Η εκκωφαντική ησυχία των Ασπραγγέλων

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Δεν άκουγες κιχ…

Λες κι ήταν νύχτα κι όχι 2 το μεσημέρι.

Παράξενη και απόκοσμη ησυχία κάλυπτε όλο το χωριό. Κάπου μακριά ένα σκυλάκι κάτι επιθυμούσε. Αυτό ακουγόταν μοναχά. Στο χωριό όμως υπήρχε κόσμος. Όχι πολλοί αλλά υπήρχαν άνθρωποι. Που έπιναν τσίπουρο, που είχαν γυρίσει από κυνήγι ή άλλοι που έτρωγαν. Και στα στενά πλακόστρωτα σοκάκια του δεν συνάντησα κανέναν εκτός από την κυρά Ελευθερία μ εκείνο το Ζαγορίσιο χιονισμένο κεφάλι της που κατέβαινε μ ένα τριαντάφυλλο στο χέρι από μια σκαλιστή αυλόπορτα. Έβγαινε από το πλινθοσκέπαστο πόρτηγο.

Στους Ασπραγγέλους πήγα, για μια βόλτα ,για ένα τσιπουράκι. Από εκείνα τα ορεινά τσίπουρα που τα καταλαβαίνεις. Σιγά τον πότη δηλαδή αλλά οι γεύσεις είναι η απόλαυση…Κι ήταν μεγάλη η ανταμοιβή. Είχα ξαναπάει. Σε πολλά χωριά του Ζαγοριού έχω πάει , εξ άλλου μια γκαζιά από εδώ και 10 λεπτά απ τα Γιάννενα. Στα 989 μέτρα υψόμετρο που βρίσκονται οι Ασπράγγελοι, ρουφάς όλο το μεγαλείο του Ζαγοριού ακριβώς από το πρώτο χωριό του. Απ τους Ασπραγγέλους. Μεγάλη η πλατεία, τεράστια, μ ένα θεόρατο πλάτανο. Έδρα δήμου παλιότερα, τώρα μόνο τα αυτοκίνητα του δήμου είναι εκεί παρκαρισμένα. Κυριακή μεσημέρι και  πολλοί Γιαννιώτες ήρθαν για φαγητό στο ηλιόλουστο χωριό. Κι ενώ όπως είπαμε στα δυο ανοιχτά μαγαζιά θαταν πάνω από 50 νοματαίοι, δεν ακουγόταν κιχ. Θα σεβάστηκαν το τοπίο, υπέθεσα ή θα προσαρμόστηκαν αμέσως , θα τους επιβλήθηκε η ησυχία του χωριού ή θα αφέθηκαν στην εκπληκτική θέα του πολύχρωμου βουνού που το φθινόπωρο γεμίζει χρώματα. Όλες οι αποχρώσεις του πράσινου, μώβ, πορτοκαλί ,όλα…

Με χαμόγελο η Βερονίκη μας υποδέχτηκε στην ταβέρνα της κι αμέσως έδωσε την παραγγελία μας ¨Μαρία, βάλε μια αλευρόπιττα¨. Ήξερε..Αυτό. Τα υπόλοιπα ήταν για την διαδικασία και την παρέα. Σημασία είχε η ησυχία μα και οι μοναδικές Ζαγορίτικες γεύσεις.

Περπατήσαμε πάνω από μισή ώρα στα δρομάκια που ήταν πεντακάθαρα ,με βρύα αλλά και λουλούδια να ξεφυτρώνουν από τις σχισμές τους. Σκυλάκια, μαργαρίτες, κρυσταλλάκια…

Φτάσαμε και στον τεράστιο κεντρικό πλάτανο της πλατείας. Κάθε μεγάλος πλάτανος είναι συνήθως μάρτυρας κακών κατοχικών γεγονότων. Έτσι κι εδώ. Σιγά μην έλειπαν οι Ασπράγγελοι..

Πήγαμε και στην μεγάλη εκκλησία του χωριού και σ ένα ερειπωμένο ναό , πιο σωστά κατακαμένο που έμοιαζε προχριστιανικός αλλά ήταν Χριστιανικός, κλασικής Ζαγορίσιας αρχιτεκτονικής, όλο πέτρα. Ο Άγιος Νικόλαος!!!

Εκεί δίπλα στον πλάτανο μια πινακίδα τα έλεγε όλα για ¨τη Ραψωδία των Βράχων 15 Ιουλίου 1943¨..

¨Πολλά νέα σπίτια ετοιμάζονται κυρά Ελευθερία την ρώτησα.¨  Όλα σέβονται την παράδοση και ας γίνονται σχεδόν απ την αρχή. Αυτά που σώθηκαν είναι έτσι, τα βλέπουν και φτιάχνουν τα ίδια. Μα τι έγινε την ρωτάω ¨μας έκαψαν οι Γερμανοί, παιδί μου και σκότωσαν και νοματαίους. Εμάς μας είχαν εδώ στην άκρη να βλέπουμε που καιγόταν τα σπίτια μας. Μικρή κοπέλα ήμουν¨…«..Είδαμε τους καπνούς να ανεβαίνουν  πάνω από το ψηλό βουνό που έκρυβε το χωριό. Μας έκαιγαν. Τι θα γινόμαστε χωρίς σπίτι μέσα στο χαλασμό του κόσμου; Φύγανε οι Γερμανοί κι εμείς τρυπώσαμε σε σπηλιές της χαράδρας και τις γεμίσαμε βόγγους και μοιρολόγια. Κι αυτές με τη σειρά τους μας γέμισαν ψύλλους και τσιμπούρια γιατί εκεί ήταν μαντριά γιδιών¨.

Οι Ασπράγγελοι πρώτα λεγόταν Ντοβρά κι άλλαξε ονομασία το 1928 παίρνοντας το όνομα από την μονή Ασπραγγέλων που ιδρύθηκε το 1380!!! Καταγράφεται με 165 κατοίκους αλλά μόνιμα θα μένουν καμιά 75ριά , ανάμεσά τους αρκετοί νέοι.

Κατά τη Γερμανική Κατοχή, το χωριό Ασπράγγελοι ανέπτυξε αντίσταση κατά των Ναζί, οι οποίοι σε αντίποινα το πυρπόλησε . Συγκεκριμένα η 1η Μεραρχία Ορεινών Καταδρομών «Εντελβάις» του γερμανικού στρατού καταστρέφει το όμορφο χωριό του Ζαγοριού

στις 15 Ιουλίου 1943, με απολογισμό 115 καμένα σπίτια και 2 νεκρούς. Για το έπος αυτό έγραψε και το σχετικό ποίημα ο Φρίξος Τζιόβας ¨η ΡΑΨΩΔΙΑ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ- Ασπράγγελοι 15 Ιουλίου 1943¨…

¨Δώδεκα του μεσημεριού…Ανίσχυρος
ο άγγελος προστάτης μας διπλώνει
πάνω στο λόφο τα φτερά και παραδίνει
των ταπεινών το συναξάρι κοσμημένο
με σταφυλές, αλέτρια, κλαρίνα
με ειδωλολατρικό γαλάζιο χρώμα
και με φρεσκότατες αυγές που συγκρατούσαν
το πάμφωτο αρχέτυπο της Πρώτης.
Δώδεκα του μεσημεριού. Το ξέρουμε
-πικρή αιθάλη τύλιξε τους κήπους….¨

Σε αυτή την θηριωδία εμπλέκεται και το όνομα του Κούρτ Βαλντχάιμ, τέως Γ. γραμματέα του ΟΗΕ(!!!) και προέδρου της Αυστρίας που αν θυμάστε είχε γίνει πολύ κουβέντα αν εμπλεκόταν σ αυτό το έγκλημα. Το θέμα όμως αποσιωπήθηκε γιατί σε ότι τον αφορούσε, είπαν ότι αναφερόταν στις ανακρίσεις των συλληφθέντων αντιστασιακών και Βρετανών συνδέσμων, μόνο παρουσία του!!! ( Ο όρθιος δεξιά).

Περίπου ένα χιλιόμετρο πριν το χωριό έχει ανεγερθεί το μνημείο προς τιμήν των γυναικών του Ζαγορίου, που βοήθησαν τον Ελληνικό Στρατό το 1940, μεταφέροντας τρόφιμα, ρούχα και πολεμοφόδια στους στρατιώτες.

Όλα τα Ζαγοροχώρια έχουν τρανή ιστορία όπως και το καθένα κάτι το ξεχωριστό. Φύση και μνημεία, εκκλησίες και φαράγγια, γεφύρια και νερά, μύθους και ιστορίες παλιές και σύγχρονες.

 Όμως οι Ασπράγγελοι σου κερδίζουν την καρδιά με μία παραπάνω διαφορά:

Τη «βαριά» τους ιστορία, που τ ακολουθεί μέχρι και σήμερα.

Παναγιώτης Σκληρός