Ακόμα λίγα για τον Σικελιανό (τον Miglior  Fabbro del Parlar  Materno)

(Μήπως ο ποιητής «κινδυνεύει» και από τους θαυμαστές του;)

 Του Δημήτρη Σπ. Τσερέ 

Αισθάνθηκα την ανάγκη να γράψω αυτά τα ελάχιστα, επειδή βλέπω μετά λύπης μου πως ορισμένοι (δεν ξέρω πού στηριζόμενοι) θεωρούν τον Σικελιανό όχι κορυφαίο ποιητή αλλά κυρίως «φιλόσοφο», «κοινωνικό επαναστάτη» ή άλλα παρόμοια εντελώς ανιστορικά, υποβιβάζοντάς τον έτσι απαράδεκτα διά μιας δήθεν “εξυμνήσεως”.  Εξηγούμαι:

Αν ο Σικελιανός δεν ήταν τόσο χαρισματικός ποιητής, με τους απόκρυφους και δύσβατους δρόμους, στους οποίους επέλεξε να πορευτεί, κινδύνευε -αυτός ο χαρισματικός και βαθύτατα μορφωμένος άνθρωπος- να καταλήξει ένας γραφικός παραδοξολόγος, όπως τόσοι άλλοι. Τι θα μπορούσε να σκεφτεί ένας «μέσος» αναγνώστης για έναν «γραφιά» που υποστήριζε με πάθος ότι η εποχή του Περικλή είναι εποχή παρακμής του Ελληνισμού, η οποία ολοκληρώθηκε από την καταστροφική πολιτική του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ή ότι, στα γνωστά κοσμογονικά χρόνια των αρχών του 20ού αιώνα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήταν ο νέος ήρωας του Έθνους και ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο ολετήρας της Ελλάδας;  Υπό την οπτική αυτή θεωρώ ότι η, αναμφισβήτητα συνεχής και έντονη, «συνομιλία» του Σικελιανού με τη Μούσα της Ιστορίας δεν υπήρξε τόσο ευτυχής όσο υπήρξε η «συνομιλία» του με τη Μούσα της Ποίησης.

Πραγματικά αισθάνεται κανείς έκπληξη, όταν βλέπει σε ποιες κρίσεις καταλήγει ο Σικελιανός -επηρεασμένος από τις αποκρυφιστικές του αναζητήσεις- για μείζονα θέματα και πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας: π.χ. θεωρεί παρακμή την εποχή του Περικλή και του Μεγάλου Αλεξάνδρου -και η έκπληξη μεγαλώνει, όταν βλέπεις σε ποιο σκεπτικό ερείδονται αυτές: Ο Περικλής είναι ο υπεύθυνος της εγκατάλειψης των δελφικών αμφικτυονιών και της αστικοποίησης των Αθηναίων, είναι αυτός που απόκοψε τους Αθηναίους από τη γη τους και τους έκλεισε στα τείχη προκαλώντας τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ο οποίος κατάστρεψε την Ελλάδα προετοιμάζοντας την –μετά από τρεις αιώνες (!)- υποδούλωσή της στους Ρωμαίους· την καταστροφή του Περικλή, κατά τον Σικελιανό, ολοκλήρωσε ο Μέγας Αλέξανδρος με την κατακτητική του εκστρατεία, με την οποία έκοψε οριστικά και αμετάκλητα κάθε δεσμό των Ελλήνων με τη γη τους!

