Βιογραφικό του καθηγητή Απόστολου Λάζαρη – Του Θανάση Καλαφάτη

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Ο Απόστολος Λάζαρης αποτελεί μια χαρισματική προσωπικότητα που διακρίθηκε σε πολλούς τομείς της επιστημονικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου μας, διατηρώντας στέρεους δεσμούς με την γη και τους ανθρώπους της. Στο επιστημονικό πεδίο ιδιαίτερη ήταν η συμβολή του να εισάγει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πρωτοπόρες οικονομικές θεωρίες και πρακτικές, και στο τομέα της πολιτικής έρευνας να διατυπώσει σημαντικές εναλλακτικές προτάσεις για τη λύση των σύγχρονων διεθνών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων. Δίπλα σε αυτά τα υψηλά επιτεύγματα του θα πρέπει να σημειώσουμε τον τίμιο και αδέκαστο χαρακτήρα του και την μεγάλη συνεισφορά του στους εθνικούς και δημοκρατικούς αγώνες του λαού μας. Ως μαθητής και συνεργάτης του στο Πανεπιστήμιο, είχα την καλή τύχη να ευεργετηθώ από το υψηλό επιστημονικό ήθος του και τις αρετές ενός μεγάλου δασκάλου και ανθρώπου.

Η προσπάθεια παρουσίασης της δράσης και του συγγραφικού έργου του Α. Λάζαρη απετέλεσε μια εργασία όχι εύκολη, καθώς στο πολυσχιδές του έργο προστίθεται και η μεγάλη διασπορά της βιβλιογραφικής παρουσίας του. Έτσι, στο σύντομο αυτό περίγραμμα που ακολουθεί συγκεντρωνόμαστε στα βασικά στοιχεία της επιστημονικής κυρίως συμβολής του, καθώς η πλήρης παρουσίαση της δράσης και του έργου του εκφεύγει του παρόντος και θα αποτελούσε αντικείμενο ξεχωριστής πραγματείας.

Ι. ΣΠΟΥΔΕΣ

Ο Απόστολος Λάζαρης του Ανδρέα και της Σπυριδούλας γεννήθηκε στις 5 Μαΐου 1921 στο χωριό Λαζαράτα της Λευκάδας, όπου έζησε τα παιδικά του χρονιά σε μια δύσκολη και ταραγμένη για την Ελλάδα περίοδο. Το 1935 εγγράφεται στο Γυμνάσιο Λευκάδος, όπου διακρίνεται για τις υψηλές του επιδόσεις και το άριστο ήθος του. Στις αρχές της κατοχικής περιόδου θα περατώσει το Εξατάξιο Γυμνάσιο της Λευκάδας. Λόγο των ειδικών συνθηκών παρέμεινε μέχρι το τέλος της Κατοχής στην Λευκάδα, όπου έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και για ένα διάστημα φυλακίστηκε από τις Ιταλικές Αρχές.

Το 1946 πέτυχε να εισαχθεί στην ΑΣΟΕΕ, τον επόμενο όμως χρόνο αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του, για να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία (ύστερα από ανάκληση των φοιτητικών του αναβολών λόγο του εμφυλίου πολέμου.) «Η στρατιωτική θητεία» κατέληξε σε δυο χρόνια εξορία στο Μακρονήσι. Τελικά κατόρθωσε να περατώσει τις σπουδές του στην ΑΣΟΕΕ κατά την διετία ’49-‘50.

Κατόπιν θα συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό, στην Οικονομική Σχολή του Manchester με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (1953-1956). Στο Manchester παρακολούθησε μαθήματα Οικονομικής Θεωρίας, Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, Οικονομικής Ανάπτυξης ,Οικονομικού Προγραμματισμού και τεχνικής Εισροών – Εκροών. Κατόπιν επιτυχών εξετάσεων και συγγραφής μελέτης με θέμα «Post War Inflation in Greece» σσ. 160, έλαβε το Μ.Α. in Economics.

Το 1958 πήρε υποτροφία από την Τράπεζα της Ελλάδος για να παρακολουθήσει μαθήματα οικονομικής ανάπτυξης στην ιταλική σχολή SVIMEZ (Sviluppo del Mezzogiorno). Ο τίτλος του διδακτορικού διπλώματος ήταν: «Προγραμματισμός των Επενδύσεων διά την ανάπτυξιν των οικονομικώς καθυστερημένων χωρών». Το 1961 αναγορεύτηκε υφηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο τίτλος της υφηγεσίας ήταν «Οικονομετρική διερεύνησης της σχέσεως μεταξύ καταναλώσεως και αποταμιεύσεως».

ΙΙ. ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ

• Οικονομικός Σύμβουλος και Ακαδημαϊκός Δάσκαλος

Την περίοδο 1949-1950 ο Απόστολος Λάζαρης θα εργαστεί ως υπάλληλος στην Τράπεζα Αθηνών, ενώ από την επόμενη χρονιά έως το 1953 θα απασχοληθεί ως Οικονομολόγος στο Υπουργείο Συντονισμού (1951-1953). Μετά την επιστροφή του από την Αγγλία θα προσληφθεί στην διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος ως οικονομικός εμπειρογνώμονας, όπου θα του ανατεθούν καθήκοντα Προϊσταμένου του Τμήματος Παραγωγής και Ανάπτυξης της Διεύθυνσης Οικονομικών Μελετών. Στη θέση αυτή θα υπηρετήσει μέχρι το 1975 (με διακοπή την περίοδο 1968-1974), ενώ ταυτόχρονα θα υπηρετήσει ως σύμβουλος προγραμματισμού στο Υπουργείο Βιομηχανίας και συντονιστής ομάδας οικονομολόγων για θέματα βιομηχανικής ανάπτυξης, κατά την περίοδο 1965-1967.

Από το 1956 έως το 1960 διετέλεσε έκτακτος καθηγητής στο μάθημα της Κοινωνικής Οικονομικής, της Ανώτατης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιά και υπήρξε βασικό στέλεχος του Κέντρου Κοινωνικών Σπουδών της ίδιας σχολής, ενώ την περίοδο 1962-1963 διετέλεσε Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1961 ο Απόστολος Λάζαρης εκλέγεται Τακτικός καθηγητής της Ανώτατης Βιομηχανικής Σχολής του Πειραιά (Πανεπιστήμιο Πειραιώς) στην έδρα της Οικονομικής Ανάλυσης.

Λόγω των δημοκρατικών του φρονημάτων και της αντίθεσής του στο καθεστώς της στρατιωτικής χούντας, τον Οκτώβριο του 1967 θα τεθεί σε κατάσταση διαθεσιμότητας έξι μηνών και τον Γενάρη του 1968 θα απολυθεί από τη θέση του Τακτικού καθηγητή, καθώς και από την Τράπεζα της Ελλάδος. Θα επανέλθει τον Οκτώβρη του 1974 μαζί με τους απολυθέντες καθηγητές Σοφία Γεδεών και Παναγιώτη Καραδήμα, και μέχρι το 1984 θα συνεχίσει απρόσκοπτα την πανεπιστημιακή του προσφορά.

• Οικονομικός Σύμβουλος του ΟΗΕ

Στη διάρκεια της χουντικής δικτατορίας θα εργαστεί ως σύμβουλος και διευθυντής προγράμματος (team leader) του ΟΗΕ, για θέματα οικονομικού προγραμματισμού και ανάπτυξης στην Νοτιοανατολική Αφρική (Lesotho – Zambia). Καρπός αυτής της θητείας είναι η συγγραφή αρκετών εφαρμοσμένων μελετών πάνω σε θέματα οικονομικού προγραμματισμού και επιλογής επενδύσεων, καθώς και η συστηματοποίηση της διαδικασίας κατάρτισης του γενικού αναπτυξιακού προγράμματος με εφαρμογή της τεχνικής της κρίσιμης διαδρομής.

• Πανεπιστημιακή Διδασκαλία και Έρευνα-Αναδιοργάνωση Οικονομικών Σπουδών

Ο Απόστολος Λάζαρης ήταν κάτοχος του διδασκαλικού μυστικού να μυεί τους φοιτητές με απλό και καταληπτό τρόπο σε θεωρίες και πρακτικές υψηλού επιπέδου. Οι κύριοι τομείς διδασκαλίας και έρευνας που καταπιάστηκε ήταν ο οικονομικός προγραμματισμός, η οικονομική ανάπτυξη, η θεωρία απασχόλησης, ιδιαίτερα η θεωρία και πρακτική του πληθωρισμού, και η μεθοδολογία της Οικονομικής Έρευνας.
Στο κέντρο Κοινωνικών Σπουδών της Ανώτατης Βιομηχανική Σχολής δίδαξε:

• Ελληνική Οικονομία
• Κοινωνική Οικονομία
• Θεωρία Απασχολήσεως

Στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά δίδαξε:

• Θεωρία Παραγωγής
• Θεωρία Καταναλώσεως
• Θεωρία Μερικής Οικονομικής Ισορροπίας
• Θεωρία Γενικής Οικονομικής Ισορροπίας
• Οικονομικό Προγραμματισμό
• Ανάλυση Εισροών – Εκροών
• Χρονικό Προγραμματισμό
• Θεωρία Απασχολήσεως
  και ως Υφηγητής στο Οικονομικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών:
• Θεωρία Απασχολήσεως
• Προγραμματισμό Επενδύσεων
• Θεωρία κρίσιμης διαδρομής
• Μαθηματικά για οικονομολόγους

Πρέπει εδώ να σημειωθεί η ιδιαίτερη έμφαση που έδωσε ο Απόστολος Λάζαρης στην θεωρία της οικονομικής ανάπτυξης και τον οικονομικό προγραμματισμό. Ήδη από το 1975 αμέσως μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα και την επανασύνδεσή του με την Α.Β.Σ.Π, έκανε συγκεκριμένες προτάσεις στην γενική Συνέλευση των Καθηγητών της Σχολής για την οργάνωση μεταπτυχιακών σπουδών οικονομικής ανάπτυξης και προγραμματισμού.

Σε σχετικό υπόμνημα του (29/ 03 /1975) περιγράφεται η ακολουθητέα διαδικασία και προτείνεται επίσης η σύνδεση των μεταπτυχιακών σπουδών της Α.Β.Σ.Π με το Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNPD). Με τους υπεύθυνους του Προγράμματος αυτού ο κ. Λάζαρης είχε ήδη κάνει διερευνητικές συζητήσεις, όταν ακόμα ήταν οικονομικός εμπειρογνώμων του ΟΗΕ, και κατέληξαν σε καταρχήν συμφωνία. Είναι ενδιαφέρον ότι από πλευράς ΟΗΕ δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην δυνατότητα χρησιμοποίησης των μεταπτυχιακών σπουδών της ΑΒΣ για υποτρόφους του Διεθνούς Οργανισμού. Δυστυχώς η όλη προσπάθεια προσέκρουσε στην συνήθη γραφειοκρατική αδράνεια, που συχνά αντιμετώπιζε στην αναπτυξιακή της πορεία η ΑΒΣ.

Το 1978, κάτω από τη διεύθυνση του καθηγητή Αποστόλου Λάζαρη και με κύριους υπεύθυνους τους Κ. Σοφούλη και Θ. Καλαφάτη, άμεσους συνεργάτες του, άρχισε στα πλαίσια της Α’ Έδρας Οικονομικής Ανάλυσης της Ανώτατης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιά, ένα εντυπωσιακό ερευνητικό πείραμα, με σκοπό να βοηθηθούν οι σπουδαστές να ασκηθούν στην πρακτική της έρευνας της ελληνικής οικονομίας. Το πείραμα αυτό της ερευνητικής δραστηριότητας αφορούσε δύο προγράμματα. Το πρώτο πρόγραμμα ήταν η παρακολούθηση και ερμηνεία των βραχυχρόνιων εξελίξεων της Ελληνικής Οικονομίας. Προϊόν αυτού του προγράμματος ήταν η έκδοση του περιοδικού «Ανάλυση Εξελίξεων της Ελληνικής Οικονομίας» (εξεδόθησαν 12 τεύχη από το 1978 μέχρι το 1981). Το δεύτερο πρόγραμμα «Βιομηχανικές Επιχειρήσεις και Ανταγωνιστικότητα», αποσκοπούσε να εθίσει τους σπουδαστές στη χρήση της εμπειρικής έρευνας, για την πρακτική κατανόηση της έννοιας της ανταγωνιστικότητας, και διαμέσου αυτής στην πληρέστερη συνειδητοποίηση των όρων και συντελεστών της μακροοικονομικής ισορροπίας. Αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος ήταν η έκδοση των μελετών «Το Μέγεθος των Ελληνικών Βιομηχανικών Επιχειρήσεων» και η Ανταγωνιστικότητα: εφαρμογή οι κλάδοι των προϊόντων ξύλου, τόμοι Ι και ΙΙ. Στο πρόγραμμα αυτό ιδιαίτερη ήταν η συμβολή των οικονομολόγων συνεργατών του καθηγητή Αποστόλου Λάζαρη Κλέωνα Αντωνάρα, Αρετής Σταυρουλάκη και Θάνειας Παπαϊωάννου.

Στη συνέχεια αυτής της ερευνητικής δραστηριότητας πραγματοποιήθηκαν με την επίβλεψη του καθηγητή Αποστόλου Λάζαρη και των συνεργατών του, Τάκη Ρουμελιώτη καθηγητή και Θανάση Καλαφάτη οικονομολόγου, δύο σεμιναριακοί κύκλοι 1981, 1983 με θέμα Διερεύνηση και Προβλήματα της Ελληνικής Οικονομίας που είχαν σαν στόχο να συνδυάσουν την θεωρία με τις πραγματικές καταστάσεις της ελληνικής οικονομίας.

Από το 1956 ο Απόστολος Λάζαρης παίζει ενεργό και δραστήριο ρόλο στην στερέωση και ανάπτυξη της Ανώτατης Βιομηχανική Σχολής, με προτάσεις και σχέδια αναδιοργάνωσης των σπουδών της. Ακόμη συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του περιοδικού «Σπουδαί» συμμετέχοντας στην συντακτική ομάδα του και δίνει καινούργια ώθηση στην Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά, συνδέοντάς την με την εισαγωγή στην Ελλάδα πρωτοπόρων επιστημονικών θεωριών και πρακτικών. Επιστέγασμα της όλης προσπάθειας είναι η συνεργασία του Πανεπιστημιακού αυτού Ιδρύματος με πλειάδα λαμπρών προσωπικοτήτων όπως οι Α. Παπανδρέου, Δ. Καράγιωργας, Cao-Pinna, Pes Rai, και άλλοι στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Ο Απόστολος Λάζαρης έτυχε να αποτελεί μέλος μιας σημαντικής ομάδας ελλήνων οικονομολόγων Παπανδρέου – Πεπελάσης – Λάζαρης – Μαλάμος – Καράγιωργας – Χαλικιάς, που στο τέλος της δεκαετίας του 50 και στις αρχές του 60, επιχείρησαν να αναμορφώσουν τις μέχρι τότε υποβαθμισμένες οικονομικές σπουδές στη χώρα μας.

Ο Απόστολος Λάζαρης εργάστηκε επίμονα και ακάματα και μέσα από τις γραμμές της ΑΒΣ και έξω από αυτήν. Ήταν ο κύριος στυλοβάτης αυτής της προσπάθειας. Μαζί με τον καθηγητή Α. Πεπελάση εκπόνησαν το πρώτο σχέδιο για την αναμόρφωση των οικονομικών σπουδών το 1961 στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και τη δημιουργία ενιαίας Οικονομικής Σχολής με βάση την εισήγηση Α. Παπανδρέου (Λάζαρη – Πεπελάση). Ακόμη ο Απόστολος Λάζαρης ήταν από τους κύριους εισηγητές του Κ. Ο. Ε. (Κέντρο Οικονομικών Ερευνών) πρόδρομο σχήμα του Κ. Ε.Π. Ε, μαζί με τους Δ. Χαλικιά και Γεώργιο Μαλάμο την ίδια περίοδο. Λίγο αργότερα το 1958 ο Απόστολος Λάζαρης θα συμβάλλει ενεργά στην προώθηση της Ελληνικής Εταιρείας Προγραμματισμού.

• Πολιτική

Από το 1977 άρχισε η συνεργασία του Αποστόλου Λάζαρη με το ΠΑΣΟΚ, με την ανάληψη της ευθύνης για την λειτουργία της Επιτροπής Ανάλυσης και Προγραμματισμού (Ε.Α.Π) η οποία είχε ως κύριο έργο της την κατάρτιση του πολιτικού και οικονομικού προγράμματος του κόμματος. Στα πλαίσια της Ε.Α.Π. αναπτύχθηκε με εισήγηση του Αποστόλου Λάζαρη, το σύστημα του δημοκρατικού προγραμματισμού και το υπόδειγμα των Αναπτυξιακών Επιτροπών Βάσης.

Τον Οκτώβρη του 1981 εκλέχθηκε βουλευτής επικρατείας (1981-1985) και τον Ιούνιο του 1985 βουλευτής στην Α’ Περιφέρεια Αθηνών, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το 1988. Το 1989 εκλέχθηκε ανεξάρτητος βουλευτής Λευκάδας 1989-1990. Ως Υπουργός Συντονισμού (1981-1982) και προεδρίας της Κυβέρνησης (1983-1985), έφερε στη Βουλή σημαντικά κυβερνητικά νομοσχέδια, όπως π.χ. το νομοσχέδιο περί αναπτυξιακών κινήτρων, το νομοσχέδιο για την μονιμοποίηση υπαλλήλων ιδιωτικού δικαίου και του Δημοσίου και την καθιέρωση νέου συστήματος προσλήψεων συμβασιούχων υπαλλήλων στο Δημόσιο, ενώ επέφερε βασικές θεσμικές καινοτομίες στην δημόσια διοίκηση όπως την δημιουργία του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης, και την σύσταση Υπηρεσίας Ανάπτυξης Πληροφορικής για τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό του δημόσιου τομέα.

ΙΙΙ. ΕΡΓΑΣΙΕΣ

• Βιβλία:

1. Προγραμματισμός των επενδύσεων για την ανάπτυξη των οικονομικών καθυστερημένων χωρών (μία εφαρμογή της γραμμικής οικονομικής ανάλυσης), Εκδόσεις Ζερμπίνη, Αθήνα 1960 (σ.σ 150)

Η εργασία αυτή είναι μία εφαρμογή της γραμμικής μαθηματικής ανάλυσης για την επιλογή των αναπτυξιακών επενδύσεων. Συγκεκριμένα η εργασία αυτή αντιμετωπίζει το πρόβλημα του οικονομετρικού προσδιορισμού της ποσότητας των απαιτούμενων επενδύσεων καθώς επίσης και του τρόπου κατανομής αυτών μεταξύ διαφόρων κλάδων μιας υπό ανάπτυξη οικονομίας, προκειμένου να πραγματοποιηθούν οι στόχοι μιας δεδομένης συνάρτησης κοινωνικών σκοπών. Από αναλυτικής απόψεως η πρωτοτυπία της εργασίας συνίσταται στην σύζευξη των μεθόδων γραμμικού προγραμματισμού και της ανάλυσης εισροών – εκροών σε ένα ενιαίο υπόδειγμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μακροοικονομικού προγραμματισμού. Θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το γνωστό υπόδειγμα Chakravarty δεν παρείχε την δυνατότητα άσκησης οικονομικής πολιτικής και πως η δυσκολία αυτή μπόρεσε να ξεπερασθεί με την εισαγωγή του υποδείγματος του καθηγητή Αποστόλου Λάζαρη. Κατά τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, ο οποίος προλογίζει την εργασία, πρόκειται για εξαιρετικό επίτευγμα, που δίνει απλουστευτική λύση στο υπολογιστικό πρόβλημα του προγραμματισμού και διαφέρει σημαντικά από τη μέθοδο Simplex και το σύστημα Λεόντιεφ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου παρουσίασε το σχετικό υπόδειγμα σε διάλεξη του στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, η οποία αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο «Γραμμική Οικονομική Ανάλυση», ΑΒΣΠ (Πανεπιστήμιο Πειραιώς), Αθήνα 1960.

2. Οικονομετρική διερεύνηση της σχέσεως μεταξύ αποταμιεύσεως και καταναλώσεως – Εκδόσεις Ζερμπίνη, Αθήνα 1951 ( σ.σ 112).

Στατικά η αύξηση της αποταμίευσης είναι ταυτόχρονα μείωση της κατανάλωσης. Αλλά από δυναμική άποψη, η αύξηση της αποταμίευσης σημαίνει αύξηση των επενδύσεων και συνεπώς του εισοδήματος και κατανάλωσης στο μέλλον. Στην εργασία αυτή αντιμετωπίζεται ένα άλλο κεντρικό πρόβλημα του προγραμματισμού οικονομικής ανάπτυξης, δηλαδή το πρόβλημα του οικονομετρικού προσδιορισμού του άριστου ποσοστού αποταμίευσης το οποίο μεγιστοποιεί το επίπεδο κατανάλωσης δηλαδή την κατανάλωση σε δεδομένη περίοδο του αναπτυξιακού προγράμματος. Το πρόβλημα είχε απασχολήσει και τους J. Tinbergen και B. Horvat, αλλά τα υποδείγματά τους δεν ήταν προορισμένα για πρακτική εφαρμογή. Η σύγκριση των τριών υποδειγμάτων καταδεικνύει την σημαντική συμβολή του καθηγητή Αποστόλου Λάζαρη στον τομέα του προγραμματισμού της οικονομικής ανάπτυξης. Η εργασία αυτή κατά τον Ανδρέα Παπανδρέου, ως σημειώνει σε επιστολή του από 23 Μαΐου 1961 προς τον καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών Ξ. Ζολώτα, “… Αποτελεί συμβολήν όχι μόνον εις την ελληνικήν οικονομικήν σκέψιν, αλλά και εις την διεθνή τοιαύτην…”

3. Οικονομικός Προγραμματισμός, Εκδόσεις Καραμπελόπουλος, Αθήνα 1965 (σ.σ 400)

Εγχειρίδιο που εισάγει τους σπουδαστές στις βασικές έννοιες και την τεχνική του μικροοικονομικού και μακροοικονομικού προγραμματισμού. Δηλαδή στην ανάλυση εισροών –εκροών, το γραμμικό προγραμματισμό, την τεχνική των υπολογιστικών τιμών (Shadow prices) , τη θεωρία παιγνίων και τα κυριότερα υποδείγματα επιλογής αναπτυξιακών επενδύσεων. Το εγχειρίδιο αυτό είναι από τα πρώτα ελληνικά συγγράμματα στη Γραμμική Οικονομική Ανάλυση και το Μαθηματικό Προγραμματισμό.

4. Εισαγωγικά μαθήματα οικονομικής ανάλυσης, Εκδόσεις Σερμπίνης, Αθήνα 1966 (σ.σ 268)

Εισαγωγικά μαθήματα στην θεωρία της παραγωγής της κατανάλωσης και της μερικής και γενικής οικονομικής ισορροπίας.

5. Θεωρία απασχόλησης και Εθνικού εισοδήματος, Εκδόσεις Καραμπερόπουλος, Αθήνα 1974 (σ.σ 316)

Εισαγωγικά μαθήματα στην Κεϋνσιανή θεωρία. Στο εισαγωγικό αυτό βιβλίο καταβάλλεται προσπάθεια για τη δημιουργία οργανικών συνδέσεων μεταξύ της εισοδηματικής θεωρίας και των λοιπών τομέων της Μακροοικονομικής, ειδικότερα δε της θεωρίας του Χρήματος και της θεωρίας Οικονομικής Ανάπτυξης, και εξετάζεται ιδιαίτερα το πρόβλημα της οικονομικής ύφεσης και του πληθωρισμού.

6.Ο μηχανισμός του ελέγχου για την κατάρτιση του αναπτυξιακού προγράμματος. Εκδόσεις Καραμπερόπουλος, Πειραιάς 1977 (σ.σ 132)

Εφαρμογή της τεχνικής της «κρίσιμης διαδρομής (Critical Path) στην διαδικασία κατάρτισης του αναπτυξιακού προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, με την τεχνική αυτή ελέγχεται το αναπτυξιακό πρόγραμμα, τόσο στο στάδιο της κατάρτισης όσο και στο στάδιο της εφαρμογής του. Από την μελέτη του βιβλίου αυτού δείχνεται η κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η έρευνα για ένα πιο δημοκρατικό και προοδευτικό προγραμματισμό στη χώρα μας.

7. Ποιος Σοσιαλισμός; Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1989 (σ.σ 268)

Στο βιβλίο αυτό εξετάζονται ο ρόλος της τεχνολογικής ανάπτυξης και ειδικότερα της επανάστασης της πληροφορικής στον κοινωνικό μετασχηματισμό, καθώς και η διαδικασία κοινωνικού ελέγχου των αρνητικών επιπτώσεων της τεχνολογίας. Επίσης εξετάζεται η σχέση της Δημοκρατίας (αντιπροσωπευτικής και συμμετοχικής) με το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, η λειτουργία και ο ρόλος του κομματικού συστήματος και η διαδικασία του δημοκρατικού προγραμματισμού. Το βασικό συμπέρασμα της ανάλυσης είναι ότι η αναγκαιότητα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού είναι αναπόδραστη, ανεξάρτητα από την κρίση που διέρχεται το σοσιαλιστικό κίνημα.

Κατά τον Σ. Παπασπηλιόπουλο (“Οικονομικός Ταχυδρόμος”, 31 Αυγούστου 1989) «… πρόκειται για ένα βιβλίο υψηλής εκλαΐκευσης πάνω στα πιο σημαντικά προβλήματα που απασχολούν τον κόσμο μας… Είναι ένα αναθεωρητικό και αντιδογματικό βιβλίο, που δεν αναμασά τα ιδεολογικά κλισέ παρωχημένων εποχών και χρησιμοποιεί τις πρόσφατες εξελίξεις για να καταδείξει την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στο σοσιαλιστικό όραμα από τη μία μεριά και την δημοκρατία από την άλλη…».

8. Στην Αυγή του Νέου Αιώνα. Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2001 (σ.σ 368)

Η ανάλυση εστιάζεται στα οικουμενικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, όπως είναι ο εφιάλτης της παγκόσμιας φτώχειας, Η μαζική ανεργία η οικονομική αστάθεια και η αβεβαιότητα, η οικολογική κρίση, η πληθυσμιακή έκρηξη, η απειλή του πολεμικού μινώταυρου και ο κερδοσκοπικός έλεγχος της προηγμένης τεχνολογίας. Επίσης ερευνώνται τα αίτια και οι συνέπειες της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού καθώς και η δυναμική της εναλλακτικής λύσεως στο σημερινό κοινωνικό σύστημα. Ουσιαστικά το βιβλίο αυτό αποτελεί συμπλήρωση του προηγούμενου (Ποιος σοσιαλισμός;) και προσθέτει στο μεγάλο θέμα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού την διάσταση της παγκοσμιοποίησης.

Κατά τον καθηγητή Αδαμάντιο Πεπελάση ( Τα «Νέα» 28 Ιανουαρίου 2002) Το βιβλίο «… είναι πλαίσιο και οδηγός για την αναζήτηση μιας άλλης ανθρωποκεντρικής πορείας του σύγχρονου ανθρώπου και των όρων μετασχηματισμό του κοινωνικού συστήματος… Είναι εγκόλπιο του κάθε κοινωνικού αναλυτή ο οποίος εμπλέκεται στο έργο του εκσυγχρονισμού της οικονομικής δραστηριότητας…».

• Μετάφραση

Μετάφραση από τον Απόστολο Λάζαρη του βιβλίου του Ανδρέα Παπανδρέου «Economic of a Science» με τον τίτλο «Η οικονομική ως επιστήμη» έκδοση Γραφείου Ερευνών της Α.Β.Σ.Π. (Πανεπιστήμιο Πειραιά) Αθήνα 1960 και εισαγωγική παρουσίαση των βασικών θέσεων του έργου.

• Άρθρα και Μελέτες

Ο Απόστολος Λάζαρης έχει πλήθος δημοσιεύσεων πάνω σε θέματα οικονομικά, πολιτικά και ιδεολογικά που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν λεπτομερειακά εδώ. Εντελώς ενδεικτικά παρουσιάζονται, κατά χρονική σειρά, τα κυριότερα πολιτικά και ιδεολογικά άρθρα και μερικές από τις πιο σημαντικές οικονομικές μελέτες.

Πολιτικά και Ιδεολογικά Άρθρα

1.Δημοκρατία και Πληροφορική – Το «Βήμα», 25 Μαρτίου 1984.
2.Δημοκρατία και Πληροφορική (συνέχεια) – Το «Βήμα», 1 Απριλίου 1984.
3.Μια βασική αντίφαση – Περιοδικό «Αντί», 23 Μαΐου 1986.
4.Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και Σοσιαλιστική αλλαγή – Το «Βήμα», 25 Μαΐου 1986.
5.Πως μπορεί ο λαός να αποφασίζει – «Έθνος», 25 Μαΐου 1986.
6.Τα προβλήματα της σοσιαλιστικής διακυβέρνησης – «Η Πρώτη», 26 Μαΐου 1986.
7.Η πολίτικη των κοινωνικοποιήσεων – «Η Πρώτη», 26 Οκτωβρίου 1986.
8.Κοινωνική συναίνεση και πολιτικά κόμματα – Το «Βήμα», 4 Ιανουαρίου 1987.
9.Πολυκομματισμός και σοσιαλισμός – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 8 Μαρτίου 1987.
10.Μεταβατική περίοδος και δημοκρατική πορεία – «Η Αυγή», 15 Μαρτίου 1987.
11.Ο κομματικός πατερναλισμός πνίγει τη δημοκρατία με δημοκρατικές διαδικασίες – Το «Βήμα», 26 Απριλίου 1987.
12.Ιδιωτικοποίηση δια «πάσαν νόσον» – Το «Βήμα», 28 Ιουνίου 1987.
13.Από τον Στάλιν στον Γκορμπατσόφ – Το «Βήμα», 22 Νοεμβρίου 1987.
14.Πικρές Αλήθειες – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 6 Δεκεμβρίου 1987.
15.Υπάρχει δρόμος για ανεξάρτητη πολιτική στην οικονομία – «Έθνος», 7 Μαρτίου 1988.
16.Περιστασιακός προγραμματισμός – Το «Βήμα», 3 Ιουλίου 1988.
17.Προγράμματα χωρίς προγραμματισμό – Το «Βήμα», 17 Ιουλίου 1988.
18.Απλή αναλογική και αριστερά – «Έθνος», 8 Αυγούστου 1988.
19.Ο ρόλος του Συνασπισμού – «Αντί», 25 Μαΐου 1989.
20.Μια ακόμη ευκαιρία – Το «Βήμα», 17 Ιουλίου 1989.
21.Η αριστερά μπροστά σε νέα αφετηρία – «Η Πρώτη», 2 Ιουλίου 1990.
22.Η αλήθεια για το πληθωρισμό και τα ελλείμματα – Το «Βήμα», 2 Σεπτεμβρίου 1990.
23.Ανασύνταξη και ετοιμότητα – «Έθνος», 17 Σεπτεμβρίου 1990.
24.Το ΚΚΕ σε σταυροδρόμι – Το «Βήμα», 30 Σεπτεμβρίου 1990.
25.Συνεργασία, η μόνη λύση – «Επικαιρότητα της Κυριακής», 25 Νοεμβρίου 1990.
26.Περιστασιακή οικονομική πολιτική – Το «Βήμα», 9 Δεκεμβρίου 1990.
27.Συντηρητικοί και ανανεωτικοί – Το «Βήμα», 26 Μαΐου 1991.
28.Μια ιστορία από χαμένες ευκαιρίες – Το «Βήμα», 23 Ιουνίου 1991.
29.Μέτωπο όλης της αντιπολίτευσης – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 18 Αυγούστου 1991.
30.Αυτή η κυβέρνηση πρέπει να φύγει – «Έθνος», 2 Δεκεμβρίου 1991.
31.Ποιο μέλλον για την Ευρώπη – Το «Βήμα», 19 Ιουλίου 1992.
32.Κρίσιμη ώρα για τον σοσιαλισμό – Το «Βήμα», 9 Αυγούστου 1992.
33.Ποιος Καπιταλισμός; – Το «Βήμα», 23 Αυγούστου 1992.
Η ιστορική υπέρβαση της θεωρίας της επανάστασης – Το «Βήμα», 20 Σεπτεμβρίου 1992.
34.Η Νέα Δημοκρατία κατώτερη των περιστάσεων – Περιοδικό «Ένα», 23 Δεκεμβρίου 1992.
35.Το κομματικό σύστημα σε παρακμή – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 16 Ιανουαρίου 1994.
36.Κόμματα και Δημοκρατία – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 23 Ιανουαρίου 1994.
37.Όσο υπάρχουν κόμματα … – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 30 Ιανουαρίου 1994.
38.Ακομματικός πλουραλισμός – «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», 15 Μαΐου 1994.
39.Τι μας διδάσκει η ιταλική κρίση – Το «Βήμα», 22 Αυγούστου 1994.
40.Η περίπτωση Γκορμπατσόφ – Το «Βήμα», 17 Σεπτεμβρίου 1995.
41.Η πρόσκληση του Μάαστριχτ – «Θεσσαλονίκη».
42.Ο ρόλος της ΕΠΟΝ στην Εθνική Αντίσταση – Τόμος επισήμων λόγων Πανεπιστημίου Αθηνών, 1998.
43.Παγκοσμιοποίηση και διεθνής διακυβέρνηση – «Καθημερινή» 6 Οκτωβρίου 2002.

