Το Ελληνικό Μπεσλάν πριν 2.500 χρόνια – Της Δέσποινας Καλέζου

Η τρομακτική επίθεση των Τσετσένων σε ρωσικό σχολείο στο Μπεσλάν το Σεπτέμβριο του 2004, που συγκλόνισε την ανθρωπότητα, δεν είναι το μοναδικό στην ανθρώπινη ιστορία. Δυόμιση αιώνες πριν παίχτηκε μια παρόμοια τραγωδία σε μια μικρή πόλη της Βοιωτίας, τη Μυκαλλησσό, από Θράκες μαχαιροφόρους που είχαν κληθεί από τους Αθηναίους να εκστρατεύσουν μαζί με τον Δημοσθένη στη Σικελία, για να βοηθήσουν το Νικία μετά την επιστολή που έστειλε ο ίδιος για την αποστολή και άλλης δύναμης, γιατί βρισκόταν σε άσχημη κατάσταση και ο ίδιος και το στράτευμα.

Χίλιοι τριακόσιοι Θράκες πελταστές έφτασαν στην Αθήνα, αλλά δεν πρόφτασαν το Δημοσθένη και οι Αθηναίοι σκέπτονταν να τους στείλουν πίσω στη Θράκη, γιατί η οικονομική τους κατάσταση δεν ήταν καλή, καθώς ο καθένας τους έπαιρνε μισθό μία δραχμή την ημέρα.

Βιβλίο 7ο Κεφ. 29

Λοιπόν τους Θράκες που δεν πρόλαβαν το Δημοσθένη έστειλαν αμέσως πίσω, επειδή δεν ήθελαν να ξοδέψουν εξ αιτίας της παρούσας έλλειψης χρημάτων, αφού έδωσαν εντολή στο Διειτρέφη να τους μεταφέρει και του είπαν συγχρόνως καθώς θα έπλεαν κοντά στις ακτές – γιατί πορεύονταν δια μέσου του Ευρίπου – να προξενήσει, αν μπορέσει, κάποια βλάβη μ’ αυτούς στους εχθρούς. Και αυτός και στην Τανάγρα τους αποβίβασε και έκανε κάποια ληστρική επιδρομή βιαστικά και από τη Χαλκίδα της Εύβοιας προς το βράδυ διέσχισε τον Εύριπο και, αφού αποβίβασε αυτούς στη Βοιωτία, τους οδήγησε εναντίον της Μυκαλησσού. Και τη νύχτα χωρίς να γίνει αντιληπτός στρατοπέδευσε κοντά στο Ερμαίο – απέχει από τη Μυκαλησσό δεκαέξι περίπου στάδια – και μόλις ξημέρωσε επιτέθηκε εναντίον της πόλης, που δεν ήταν μεγάλη, και την κυρίευσε, επειδή έπεσε εναντίον ανθρώπων που δεν είχαν πάρει μέτρα προφύλαξης και δεν περίμεναν ό,τι θα ήταν δυνατόν ποτέ κάποιοι, αφού προχωρήσουν τόσο στο εσωτερικό από τη θάλασσα, να τους επιτεθούν, και επειδή και το τείχος ήταν αδύνατο και σε μερικά σημεία είχε πέσει και είχε κτιστεί σε χαμηλό ύψος και συγχρόνως οι πόρτες ήταν ανοικτές, επειδή αισθάνονταν ασφάλεια.

Και αφού εισόρμησαν οι Θράκες στη Μυκαλησσό, και τα σπίτια και τα ιερά λεηλατούσαν και τους ανθρώπους σκότωναν χωρίς να λυπούνται ούτε μεγαλύτερη ούτε μικρότερη ηλικία, αλλά όλους τους έσφαζαν με τη σειρά, όποιον συναντούσαν, και παιδιά και γυναίκες και ακόμη τα ζώα και όσα ζωντανά έβλεπαν. Γιατί αυτή η φυλή των Θρακών όμοια με τις πιο βαρβαρικές φυλές, όταν δε φοβάται, είναι πάρα πολύ αιμοβόρα.
Και τότε είχε προκληθεί μεγάλη αναστάτωση και χρησιμοποιήθηκε κάθε μορφή αφανισμού. Και επιτέθηκαν σ’ ένα σχολείο αγοριών, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο σ’ αυτή την περιοχή και στο οποίο πριν από λίγο έτυχε τα παιδιά να έχουν μπει μέσα, και τα κατέσφαξαν όλα. Και η συμφορά αυτή έπεσε πάνω σ’ όλη την πόλη μικρότερη από καμιά άλλη απροσδόκητη και ήταν φοβερή.

