Ο εποικισμός της Αγίας Μαύρας κατά τον 17ο και 18ο αιώνα

Ο εποικισμός της Αγίας Μαύρας κατά τον 17ο και 18ο αιώνα με στοιχειά από τον ιστορικό Κωνσταντίνο Μαχαιρά

«Το 1479 όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Λευκάδα ο πληθυσμός του νησιού ανέρχονταν σε 25.000 περίπου ψυχές. Αλλά από τότε λόγω της κακοδιαχείρισης, της απέλασης μεγάλου αριθμού Λευκαδίων, των συνεχών πειρατικών επιδρομών, των συχνών καταστρεπτικών σεισμών και της επιδημίας της πανώλης 1644-1646, ο πληθυσμός του νησιού μειώθηκε. Έτσι το 1684 όταν οι Βενετοί κατέλαβαν την Λευκάδα βρήκαν αυτή με μόνο 9.000 κατοίκους.

Η Γαληνότατη Πολιτεία, με βάση το  εμποροκρατικό της δόγμα, σύμφωνα με το οποίο η αύξησης του πληθυσμού αποτελούσε σημαντική πηγή πλουτισμού, φρόντιζε αδιάλειπτος να εγκαθιστά εις  τις από τους Τούρκους εγκαταλειπόμενες χώρες, έλληνες και Ιταλούς πρόσφυγες. Έτσι έλυσε εν μέρει το ακανθώδες προσφυγικό  πρόβλημα  που τις είχαν δημιουργήσει οι μακροχρόνιοι Βενετοτουρκικοί πόλεμοι.

Η μέθοδος αυτή εφαρμόστηκε από τους Βενετούς και στη Λευκάδα.

Περί τα τέλη του 17ου αιώνος πολλοί Κρήτες στάλθηκαν υπό των Βενετών στη Λευκάδα κάποιοι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στην πόλη, όπως οι οικογένειες Γαβαλά, Δε Τζώρτζη,  Τζανκαρόλου και άλλοι. Οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν στην εξοχή του νησιού, οπού δημιούργησαν το χωριό Σφακιώτες, όπως προκύπτει όχι μόνο από την ονομασία που έδωσαν από τα Σφακιά της Κρήτης αλλά και από τα σωζόμενα ονόματα των κατοίκων όπως π.χ. Γεωργάκης, Καρφάκης, Κουνιάκης, τα οποία περιλαμβάνουν την κατάληξη «Άκης», η οποία είναι συνήθης σε όλα σχεδόν τα κρητικά ονόματα.

(Να τονίσουμε εδώ πως ο ιστορικός Πάνος Ροντογιάννης διατηρεί επιφυλάξεις όχι για την μεταφορά των Κρητών στη Λευκάδα αλλά κυρίως για την χρονολογία που αυτή συντελέστηκε και για την ονομασία της περιοχής Σφακιώτες).*

Άλλος σημαντικός εποικισμός πραγματοποιήθηκε από τους Βενετούς ήταν αυτός των Πρεβεζάνων το έτος 1701. 78 οικογένειες, 287 άτομα εγκαταστάθηκαν μετά την παραχώρηση γαιών από τους Βενετούς στην περιοχή της Βασιλικής.

Κατά την ίδια εποχή έκτος των Πρεβεζάνων εγκαταστάθηκαν από τους Βενετούς στη Λευκάδα πολλοί Ακαρνάνες τόσο Έλληνες όσο και Τούρκοι εκχριστιανισθέντες στους οποίους παραχωρηθήκαν γαίες στην περιοχή της Βασιλικής.

Τέταρτος εποικισμός της Λευκάδας από τους Βενετούς ήταν αυτός των Χίων το 1719. Οι εκ Χίου προερχόμενοι ήταν 22 οικογένειες αποτελούμενες από 130 περίπου ψυχές, οι οποίες εγκαταστάθηκαν στο Μεγανήσι.

Έκτος των παραπάνω εποικισμών σε διάφορες εποχές είχαν εγκατασταθεί στη Λευκάδα μερικοί Κεφαλλονίτες παρά την ρητή διάταξη του άρθρου 16 των «Προνομίων της Αγίας Μαύρας» με την οποία απαγορεύονταν στους κατοίκους των άλλων νησιών να εγκαθίστανται στην Λευκάδα. Παρά ταύτα είχαν εγκατασταθεί στη Λευκάδα και Κρήτες και Κεφαλλονίτες. Οι Κεφαλλονίτες λόγω του ότι διακρίνονταν για  ενεργητικότητα και επιχειρηματικότητα    δημιούργησαν εχθροπάθεια μεταξύ των γηγενών.

Είναι βέβαιο πως τα ληφθέντα μέτρα από των Ενετών για την αύξηση του πληθυσμού της Λευκάδας σε συνδυασμό με την σώφρονα πολιτική των δημοσίων πραγμάτων καθώς και την επάνοδο πολλών Λευκαδίων που είχαν στο παρελθόν απελαθεί από τους Τούρκους έφεραν άριστα αποτελέσματα. Όταν οι Ενετοί το 1684 κατέλαβαν την Λευκάδα ο πληθυσμός του νησιού ήταν 9.000 ψυχές, ενώ στην τελευταία μεγάλη απογράφη του 1778 το νησί είχε 15.000 κατοίκους. Δηλαδή σε διάστημα λιγότερο των 100 χρόνων ο πληθυσμός του νησιού είχε αυξηθεί κατά 66,7%, παρότι σε αυτό το διάστημα είχαν μεσολαβήσει 8 καταστρεπτικοί σεισμοί, η κατά το έτος 1776 τουρκική εισβολή και η πανώλη του 1743-1744, που αφαίρεσαν τη ζωή πολλών κατοίκων.»

————————————————–

Το νησί εποικίστηκε και από Σουλιώτες τόσο πριν όσο και μετά την πτώση του Σουλίου από τον Αλή Πασά το 1803.

Ο συνεργάτης μας Αντώνης Περδικάρης σχετικά με το εποικισμό της Λευκάδας μας έστειλε το παρακάτω κείμενο. «Το σίγουρο είναι ότι η Λευκάδα έχει υποστεί πράγματι ένα δεύτερο εποικισμό τον 18ο αιώνα κατά περίοδο της Ενετοκρατίας. Ο πρώτος εγώ θεωρώ ότι έγινε στα τέλη 15ου, αρχές 16ου αιώνα επί Τουρκοκρατίας όταν εγκαταστάθηκαν οι Σεφαραδίτες στο Νησί.

Παρεμπιπτόντως πρέπει να πω το εξής: Τυχαίνει να έχω στα χέρια μου κάποιες αναλύσεις DNA γηγενών κατοίκων του Νησιού. Δεν διαφέρουμε σημαντικά από τους κατοίκους των γύρω περιοχών. Οι κυριότερες επιδράσεις φαίνεται να είναι από Σεφαραδίτες (κύρια οι καταγόμενοι από ορεινές περιοχές) αλλά και από Β. Ιταλία (κυρίως οι κάτοικοι που βρίσκονται στα χωριά, πιο κοντά στη θάλασσα).

Πιστεύω ότι μαζί με τους Ενετούς εγκαταστάθηκαν στο Νησί και πολλοί έποικοι, σχετιζόμενοι με αυτούς και οι έποικοι αυτοί έμειναν σε πιο προσιτές περιοχές. Δεν είναι τυχαίο ότι τότε δημιουργήθηκε π.χ. η Αμαξική, ο Δρυμώνας, οι Τσουκαλάδες κ.ά

Αντίθετα φαίνεται ότι οι μεταγενέστεροι κατακτητές (Γάλλοι, Άγγλοι, Ρώσοι) δεν φαίνεται να επέδρασαν σημαντικά στο πληθυσμό, αφού δεν άφησαν γενετικό αποτύπωμα. Φυσικά ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά και επί Αγγλοκρατίας, αλλά κυρίως ήρθαν Έλληνες τότε από την επαναστατημένη απέναντι στεριά.»

*Το θέμα της ονομασίας των Σφακιωτών το έλυσε πρώτος ο Ασδραχάς: 

Σπ. Ι. Ασδραχά, «Οι «Οι Σφακιώτες της Λευκάδας και ο υποτιθέμενος κρητικός αποικισμός», Επτανησιακή Πρωτοχρονιά 1960, σ. 295-300 (Η μελέτη αυτή τώρα στο: Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Πατριδογραφήματα, Προλεγόμενα Δημητρίου Χ. Σκλαβενίτη, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2003) 
Νεότερα αδιάσειστα στοιχεία, επιβεβαιωτικά της γνώμης του Ασδραχά, τα οποία αποδεικνύουν ότι η ονομασία «Σφακιώτες» προϋπάρχει του 1669 (έτους άλωσης της Κρήτης και του υποτιθέμενου αποικισμού των Σφακιωτών της Λευκάδας από τους πρόσφυγες των Σφακιών) στα:  

-Οθωμανικές πηγές για τη νεώτερη ιστορία της Λευκάδας, Επιμέλεια-εισαγωγή Ηλίας Κολοβός, Μεταφράσεις Ηλίας Κολοβός – Μαρίνος Σαρηγιάννης, Προλεγόμενα Σπύρος Ι. Ασδραχάς, Περιφερειακή Ενότητα Λευκάδας – Δήμος Λευκάδας – Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών Ι.Τ.Ε., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013. 

– Βασίλης Φίπιππας, «Πραγματολογικός και λαογραφικός υπομνηματισμός» στο: Ανδρομάχη Φίλιππα-Χαριτωνίδη, Ηθογραφίες Λευκαδίτικες, Επιλεγόμενα-Λεξιλόγιο: Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης-Δημήτρης Σπ. Τσερές-Βασίλης Φίλιππας, Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2010, σ.254.