία, αλλά για τον πλήρη διαχωρισμό μεταξύ συμμετοχής και αντικειμένου, θεωρήθηκε αυτός ο αδόκιμος τρόπος, αφού υπήρχαν παιγνίδια δίχως αντικείμενα (κρυφτό – κυνηγητό).

(3) Βαρέλι-α = Το σιδερένιο λυόμενο οίκημα ημικυλινδρικού σώματος. Μια συνοικία τέτοιων βαρελιών είχε στηθεί στην περιοχή του γηπέδου μετά τον σεισμό του 1948.

(4) Κουστούμι/κουστουμάκι = Έτσι επικράτησε να λέγεται στη Χώρα το ξυλοκόπημα για κάποιον που πάει ή πήγαινε γυρεύοντας (costumare = διαπαιδαγωγώ – μορφώνω – συνετίζω).

Προηγουμενο αρθρο
Τα θαύματα παραμονεύουν παντού!
Επομενο αρθρο
Ο Κώστας φυτεύει πατάτες…

Δεν υπάρχουν σχόλια

Γράψτε το σχόλιό σας

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.