Σχόλια

Η σφαγή της Μυκαλησσού, ένα από τα φρικιαστικότερα εγκλήματα που συνέβηκαν κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, και προπάντων η ανηλεής σφαγή της παιδικής αθωότητας μέσα στο ίδιο της το σχολείο, έκανε και κάνει διαχρονικά και καθολικά να επαναστατεί η ανθρώπινη συνείδηση, κάθε ανθρώπινη συνείδηση, έστω και αν σε μερικούς ανθρώπους δε διαθέτει τις πρέπουσες ηθικές αντιστάσεις, ενάντια στην κτηνώδη αιμοδιψή συμπεριφορά ανθρώπου εναντίον ανθρώπου. Στην προκειμένη καθ’ όλα φρικτή περίπτωση παύει να λειτουργεί η ανθρώπινη σκέψη, η ανθρώπινη λογική, γιατί αδυνατεί να διεισδύει και να ερμηνεύσει την υφή της φύσης αυτών των αιμοδιψών ανθρώπων – ζώων, να διερευνήσει τα κίνητρα και τα αίτια που τους οδήγησαν σ’ αυτή την απάνθρωπη συμπεριφορά. Γιατί έσφαξαν έτσι ανηλεώς οι Θράκες ;

Βέβαια από τέτοιες τρομερές πράξεις είναι κατάστικτο το κορμί της ανθρωπότητας, για να επιβεβαιωθούν όσα έγραψε ο Θουκυδίδης απαισιόδοξα για την αλλαγή της ανθρώπινης φύσης.

Η πιο πρόσφατη τραγωδία είναι η επίθεση των Τσετσένων σε σχολείο του Μπεσλάν στη Ρωσία που συγκλόνισε τον κόσμο.

Στις περισσότερες απ’ αυτές τις εγκληματικές πράξεις ιδίως στην τελευταία η ανθρώπινη σκέψη χωρίς να δικαιολογεί καθόλου, αλλά συναισθανόμενη συγχρόνως αποτροπιασμό, μπορεί να δει κίνητρα πολιτικά, εθνικιστικά. Οι Θράκες όμως γιατί; Γιατί έχασαν τη μία δραχμή που έπαιρναν τη μέρα από τους Αθηναίους και όλο το μένος τους έπεσε πάνω στη Μυκαλησσό; Ή γιατί ήθελαν να δείξουν πόσοι ικανοί δολοφόνοι είναι για την αγορά μισθοφορικής εργασίας από τα αυριανά επίδοξα αφεντικά τους; Υποθέσεις και ερωτήματα της ανθρώπινης σκέψης, παράτολμα ίσως, γιατί είναι ανερμήνευτη η φονικότατη ψυχή, που γίνεται χειρότερη μέσα στον πόλεμο, εξ αιτίας του πολέμου, ή ο πόλεμος της δίνει την ευκαιρία, γίνεται ο εκλυτικός παράγοντας για να εκδηλώσει τα πιο άγρια ένστικτά της.

Και οι Αθηναίοι είναι υπεύθυνοι για τη σφαγή στη Μυκαλησσό και προπάντων ο Διειτρεφής. Για να αποσείσουν το οικονομικό βάρος έστειλαν πίσω τους Θράκες, αλλά συγχρόνως έδωσαν εντολή στο Διειτρεφή να τους χρησιμοποιήσει για να βλάψουν τους εχθρούς, και εν προκειμένω τους Βοιωτούς. Και αυτός του εξαπέλυσε εναντίον τους και απαθής παρακολουθούσε την ανηλεή σφαγή. Δεν έκανε τίποτε για να τους αποτρέψει, αλλά ούτε και να τους σώσει, όταν πνιγόταν. Η στάση του Διειτρεφή θυμίζει την ανάλογη στάση του Ευρυμέδοντα στα τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου στην Κέρκυρα (Γ 81,4). Επί επτά ημέρες, αφ’ ότου έφτασε με εξήντα πλοία στην Κέρκυρα δεν έκανε τίποτε για να αποτρέψει την ανηλεή αλληλοσφαγή. Εντελώς διαφορετική ήταν η συμπεριφορά του Νικόστρατου, που και διαλλακτικός ήταν απέναντι στις δύο παρατάξεις δημοκρατικούς και αριστοκρατικούς και απέτρεψε τη σφαγή ανάμεσα τους.

Η σφαγή στη Μυκαλησσό δεν ανήκει στα μεγάλα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου που καθόρισαν και το τέλος του. Την περιγράφει όμως ο Θουκυδίδης με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, γιατί θέλει να καταδείξει το παράλογο των ενεργειών του ανθρώπου μέσα στον παραλογισμό του πολέμου, την πλήρη απεμπόληση κάθε έννοιας ανθρωπισμού, την καταπάτηση της ιερής έννοιας του ανθρώπου.

Και ο ίδιος ο ιστορικός, ενώ σπάνια εκφράζει την προσωπική του άποψη, εδώ με συμπυκνωμένο λόγο και γι’ αυτό περισσότερο τραγικό εκφράζει τον αποτροπιασμό του για το τρομερό έγκλημα.

«Και ξυμφορά τη πόλει πάση ουδεμιάς ήσσων μάλλον ετέρας αδόκητος τε επέπεσεν αύτη και δεινή» – «Και η συμφορά αυτή έπεσε πάνω στην πόλη όλη και δεν ήταν μικρότερη από καμμιά άλλη και απροσδόκητη και φοβερή».«Τα μεν κατά Μυκαλησσόν πάθει χρησαμένην ουδενός ως επί μεγέθει των κατά του πολέμου ήσσον ολοφύρασθαι αξίω τοιαύτα ξυνέβη» – «Τέτοια ήταν αυτά που συνέβησαν στη Μυκαλησσό που έπεσε σε συμφορά, που ήταν όχι λιγότερο αξιοθρήνητη από κάθε άλλη που συνέβηκε κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, αν υπολογίσει κανείς το μέγεθος της πόλης».

Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο της Δέσποινας Καλέζου με τίτλο: «Η τραγωδία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας»