Ο Καποδίστριας στη Λευκάδα.  Εργασία 2ου Πειραματικού ΓΕΛ Λευκάδας για την εβδομάδα Ιωάννη Καποδίστρια

Ο Καποδίστριας στη Λευκάδα…

Ο Καποδίστριας δεν έρχεται στον ελληνικό χώρο ως Κυβερνήτης λίγο πριν την απελευθέρωση. Η πολιτική του δράση ξεκινάει πολύ πριν, και μάλιστα από το Ιόνιο. Το 1801 και σε ηλικία 25 ετών γίνεται ένας από τους δύο διοικητές της Ιονίου Πολιτείας. Σε ένα διάστημα μόλις δύο χρόνων – το 1803 -παίρνει το χρίσμα του  Γραμματέας της Επικράτειας  ενώ τον Μάρτιο του 1807 έρχεται στη Λευκάδα. Για ποιο λόγο, θα ρωτούσε κανείς… Η πρωτεύουσα ήταν η Κέρκυρα. Η οικογένειά του – ο πατέρας του συγκεκριμένα -δραστηριοποιούταν εκεί. Γιατί στη Λευκάδα;

Από το 1800 τα Ιόνια νησιά αποτελούν ένα κράτος, το πρώτο ελληνικό κράτος στη νεότερη ελληνική ιστορία. Η Επτάνησος Πολιτεία -κράτος ημιαυτόνομο υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου και την προστασία της χριστιανικής και ορθόδοξης  Ρωσίας. Το καθεστώς αυτό δεν το κάνει λιγότερο κράτος: έχει όλες τις συντεταγμένες λειτουργίες μιας κρατικής οντότητας. Βέβαια, ο Σουλτάνος είναι πολύ μακριά. Έχει αδυναμίες και προβλήματα εσωτερικά και εξωτερικά κι έτσι η Επτάνησος Πολιτεία είναι σχεδόν ένα ρωσικό έδαφος στο Ιόνιο – χριστιανικό και προστατευμένο… Μην ξεχνάμε ότι είμαστε στη φοβερή εκείνη περίοδο για την Ευρώπη των ναπολεόντειων πολέμων. Τι σήμαινε αυτό πρακτικά; Ότι κανένας δεν ήταν ασφαλής από τον πόλεμο. Ο Ναπολέων σαρώνει τους πάντες!  Η Λευκάδα δεν περνάει καλά… Παραείναι κοντά στην Ήπειρο και το χειρότερο…. Ο φοβερός και τρομερός  Αλή Πασάς, με τη δύναμή του στο κατακόρυφο έχει βάλει τη Λευκάδα πρώτη στη λίστα με τις επόμενες κατακτήσεις του…

Όταν για μια ακόμα φορά η Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπλέκονται σε έναν ακόμα πόλεμο( η Γαλλία φτιάχνει τις σχέσεις της με την Οθωμανική Αυτοκρατορία- κι ο Αλή, που δεν μπορούσε να επιτεθεί στη Λευκάδα είναι έτοιμος να αρπάξει την ευκαιρία: Άμα πάρει τη Λευκάδα φαίνεται να βοηθάει το Σουλτάνο. Και από την άλλη μεριά οι Γάλλοι βοηθάνε το  Αλή πολιτικά και στρατιωτικά.  Η Λευκάδα βρίσκεται κυριολεκτικά μπροστά στο ανοιχτό στόμα του λύκου… Κάποιοι λίγοι που δεν είχαν καταλάβει τι θα σήμαινε κατάληψη της Λευκάδας από τον Αλή το κατάλαβαν όταν είδαν την κατάληψη της Πρέβεζας το 1798…

Η μέχρι και σήμερα ιστορική θεώρηση της άμυνας της Λευκάδας την παρουσιάζει ως μια όχι τόσο σημαντική  πτυχή της Ιστορίας… Όμως  όταν έρχεται ο Καποδίστριας με στόχο να αναδιοργανώσει την άμυνα του νησιού,  γνωρίστηκε με τους οπλαρχηγούς Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Ανδρούτσο και Μπότσαρη, που αργότερα θα πρωτοστατούσαν στην Επανάσταση του 1821

Σε απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννη Φιλήμονα, «Φιλική Εταιρεία» αναφέρεται:

 «Από της νεαράς του ηλικίας ο Καποδίστριας απέβλεπεν εις τον μέγαν και ιερόν σκοπόν της Ελευθερίας της Ελλάδος. …Εις την έμμεσον προσπάθεια του Καποδίστρια χρεωστείται κυρίως ο αναφερόμενος σχηματισμός των Ελληνικών Σωμάτων, μισθοδοτούμενων από την ιδίαν Επτάνησον. Δια μερικόν καιρόν διεύθυνε και τη διοίκησιν τούτων, συνδέσας με τους ανωτέρους Αξιωματικούς των Έλληνας σχέσεις τας πλέον στενάς και τας πλέον ωφέλιμους δια το μέλλον της Πατρίδος. Η οικία του ήτο το πανδοχείον όλων των εθελοντών και προσφύγων Πολεμικών της Ρούμελης και της Πελοποννήσου. Τοιουτοτρόπως απεκαθίστατο η Επτάνησος η μόνη εστία, όθε έμελλε να ενεργηθή βαθμιδόν και ωρίμος ο πόλεμος όλης της Ελλάδος…»

Ο Καποδίστριας ήταν σε θέση να αξιοποιήσει την πτώση του Σουλίου στα 1803, ως ευκαιρία για τη δημιουργία στρατού αξιόμαχου. Ήταν επίσης σε θέση να αξιοποιήσει τον άγριο διωγμό των κλεφτών της Πελοποννήσου και της Στερεάς. Αυτοί θα βρουν εθνικό καταφύγιο και εθνικό ορμητήριο στα Επτάνησα. Η σύναξη των αρματολών, υπό τον Καποδίστρια, στην Κέρκυρα το 1806 για την προετοιμασία της άμυνας της Λευκάδας αλλά και  οι δύο καθοριστικής σημασίας συναντήσεις του Καποδίστρια με αρματολούς που ακολούθησαν στη Λευκάδα, κάνουν την υπόθεση να αποκτά άλλες διαστάσεις.

Όλη η περιοχή της απέναντι Ακαρνανίας έχει κατακλυστεί από περίπου 11000 Αλβανούς πολεμιστές του Αλή. Δεν περιορίζεται εκεί…. Δεινός στρατιωτικός νους, φτιάχνει  απέναντι στην Πλαγιά το κάστρο του Αγίου Γεωργίου απέναντι από τη Λυγιά, και το Κάστρο του Τεκέ, στον λόφο, το κάστρο που βλέπουμε στα δεξιά μας όταν φεύγουμε από τη Λευκάδα. Με τα φρούρια αυτά ο Αλή έκλεισε τις δύο εισόδους του Διαύλου γιατί πολιορκία χωρίς ασφυκτικό κλείσιμο δεν γίνεται…

Η  επίθεση θα άρχιζε στο πιο νότιο σημείο της λιμνοθάλασσας που είναι πιο κοντά στην Ακαρνανία κι έτσι οχυρώθηκε με 4 πυροβόλα που τα χειρίζονταν 25 Ρώσοι πυροβολητές το μικρό νησάκι του Αλεξάνδρου (προς τιμήν του Ρώσου αυτοκράτορα) στις Αλυκές, απέναντι από τον Άγιο Παντελεήμονα, και το Φορτίνο (που ονομάστηκε Κωνσταντίνος προς τιμήν του διαδόχου του Ρώσου αυτοκράτορα) μπροστά στο Καλλιγώνι. Στα βόρεια, υπήρχε το φρούριο της Αγίας Μαύρας με προκεχωρημένο φυλάκιο το οχυρό της Κούλιας προς την πλευρά της Ακαρνανίας….

Υπάρχουν ακόμα και φρυκτωρίες έχουμε ούτως ώστε, σε περίπτωση απόβασης, να είναι δυνατή η έγκαιρη πληροφόρηση μεταξύ της πόλης και όλων των χωριών του νησιού.

Εξ αιτίας της κρισιμότητας της κατάστασης η κυβέρνηση της Επτανήσου Πολιτείας αποφάσισε να στείλει στη Λευκάδα ως Commisario Straordinario ( Έκτακτο Επίτροπο) υπεύθυνο για την άμυνα του νησιού, με απόλυτη ελευθερία δράσης, τον νεαρό Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος έφθασε στο νησί στις 27 Μαΐου του1807  μαζί με με τον Γάλλο μηχανικό (ειδικό σε θέματα οχυρωματικής) Μισό. Είχε μαζί του 300 Ρώσους στρατιώτες και μερικούς πυροβολητές. Συνεργάτης του, κατ’ εντολήν του Μοτσενίγου (πρώην επιτρόπου του Τσάρου στην Ιόνιο Πολιτεία) ορίζεται ο μητροπολίτης Άρτας (και μετέπειτα Ουγγροβλαχίας) Ιγνάτιος..

