Γιατί υπάρχει ο ΣΥΡΙΖΑ;

Θοδωρής Γεωργακόπουλος

Τα τελευταία 15 χρόνια συνέβησαν πολλά στο πολιτικό σύστημα της χώρας μας. Γιατί συνέβησαν έτσι όπως συνέβησαν; Εχετε καθίσει να το σκεφτείτε; Πώς έγινε και φτάσαμε με τον Πάνο Καμμένο υπουργό Αμυνας «αριστερής» κυβέρνησης να στέκεται σε παλέτες με κόκκινο χαλί σε μια παραλία της Σαλαμίνας; Πώς φτάσαμε σήμερα εδώ που είμαστε, σε ένα πρωτοφανές τοπίο, με μονοκομματική κυριαρχία κι ένα αχανές και πολυδιάστατο κενό στο παλαβό πολιτικό μας σκηνικό; Και πώς γίνεται ένα κόμμα που έφτασε να αποτελεί για ένα φεγγάρι τον έναν πόλο του παραδοσιακά διπολικού μας πολιτικού συστήματος, να εξατμίζεται τόσο θεαματικά και απότομα, από μόνο του, εμβρόντητο κι ανήμπορο; Εχω μερικές σκέψεις.

Ο ΣΥΡΙΖΑ που ξέρουμε σήμερα ήταν ένα προϊόν της οικονομικής κρίσης. Ασφαλώς δεν θα μπορούσε ποτέ ένα μικροσκοπικό, αμιγώς αριστερό κόμμα διαμαρτυρίας να μεταμορφωθεί σε κόμμα εξουσίας αν δεν είχε χρεοκοπήσει η χώρα. Τα θυμάστε; Δεν μπορεί να τα ξεχάσατε, μολονότι πια έχουν περάσει χρόνια κάμποσα. Οταν ξέσπασε η κρίση των ’10s, μια ολοκαίνουργια διαχωριστική γραμμή χαράχθηκε στο πολιτικό μας σύστημα: τα μνημόνια. Μετά εκείνα τα ταραχώδη πρώτα δύο χρόνια (θυμάστε;), οι «παλιές», παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις συντάχθηκαν από τη μία πλευρά. Η μία πλευρά ήταν αυτή που με τα πολλά παραδέχθηκε ότι πρέπει να υλοποιήσουμε τις μνημονιακές υποχρεώσεις για να πάρουμε τα λεφτά που χρειαζόμαστε για να μη χρεοκοπήσουμε και μας πετάξουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Από την άλλη πλευρά εμφανίστηκε ξαφνικά ένα ευδιάκριτο κι ευμέγεθες κενό, και το κενό έσπευσε να το καλύψει με φλογερό, λαϊκιστικό οίστρο ο ΣΥΡΙΖΑ. Η άλλη πλευρά ήταν η πλευρά της αντισυστημικότητας, του συναισθήματος, των ονείρων, του «όχι σε όλα» και της απόρριψης. Της απόρριψης, μεταξύ άλλων, του παρελθόντος, του status quo και, θα έλεγε κανείς, μεγάλου μέρους της πραγματικότητας. Σε άλλες χώρες που στο ίδιο διάστημα υπέφεραν από μεγάλες κρίσεις, όπως η Πορτογαλία ή η Ιρλανδία, για λόγους που δεν είναι του παρόντος, τέτοια πλευρά δεν εμφανίστηκε. Εδώ, όμως, εμφανίστηκε. Κι ο ΣΥΡΙΖΑ όχι απλώς την εκμεταλλεύθηκε – την προσεταιρίστηκε. Εγινε αυτοστιγμεί η ταυτότητά του, το raison d’ être του, που λέμε και στη Μεσσηνία. Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’10, το κόμμα γιγαντώθηκε ραγδαία γαντζωμένο σε αυτό το σαφές, απλό, ξεκάθαρο αντισυστημικό αφήγημα.

