Απολιθωμένα θαλασσινά ηλικίας 10 εκατομμυρίων ετών βρέθηκαν στο Μαραντοχώρι!

ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΥ ΖΟΥΣΕ ΜΕΡΙΚΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ ΕΜΦΑΝΙΣΘΕΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΓΗ

Έρευνα του Φρέντυ Γερμανού*

Όσοι επισκεφθούν εφέτος τη Λευκάδα με την ευκαιρία του φεστιβάλ «Λόγου και Τέχνης», θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά μια απολιθωμένη κοινωνία θαλασσίων πλασμάτων που βρέθηκαν πριν λίγο καιρό στο Μαραντοχώρι, ένα χωριό της κεντρικής Λευκάδος.

«Είναι ένα θέαμα συναρπαστικότερο και από τα απολιθωμένα δένδρα της Αριζόνας», είπε ένας Αμερικανός δημοσιογράφος που επισκέφθηκε τον περασμένο μήνα την Λευκάδα. Η παρατήρησή του δεν είναι υπερβολική. Τα απολιθώματα της Λευκάδας ανήκουν στη θεαματικότερη κατηγορία παλαιοντολογικών ευρημάτων. Τα περισσότερα είναι αχιβάδες, κοράλλια, στρείδια και όστρακα. Όλα είναι θαυμάσια διατηρημένα και έχετε την εντύπωση ότι ζουν. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτά τα θαλάσσια όντα έζησαν και πέθαναν μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν κάνει την εμφάνισή του ο πρώτος άνθρωπος στη γη.

                           Η     ΑΡΧΗ    ΤΗΣ    ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Πως ήλθαν στο φως τα ευρήματα της Λευκάδας; Συνήθως οι ιστορίες αυτές αρχίζουν τυχαία. Τα απολιθωμένα δέντρα της Μυτιλήνης τράβηξαν την προσοχή των επιστημόνων ύστερα από μία εκδρομή του «Ορειβατικού Συλλόγου Μυτιλήνης» που τα φωτογράφησε και έδωσε τις φωτογραφίες στη δημοσιότητα. Η ιστορία των απολιθωμάτων της Λευκάδας άρχισε κάπως διαφορετικά. Συνεδρίασε η κοινότητα Μαραντοχωρίου και ο πρόεδρος έριξε την ιδέα να κτισθεί μία μάντρα γύρω από το νεκροταφείο του χωριού. «Δεκτό», είπαν οι σύνεδροι και προχώρησαν στις λεπτομέρειες.

Οι λεπτομέρειες όμως είναι αυτές που δημιουργούν τα προβλήματα. Για να γίνει μία μάντρα χρειάζονται πέτρες και πέτρες εκεί γύρω δεν υπήρχαν. Έπρεπε να μεταφερθούν από μακριά, πράγμα που δεν συνέφερε. Τότε ένας σύμβουλος είπε: «Γιατί δεν τινάζουμε στον αέρα εκείνο το βράχο που είναι στο χωράφι του Αη Γιώργη; Έτσι και έτσι μας φράζει τόση γη. Να οι πέτρες που χρειαζόμαστε».

Ο βράχος εκείνος ήταν ένας κάτασπρος ογκόλιθος που βρισκόταν στην κορυφή ενός λόφου. Κανείς ως εκείνη τη στιγμή δεν είχε αναρωτηθεί πως είχε βρεθεί εκεί πέρα, αλλά τώρα ήταν μία ευκαιρία να τον ξεφορτωθούν. Αποφάσισαν λοιπόν να τον διαλύσουν με δυναμίτη και ανέθεσαν το έργο στον εργάτη Σπύρο Βρυώνη που είχε κάποια ειδικότητα στις δουλειές αυτές.

                            «ΝΟΜΙΣΑ  ΠΩΣ  ΒΟΥΛΙΑΞΑΜΕ»

Ο Βρυώνης άναψε το φυτίλι. Η φλόγα έφυγε γοργά. Ο βράχος τινάχθηκε στον αέρα.  Ο εργάτης περίμενε λίγο να καθίσει η σκόνη και μετά πλησίασε το σημείο της εκρήξεως. Και τότε είδε ένα θέαμα που τον έκανε να κάνει το σταυρό του. Εκατοντάδες πέτρινα κοχύλια και όστρακα είχαν τιναχθεί μέσα από τα βάθη της γης. Όταν τα είδε στην αρχή του φάνηκαν ότι ζούσαν. «Δεν ήξερα τι να βάλω με το μυαλό μου, έλεγε αργότερα στον πρόεδρο της κοινότητας. Η θάλασσα από το Μαραντοχώρι είναι δυο ώρες δρόμος. Τι είχε γίνει; Ανέβηκε η θάλασσα ή βουλιάξαμε εμείς;».  Έτσι βγήκαν στην επιφάνεια της γης τα πέτρινα πλάσματα της Λευκάδας. Αν η κοινότητα του χωριού δεν αποφάσιζε να κτίσει τη μάντρα γύρω από το νεκροταφείο θα έμεναν θαμμένα μέσα στον πέτρινο τάφο τους ίσως για πάντα.  Η φύση ξέρει πάντα να κρύβει τα μυστικά της καλύτερα από τους ανθρώπους.

                                ΕΝΑΣ  ΠΑΡΑΞΕΝΟΣ  ΚΟΣΜΟΣ

Η ηλικία των ευρημάτων της Λευκάδας δεν είναι εύκολο να ξεκαθαρισθεί με ακρίβεια. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου κ. Μητσόπουλος τα υπολογίζει ότι είναι περίπου δέκα εκατομμυρίων ετών, ενώ ο μικροπαλαιοντολόγος του  «Ινστιτούτου Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους» κ. Μ. Χριστοδούλου τα τοποθετεί στη Μαιόκαινο Περίοδο, πράγμα που σημαίνει ότι η ηλικία τους είναι ακόμη μεγαλύτερη.

Αν μπορούσαν να μιλήσουν τα πλάσματα αυτά θα μπορούσαν να μας διηγηθούν τις συναρπαστικότερες ιστορίες που ειπώθηκαν ποτέ. Είδαν τον κόσμο σε μια από τις πρώρες στιγμές του. Τον είδαν όπως δεν τον είδε ποτέ κανένας άνθρωπος. Ακόμη ο σχηματισμός του πιθήκου βρισκόταν στην εξέλιξή του. Παράξενα ζώα, που δεν υπάρχουν σήμερα, αποτελούσαν την πανίδα της γης. Το βροντοθήριον, ο τριλόδοφρυς, ο δικρόκερως, ο πλειοπίθηκος. Και η φυσιογνωμία της γης ήταν εντελώς διαφορετική. Τα Επτάνησα και οι Κυκλάδες σκεπάζονταν από τη θάλασσα. Το ίδιο και η Κρήτη, η δυτική Πελεπόννησος και η Ακαρνανία. Η θάλασσα έμπαινε μέσα στον κάμπο της Θεσσαλονίκης φθάνοντας ως τις Σέρρες.

Ήταν ένας κόσμος σιωπηλός και παράξενος. Ο άνθρωπος δεν είχε ακόμη γεννηθεί για να πάρει τα ηνία στα χέρια του. Ο θάνατος ερχόταν χωρίς μίσος. Και τότε, κάποια στιγμή του κόσμου αυτού γεννήθηκαν και πέθαναν τα θαλασσινά πλάσματα της Λευκάδας. Είναι περίεργο ότι από όλα τα γιγαντόσωμα θηρία που έζησαν την εποχή η φύση διάλεξε αυτά τα ταπεινά και ασήμαντα όστρακα για να τα στείλει να ταξιδέψουν στο χρόνο.

                                       ΕΝΑ  ΔΡΑΜΑ  ΣΤΟ  ΒΥΘΟ

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για τον τρόπο με τον οποίο έγινε η απολίθωση. Ο θάνατος των πλασμάτων αυτών θα μπορούσε να οφείλεται σε μια απότομη αλλαγή της θερμοκρασίας που τα πάγωσε ή τα έκαψε. Είναι ακόμη πιθανό το υδάτινο περιβάλλον τους να δηλητηριάστηκε από υποθαλάσσιες εκρήξεις που είχαν σαν συνέπεια να καταστραφεί κάθε ίχνος ζωής γύρω τους.

Αυτές είναι δύο εκδοχές. Υπάρχει και μία τρίτη εκδοχή που τη διετύπωσε φίλος παλαιοντολόγος. Συχνά ο θάνατος των πλασμάτων αυτών κρύβει κάποιο δραματικό μυστικό που θα μπορούσε να γίνει το θέμα ενός σεναρίου. Είναι δύσκολο να μπούμε στον κύκλο των ενστίκτων που κατευθύνουν τη ζωή τους, αλλά είναι παρατηρημένο ότι τα όντα αυτά αποδύονται σε έναν εξοντωτικό αγώνα υπάρξεως. Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ ποια είναι η αφορμή αυτής της περιπέτειας. Η μάχη αρχίζει από δύο όστρακα ίσως και εξελίσσεται σε έναν εμφύλιο πόλεμο που δεν γνωρίζει ανακωχή. Οι αντίπαλοι δεν μισούν ο ένας τον άλλο. Είναι μια ενέργεια που την κατευθύνει το ένστικτο. Εξοντώνονται με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τρώνε ή αναπαράγουν. Η μάχη διαρκεί όσο ζουν οι αντίπαλοι. Ύστερα η λάσπη του βυθού σκεπάζει τα κουφάρια τους. Εξαφανίζονται από τον κόσμο και η έννοια του χρόνου παύει να υπάρχει. Τίποτε δεν ταράζει το σκοτάδι του βυθού. Ενώ οι αιώνες διαδέχονται ο ένας τον άλλο, η λάσπη αρχίζει να σφίγγει. Σιγά-σιγά γίνεται πέτρα. Αυτό το στάδιο της μεταβολής η Γεωλογία το ονομάζει διαγένεση. Τότε συντελείται και η απολίθωση. Τα μόρια της ζωντανής ουσίας των οστράκων αντικαθίστανται από ανθρακικό ασβέστιο.  Η απολίθωση προχωρεί έτσι για να φθάσει ως το τελευταίο σημείο που ολοκληρώνει τη νίκη του ανόργανου κόσμου πάνω στον οργανικό.

                                  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ  ΘΗΣΑΥΡΟΣ

Ποια είναι η επιστημονική αξία των ευρημάτων; Οι μελέτες συνεχίζονται ακόμη και δεν είναι συνεπώς δυνατό να δοθεί ακόμη μία υπεύθυνη απάντηση. Άλλωστε τα απολιθωμένα όστρακα της Λευκάδας είναι πιθανό να αποτελούν την αρχή μιας σειράς ευρημάτων. Πέρυσι βρέθηκε σε ένα διπλανό χωριό, το Σύβρο, το αποτύπωμα ενός ψαριού επάνω σε μια μεγάλη πέτρα. Το βρήκε ένας χωρικός που έκτιζε το σπίτι του. Η πέτρα γύρισε από χέρι σε χέρι στο καφενείο του χωριού, κάποιος είπε ότι έπρεπε να τη φυλάξουν, αλλά οι άλλοι παρατήρησαν ότι αν γινόταν αυτό θα πήγαινε χαμένη. Έτσι το απολίθωμα του ψαριού ενώθηκε με τα άλλα απολιθώματα και έγινε τοίχος.

Τώρα βέβαια αν οι άνθρωποι αυτοί ήξεραν ότι το απολίθωμα του ψαριού είναι ένα από τα σπανιότερα απολιθώματα, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά – αλλά δεν το ήξεραν και δεν ήταν δυνατό να το ξέρουν.   Αυτά φυσικά δεν έχουν καμία σημασία. Το απολίθωμα αυτό δεν είναι ούτε το πρώτο ούτε το τελευταίο που χάθηκε γιατί δεν βοήθησε η τύχη.   Το θέμα είναι ότι όλες οι ενδείξεις πείθουν ότι η περιοχή αυτή μπορεί να κρύβει στα σπλάγχνα της κάποιο επιστημονικό θησαυρό.

Οι έρευνες που θα ακολουθήσουν θα δείξουν αν δικαιολογείται η αισιοδοξία αυτή.

 ΦΡ.  ΓΕΡΜΑΝΟΣ

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθερία», στις 21 Αυγούστου,1960.

 Φρέντυ Γερμανός (1934-1999): Δημοσιογράφος, ευθυμογράφος με πηγαίο χιούμορ, παρατηρητικότητα και πρωτότυπο ύφος, γεννήθηκε στην Αθήνα με καταγωγή από τη Μυτιλήνη. Σπούδασε στην τότε Πάντειο Ανωτάτη Σχολή και στη Σχολή Δημοσιογραφίας Όλσον. Μιλούσε αγγλικά και γαλλικά. Μπήκε στο γράψιμο από 18 χρόνων. Ξεκίνησε παίρνοντας το δεύτερο βραβείο στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Διηγήματος, που καθιέρωσε ο Mπάμπης Kλάρας στη “Bραδυνή”. Από το 1953 ως ελεύθερος ρεπόρτερ ανέλαβε πολλές δημοσιογραφικές αποστολές σε διάφορες χώρες για λογαριασμό εφημερίδων και περιοδικών. Εργάστηκε ως ρεπόρτερ στην “Ελευθερία” (1954-1960), ως χρονογράφος στη “Mεσημβρινή” (1960-1967) της Ελένης Bλάχου, στην “Απογευματινή” (1968-1973) για να κλείσει τον δημοσιογραφικό κύκλο του στην “Ελευθεροτυπία” (1975-1990), απ’ την οποία παραιτήθηκε (“πρόωρα”, είπαν μερικοί) για να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Έγραψε συνολικά 25 βιβλία τα οποία τον περιέλαβαν στη συντροφιά των πιο πολυδιαβασμένων Ελλήνων συγγραφέων του καιρού μας.