Όταν έφθασε ο Καποδίστριας στη Λευκάδα, για να προστατευθεί η πόλη σε περίπτωση που τελικά έκανε απόβαση  ο Αλή Πασάς , αποφάσισε να ανοίξει  μια τάφρο, που θα ξεκινούσε από τις Αλυκές του Αλεξάνδρου, θα περνούσε δυτικά του ναού του Αγίου Μηνά και θα κατάληγε στο ιχθυοτροφείο της Γύρας. Αυτό το αποκαλούσαν  «Χαντάκι». Στρατός της Επτανήσου Πολιτείας πήρε θέσεις στον κάμπο, για να αντεπιτεθεί σε περίπτωση που ο στρατός του Αλή έσπαγε τις πρώτες γραμμές άμυνας. Οι ντόπιες δυνάμεις της Πολιτοφυλακής μοιράστηκαν κι αυτές στα πιθανά σημεία αποβίβασης του εχθρού και ρωσικά πολεμικά έπλεαν στον Δίαυλο.

Ιούνιος του 1807:  Η αγωνία στη Λευκάδα κορυφώνεται. Ο Αλή ετοιμάζεται να επιχειρήσει την απόβαση από τον Παλιοχαλιά, όπως όλα δείχνουν. Η  Άννα Γιούργα-Σεττίνι, γράφει  σε συγγενή της στη Ζάκυνθο:

                                                                                                                        13.06.1807

Ο Βεζήρις εκατέβι από Ιωάννινα εις Πρέβεζα, με απόφαση να απεράσι εις της γειτονίας τα χόματα και να μας κτυπήσει…επτά χιλιάδες αρβανίτες ίνε από Μίτικα, Πρέβεζα, Πούντα, Βόνιτζα και ιπίλοιπα αντικρίς σκαλόματα και φορτιφικατσιόνες του και άλλες τέσσερες χιλιάδες περιμένει δια να δώσει το ατάκο και να κάμι το δεσμπάρκο εις αλέξανδρο, διά το οποίο όπισθεν του μέσα Αγίου Γεωργίου ίνε γινομένες 12 ταράτζες και άλλες 18 οικοδομούντε με βίαν και με αυτό ρίχνοντάς τες στο πέλαγος, κάμι ένα γιοφίρι δια να απεράσι το ασκέρι…….οι ενγάτικι όλι ίνε εις τα άρματα και εις τα απαρθενίζοντα πόστα, αποφασισμένι να θυσιαστούν………Εις πληροφόρισίν σας φτάνει να σας ιπό οπού ο Μετροπολίτης και ο Κο-Καποδίστριας ίνε να τρελαθούν,διότι θεορούν το κίνδυνο…Κλαύσατε αδελφάδες την διστιχίαν της πατρίδος μας και παρακαλίτε κύριον Παντοκράτορα να την ελευθερώσει από την οργίν του αγαρινού…].

Στην κρίσιμη αυτή στιγμή η βοήθεια των κλεφτοαρματωλών, η οποία οργανώθηκε από τον Καποδίστρια και τον Ιγνάτιο, αποδείχθηκε σωτήρια για τη Λευκάδα. Οι αντιπερισπασμοί στα νώτα του Αλή και το πέρασμά στη Λευκάδα των σπουδαιότερων καπετάνιων της Δυτικής Ελλάδας είναι αυτό που μέτρησε. Τη γενική διεύθυνση της άμυνας ο Καποδίστριας την έχει αναθέσει στον στρατηγό Εμμανουήλ Παπαδόπουλο, που υπηρετούσε στον ρωσικό στρατό.

– Δημιούργησε έναν μικρό εθελοντικό στόλο υπεύθυνο για την άμυνα της Λευκάδας, την από θαλάσσης επίθεση στα παράλια, αλλά και για την επικοινωνία μεταξύ των νησιών. Στη δύναμη αυτού του στόλου εντάχθηκαν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (που αρμάτωσε την αρμάδα του με ελληνικά χρήματα) και οι Επτανήσιοι Ιωάννης Σβορώνος, Σπυρίδων Καλλιγάς, Νικόλαος Ποταμιάνος, Τιμόθεος Βουτσινάς, Ιωάννης Κούπας και Διονύσιος Κουντουρές.

– Οργάνωσε και συντόνισε τακτικές επιθέσεις πεζών στα απέναντι παράλια ώστε να καταπονούν τις αντίπαλες δυνάμεις. Σ’ αυτές τις επιθέσεις συμμετείχαν ελληνικές ειδικές δυνάμεις, όπως η Ακαρνανική Μπριγκάτα και οι Μακεδόνες μαχητές.