Και το 2015, το αφήγημα αυτό τελείωσε.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε τη διακυβέρνηση, συνεργάστηκε με την Ακροδεξιά, έφερε τη χώρα στο χείλος της καταστροφής, διεξήγαγε εκείνο το τραγικό, διχαστικό δημοψήφισμα –το οποίο παραμένει και θα παραμείνει ένα από τα μεγαλύτερα συλλογικά τραύματα της σύγχρονης ιστορίας μας–, αψήφησε το αποτέλεσμά του και υπέγραψε το τρίτο, χειρότερο και τελευταίο μνημόνιο. Οι αντισυστημικοί έγιναν το σύστημα. Οι πιο λάβροι αντιμνημονιακοί έγιναν αυτοί που υλοποίησαν πιο απόλυτα, πειθήνια και ανεμπόδιστα (καθώς απέναντι δεν είχαν κανέναν να ουρλιάζει) το μνημόνιο. Τότε ήταν που θα περίμενε κανείς το κόμμα αυτό να αλλάξει, να μετεξελιχθεί σε κάτι άλλο. Μέσα από την τριβή και την εμπειρία της διακυβέρνησης (που περιλάμβανε ακόμη και φωτεινές εξαιρέσεις, όπως το ΕΚΟΜΕ ή ίσως και οι Πρέσπες) να επέλθει κάποια ώσμωση, μια ωρίμανση. Αυτό δεν συνέβη. Δεν είναι μόνο το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε να μετεξελιχθεί από κόμμα αντισυστημικής διαμαρτυρίας σε έναν σύγχρονο, επίκαιρο πόλο σταθερότητας στο πολιτικό μας σύστημα· είναι το ότι, από ό,τι αποδείχθηκε, ποτέ δεν τέθηκε καν αυτή η μετεξέλιξη ως στόχος.

Ο κόσμος άλλαζε, η κρίση τελείωνε, άλλες κρίσεις έρχονταν, και μετά κι άλλες, τα χρόνια περνούσαν και ο ΣΥΡΙΖΑ λειτουργούσε ακόμη με τα εργαλεία και το λεξιλόγιο της πλατείας του 2011. Κανένα νέο αφήγημα δεν βρέθηκε. Κανείς δεν έμοιαζε, καν, να το ψάχνει. Η ευθύνη, βεβαίως, ανήκει κυρίως στην ανεπάρκεια της ηγεσίας του κόμματος και, δευτερευόντως, στο ανθρώπινο δυναμικό του. Μάλλον δεν είναι εύκολο να χτίσεις πειστικό σύγχρονο πολιτικό αφήγημα εξουσίας στην Ελλάδα του 2023 με έναν Πολάκη και μιαν ομπρέλα.

Μπορεί αυτό το κείμενο να μοιάζει λίγο με νεκρολογία, καθότι μάλιστα δεν φαίνεται πολύ πιθανό το ότι αυτό το κόμμα θα συνεχίσει να υπάρχει ως έχει μετά το Σαββατοκύριακο. Δεν ήταν αυτή η αρχική μου πρόθεση. Ωστόσο, κάποιος θα έλεγε ότι αυτό το κόμμα έχει πάψει να υφίσταται ως πολιτικός σχηματισμός με επίκαιρο περιεχόμενο, αφήγημα και λόγο πολύ νωρίτερα. Και, όχι, δεν εννοώ από την απροσδόκητη εκλογή ενός άγνωστου στο πανελλήνιο νεαρού ομογενή από τη Νέα Υόρκη στη θέση του προέδρου (!), ούτε από την ιλιγγιώδη ήττα του Μαΐου. Εννοώ από το φθινόπωρο του 2015. Τότε ήταν που ο ΣΥΡΙΖΑ, ως πυλώνας αντιμνημονιακής διαμαρτυρίας, έπαψε να έχει λόγο ύπαρξης. Το ότι άντεξε με το ίδιο τροπάρι, χωρίς να αλλάξει καθόλου, χωρίς να προσπαθήσει καν να προσαρμοστεί σε μια άλλη Ελλάδα, σε μια άλλη εποχή, για άλλα οκτώ χρόνια, δεν είναι και μικρό πράγμα. Θα το ‘λεγε κανείς κι επιτυχία.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/