Την ίδια έκπληξη προκαλεί και ο τρόπος που «βλέπει» γεγονότα και πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας της καταλυτικής δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα: Εχθρικός για τον Βενιζέλο, επειδή δεν συμφωνεί με την εξωτερική πολιτική του (γιατί, κατά τη γνώμη τη δική του, του Ίωνα Δραγούμη και άλλων ομοϊδεατών τους, οδηγεί σε συρρίκνωση του «Μείζονος Ελληνισμού») αλλά λάτρης του βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος οδήγησε την πολιτική του Βενιζέλου στα άκρα με τα γνωστά ολέθρια αποτελέσματα και στον οποίο ο Σικελιανός (μόλις πέντε μήνες πριν τον μοιραίο Αύγουστο του 1922, ενώ το μικρασιατικό μέτωπο καταρρέει και το αίμα του μικρασιατικού  Ελληνισμού τρέχει ποτάμι, λίγο πριν ολοκληρωθεί η μεγαλύτερη καταστροφή του Νέου Ελληνισμού, για την οποία ευθύνεται μια πολιτική της οποίας ηγείται  ο Κωνσταντίνος, η πολιτική συμπεριφορά του οποίου προσιδίαζε σε αρχηγό -εντελώς ανεύθυνο και ανίκανο μάλιστα- μιας πολιτικής παράταξης και όχι, ως όφειλε, σε σύμβολο ενότητας του Έθνους) απευθύνει το “Ανοιχτό υπόμνημα στη Μεγαλειότητά του”, με το οποίο εναποθέτει στον Κωνσταντίνο τις ελπίδες του για την αναγέννηση της Ελλάδας βλέποντας στο πρόσωπό του τον νέο ήρωα του Έθνους, αυτόν που θα οδηγήσει τον λαό του σε μια «ηθική ελληνική επανάσταση»• ταυτοχρόνως καταφεύγει σε ένα αντιδυτικό παραλήρημα γεμάτο βαρύτατες κατηγορίες και πεζοδρομιακού τύπου ύβρεις κατά του Βενιζέλου, τον οποίο χαρακτηρίζει  «άνθρωπο που δε θα δίσταζε να πνίξει ή να πουλήσει και την ίδια του τη μητέρα αν ευρισκόταν στην ανάγκη να φορέσει τα πρωτύτερα φορέματά του», «ταπεινό αρριβιστή» και «χάρμα των διπλωματών της Δύσης», άνθρωπο που θέλει να παραδώσει την Ελλάδα «στο ύστερο συμπόσιο των φριχτών της συφιλιδικών μνηστήρων και υβριστών»!

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται περί εντελώς λανθασμένης «ανάγνωσης» της Ιστορίας εκ μέρους του ποιητή, που βρίσκεται στον αντίποδα των απόψεων της μεγάλης ποιητικής μορφής της εποχής, του Παλαμά. Και το πράγμα βαραίνει πιο πολύ, αν σκεφτούμε ότι αυτός ο αμείλικτος κατήγορος της Δύσης, στη Δύση επέλεξε να περάσει αρκετά χρόνια της ζωής του, προφανώς γιατί είχε συνειδητοποιήσει πλήρως ότι μόνο εκεί θα μπορούσε να αποκομίσει τα πνευματικά οφέλη που επιθυμούσε. [Το κείμενο του υπομνήματος: Άγγελου Σικελιανού, Πεζός Λόγος, Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδης, τ. Α΄, Ίκαρος 1978, σ. 77-113: 80-82]. Περισσότερα για το θέμα που εξετάζεται στην παράγραφο αυτή: α) Γ. Π. Σαββίδης, «Για τα εκατόχρονα του Σικελιανού (1984)», Λυχνοστάτες για τον Σικελιανό, Εισαγωγή και Επιμέλεια Αθηνά Βογιατζόγλου, Ερμής, Αθήνα 2003, σ. 171-198: 186-190 β)Αθηνά  Βογιατζόγλου, Η Μεγάλη Ιδέα του Λυρισμού, Μελέτη του Προλόγου στη ζωή του Άγγελου Σικελιανού, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1999, σ. 124-130 και γ) Ευθαλία Παπαδάκη, Πίσω από τον πέπλο της ωραιότητος, Ο Μυστικός Δείπνος της Εύας και του Άγγελου Σικελιανού, Μουσείο Μπενάκη, 2018, σ. 123-126.

Επιλογικά: Κατόπιν τούτων, γίνεται αντιληπτό πόσο επισφαλές είναι να επιχειρήσει κανείς να κατατάξει τον Σικελιανό εντός του ελληνικού πολιτικού φάσματος σαν να επρόκειτο για έναν συνήθη πολιτικό ή πολιτευόμενο –κάτι που δυστυχώς δεν έχει αποφευχθεί- ή να τον αντιμετωπίσει ως «φιλόσοφο» (και άλλα ευκολοχώνευτα και «πιασάρικα»), ποιον, αυτόν τον κορυφαίο νεοέλληνα ποιητή, τον «καλύτερο μάστορα της γλώσσας μας» («milior gabbro del parlar materno»), κατά την καίρια διατύπωση του Καζαντζάκη! Kαι επίσης έρχεται ως πειρασμός στη σκέψη τι θα μπορούσε να είχε συμβεί αν στην εποχή του Σικελιανού υπήρχαν τα σημερινά περιβόητα «social