 – Επίσης ο Ιωάννης Καποδίστριας συντόνιζε τις ομάδες του Γιάννη Βαρνακιώτη και των Μπουκουβαλαίων, οι οποίοι έκαναν τις επιθέσεις τους από τα νησάκια Κάλαμο και Μεγανήσι.

Ο Περραιβός, συνεργάτης και σύντροφος του Ρήγα Φεραίου λειτουργούσε ως σύνδεσμος μεταξύ οπλαρχηγών της Ηπείρου, της Στερεάς, του Μοντσενίγου και του Καποδίστρια. Ο Περραιβός ήταν αυτός που είχε αναλάβει να συγκροτήσει στην Κέρκυρα δικό του στρατιωτικό σώμα 250 ανδρών με τον τίτλο Ειδικές Ελληνικές Δυνάμεις. Το Σώμα αποβιβάστηκε στη Λευκάδα τον Απρίλη του 1807. Ο Μητροπολίτης Ιγνάτιος,  επίσης φυγάς στην Κέρκυρα, αποβιβάστηκε στη Λευκάδα μ’ ένα Σώμα περίπου 400 ανδρών μεταξύ των οποίων οι καπεταναίοι Κ. Στράτος, Γ. Στράτος, Κ. Πουλής, οι αδελφοί Μπουκουβάλα και ο Δημήτρης Καραΐσκος (πατέρας του Καραϊσκάκη). Ένα δεύτερο μέτωπο οργανώθηκε και λειτούργησε στα μετόπισθεν του Αλή  σ’ ολόκληρη την έκταση από τον Όλυμπο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία καθοδηγούμενο από την Κέρκυρα και τη Λευκάδα.

Η ολοκλήρωση της οχύρωσης της Λευκάδας καθιστούσε την εκπόρθηση του πολύ δύσκολή υπόθεση . Παράλληλα υπήρξε και η από θάλασσα ενίσχυση της άμυνας από δυνάμεις της ρωσικής ναυτικής μοίρας, των ναυτικών δυνάμεων της Ιονίου Πολιτείας… Το αντάρτικο φθοράς στις δυνάμεις του Αλή και το δεύτερο μέτωπο παρέλυσαν τους επιτιθέμενους Αλβανούς και Γάλλους του Αλή.

 Στις 30 Ιουνίου 1807, ο Ι. Καποδίστριας με τους προεστούς του επαναστατημένου γένους, τον Περραιβό και τον Ιγνάτιο, με τους καπεταναίους της θάλασσας και της Πιερίας, του Ολύμπου και Μοριά, και με τους Ρώσους αξιωματικούς ελληνικής καταγωγής συγκεντρώθηκαν στο Μαγεμένο της Λευκάδας, κοντά στη Νικιάνα- να γιορτάσουν. Μια γιορτή που άρχισε με ομηρικού τύπου περιγραφές των μαχών για να συνεχιστεί με μουσική, τραγούδι και χορό και να ολοκληρωθεί με τον όρκο για την Εθνική Επανάσταση. Το μεσημέρι παρέθεσε γεύμα σε όλους που θύμιζε τα συμπόσια των ηρώων, που περιγράφει ο Όμηρος…

«…Ο σεβασμιώτατος Ιγνάτιος, μολονότι επισφαλούς υγείας, επήγε στην εξοχή στη θέση που λέγεται Μαγεμένο, και κατασκήνωσε κάτω από τα δένδρα των κήπων που είναι εκεί, ανάμεσα στους ανδρείους οπαδούς του, που ξεπερνούσαν τους 400. Η μέρα ήταν ωραιοτάτη. Καθισμένοι κάτω από την πλατειά σκιά μιας φουντωμένης καρυδιάς, ο σεβασμιώτατος Ιγνάτιος, ο στρατηγός Παπαδόπουλος κι εγώ, περιτριγυριστήκαμε από τους Έλληνες καπεταναίους, και μάλιστα το συνετό και ανδρείο Μπότσαρη, το φοβερό Κατσαντώνη και μερικούς άλλους, που δεν είναι εύκολο να συγκρατήση κανείς τα όχι συνηθισμένα ονόματά τους. Αυτό τον πρώτο κύκλο πλαισίωναν οι υπόλοιποι σε κύκλο επίσης καθισμένοι. Περάσαμε τό πρωί ακούοντας από τους πιο εύγλωττους τη διήγηση των κατορθωμάτων τους, που την ακολούθησε ένα γεύμα, που είχε όλα τα χαρακτηριστικά των ηρωικών συμποσίων που έψαλε ο Όμηρος, τέλος, μουσική, τραγούδι και χαρές» γράφει σε αναφορά του ο Καποδίστριας στις 20 Ιουλίου…

 «…Επικεφαλής της τραπέζης εκάθισεν ο Καποδίστριας, εγερθείς δε πριν ή αποχωρισθώσιν, προέπιεν υπέρ της ανεξαρτησίας της ελληνικής φυλής. Επί τη προπόσει ταύτη οι γενναίοι της ελληνικής τιμής πρόμαχοι σύραντες τα ξίφη ώμοσαν ν΄αποθάνωση μαχόμενοι υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» γράφει ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.. Στην ιστορικής σημασίας αυτή γιορτή συμμετείχαν και 250 παλικάρια, απ’ αυτούς που αποτελούσαν το αντάρτικο φθοράς στα μετόπισθεν του Αλή. Αφού έσπασαν όλες τις γραμμές των εχθρών, αποβιβάστηκαν στη Λευκάδα για να πάρουν μέρος στη γιορτή της Εθνικής Αναγέννησης. Αρχηγοί τους ήταν ο Κατσαντώνης και ο Μπότσαρης…

Μετά βέβαια ήρθε το Τιλσίτ…

Ποιος ξέχασε τους Ναπολεόντειους πολέμους:: Να τους θυμηθεί αμέσως! Τα Επτάνησα αποτελούν πια  τμήμα της Γαλλικής Αυτοκρατορίας…τα επινίκια δεν είχαν ακόμα καταλαγιάσει όταν υπογραφόταν η συνθήκη του Τιλσίτ. (26 Ιουλίου 1807) Αυτό που παρέμεινε ήταν ο όρκος για την εθνική απελευθέρωση μαζί με την εμπειρία της νικηφόρας συνεργασίας και η αποτελεσματικότητα, το πρακτικό πνεύμα και  η οργανωτικότητα  που χαρακτήριζε τον Καποδίστρια. Αυτόν που θα βλέπαμε στη συνέχεια να προσπαθεί να οργανώσει όχι πια την άμυνα ενός νησιού αλλά την χώρα ολόκληρη…

Κούκκου Ελένη, Ιωάννης Καποδίστριας – Ο Άνθρωπος – Ο Διπλωμάτης 1800 -1828, Πατάκης 2005
Ροντογιάννης Π.Γ. Ιστορία της νήσου Λευκάδας , Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 2006
Σκλαβούνος Γεώργιος, Ο άγνωστος Καποδίστριας .Δελφούς της Οικουμένης ήθελε την Ελλάδα ο Ιωάννης Καποδίστριας, Παπαζήση, Αθήνα 2011
Φιλήμων Ι Ιστορικόν Δοκίμιον περί Ελληνικής Επαναστάσεως, τόμος Β΄,.Φιλολογικόν, 1859
Χιώτης Π., Ιστορία του Ιονίου Κράτους, τόμος Α΄,  Καραβίας, 2011
Η συνάντηση των οπλαρχηγών στου «Μαγεμένου» το 1807* Δημήτρης Τσερές17 Ιουλίου 2016 https://aromalefkadas.gr/ τελευταία ημερομηνία προσπέλασης 22/01/2024
Εργάστηκαν οι : Δημήτρης Ροντογιάννης, Μαρίσα Ροντογιάννη, Γιάννης-Ρόμπερτ Μανόλε
Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μαρία Τασσοπούλου

(Την Πέμπτη 22/02/2024 έγινε διαδικτυακή εκδήλωση για την παρουσίαση των εργασιών που δημιούργησαν τα παιδιά της περιφέρειας Ιονίων Νήσων με την ευκαιρία της εβδομάδας Ιωάννη Καποδίστρια. Τα παιδιά του 2^ου Πειραματικού ΓΕΛ Λευκάδας Μανόλε Ρόμπερτ-Γιάννης, Ροντογιάννης Δημήτρης και Ροντογιάννη Μαρίσα με επιβλέπουσα την Τασσοπούλου Μαρία συμμετείχαν στην εβδομάδα αυτή με την εργασία τους Ο Καποδίστριας στη Λευκάδα. Η σύμβουλος  Άννα Σκλαβενίτη έκανε την παρουσίαση του περιγράμματος της εργασίας στην οποία τα παιδιά έδωσαν μορφή podcast και vide oτο οποίο βρίσκεται στον παρακάτω σύνδεσμο https://youtu.be/OD7ug3VWpR8  ενώ η εργασία είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του σχολείου )