Οικονομικές μελέτες

1.Η πραγματική αξία του Αποθησαυριζόμενου Χρήματος, Αρχείο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τόμος 33, 1953, σελ. 14-29
Με το άρθρο αυτό, μέσω του οποίου επιχειρείται να διευκρινιστεί το ζήτημα της αξίας του χρήματος που έχει αποθησαυριστεί, διαφωτίζονται πολλά ζητήματα κοινωνικοοικονομικής σημασίας που σχετίζονται με την αποθησαύριση και την οικονομική ισορροπία.
2.Αναπροσαρμογή χρηματικών Μισθών και Πληθωρισμός, Επιθεώρηση Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τεύχος 1-2 Ιανουάριος 1955 σελ. 34-60.
Με το άρθρο αυτό επιχειρείται μία συστηματική προσέγγιση της πληθωριστικής σπείρας μισθός – κέρδη – τιμές, στη βάση μίας μεθόδου ποσοτικής ανάλυσης. Η εργασία αυτή η οποία έρχεται να βελτιώσει τα υποδείγματα των H. Sunscreen, J. Duesenberry & F. Holman για την εξέλιξη του πληθωρισμού, που προέρχεται από τις πιέσεις των κοινωνικών ομάδων, αποτελεί πρωτότυπο συμβολή, στην οικονομική του πληθωρισμού, με δυνατότητα πρακτικής εφαρμογής του προτεινόμενου υποδείγματος.
3.Η τιμή της χρυσής λίρας και η πολιτική σταθεροποίηση της αυτής, Αρχείο Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών, Απρίλιος, Ιούνιος 1956
4.Γραμμικός προγραμματισμός, Επιθεώρηση Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, τεύχος 1-2, 1956 σελ. 16-52.
Η εργασία αυτή αποτελεί εισαγωγή στην οικονομετρική τεχνική του Γραμμικού Προγραμματισμού. Η δημοσίευση της εργασίας αυτής προκάλεσε την προσοχή και το ενδιαφέρον πολλών Ελλήνων οικονομολόγων διότι διαπίστωσαν την πρακτική σπουδαιότητα των νέων αυτών οικονομετρικών μεθόδων που αφορούν τον προγραμματισμό της οικονομικής ανάπτυξης για τον οποίο υπήρχε επίσης ανάγκη στην Ελλάδα την περίοδο αυτή.
5.Επανεξέταση των θεωριών του οικονομικού ανταγωνισμού, Επιθεώρηση Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τεύχος 3-4 1957 σελ. 165-182.
Στην εργασία αυτή γίνεται μία ανάλυση των κυριότερων θέσεων των θεωριών του ολιγοπωλιακού ανταγωνισμού σε αντιδιαστολή με τις βασικές θέσεις των θεωριών του ατελούς ανταγωνισμού.
6.Στοιχεία μαθηματικής ανάλυσης για την σπουδή του γραμμικού προγραμματισμού, Αρχείο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Έτος 37ον Τεύχος Γ’ Ιούλ.-Σεπτ. 1957 σελ. 197-226.
Με την εργασία αυτή επιχειρείται η παρουσίαση ορισμένων βασικών μαθηματικών εννοιών, η γνώση των οποίων είναι απαραίτητη για μία σοβαρή μελέτη της τεχνικής του γραμμικού προγραμματισμού.
7.Ελαστικότητα, Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια – Γ’ Τόμος, 1957
8.Ανεργία – Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός 1957
9.Παραγωγικό χαρτονόμισμα και Οικονομική Ανάπτυξη, Οικονομικός Ταχυδρόμος, Έτος Ε Αριθμός 229/4 Σεπτεμβρίου 1958.
10. Ο αλγόριθμος Simplex – Περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, Τεύχος 3-4, 1959 σελ. 80 – 98
Με το άρθρο αυτό παρουσιάζεται μία γενική μέθοδος λύσεις των γραμμικών προβλημάτων, που καλείται “αλγόριθμο simplex”
11. Ιδιωτική και Κρατική Πρωτοβουλία στην Οικονομική Ανάπτυξη, Οικονομικός Ταχυδρόμος, Οκτ. 1959
12. Τεχνολογικές μήτρες τύπου Λεοντίεφ, Επιθεώρηση Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, Τεύχος 3-4 1959 σελ. 101 – 112.
Στο άρθρο αυτό εξετάζονται, λαμβανομένου υπόψη της μεγάλης θεωρητικής και πρακτικής σπουδαιότητας των μητρών τύπου Λεοντίεφ, τα κύρια χαρακτηριστικά και οι βασικές ιδιότητες τους.
13. Το Πρόβλημα της Εμπειρικής Σημαντικότητας στην Οικονομική Επιστήμη, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 18 Αυγ. 1960
Στο άρθρο αυτό γίνεται μία θεωρητική ανασκόπηση ενός βασικού θέματος της οικονομικής μεθοδολογίας.
Είναι γνωστό πως η εξέλιξη της οικονομικής επιστήμης επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την μεθοδολογία των φυσικών επιστημών και τη λογική ανάλυση. Απ’ την άποψη αυτή, ιδιαίτερη σημασία έχει το λεγόμενο κριτήριο της «εμπειρικής σημαντικότητας», σύμφωνα με το οποίο μία πρόταση είναι επιστημονικά παραδεκτή μόνο αν μπορεί να επαληθευθεί ή να απορριφθεί με βάση τα εμπειρικά δεδομένα. Ο καθηγητής Α. Λάζαρης έδωσε έμφαση, τόσο στην διδασκαλία όσο και τις εργασίες του, στα θέματα της οικονομικής μεθοδολογίες και ιδιαίτερα στο θέμα της εμπειρικής σημαντικότητας. Με το θέμα αυτό ασχολήθηκαν συστηματικά πολλοί οικονομολόγοι (βλ.Paul Samuelson: The Foundations of Economics, αλλά και Andreas Papandreou: Economics as a Science).
14. Γραμμικός Προγραμματισμός, Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια, Η ´ 1960.
15. Κριτήριο Κατανομής των διαθέσιμων πόρων, Περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, τεύχος 3-4, 1959-1960 σελ. 21-30.
Με το άρθρο αυτό επιχειρείται να προσδιοριστεί το κριτήριο άριστης λύσης στο πρόβλημα της οικονομικής ανάπτυξης. Το κριτήριο αυτό διατυπώνεται καταρχήν κατά δύο τρόπους, ανάλογα με τους σκοπούς του προγράμματος οικονομικής ανάπτυξης, και στη συνέχεια εξετάζεται ο τρόπος εφαρμογής των κριτηρίων των επενδύσεων με βάση συγκεκριμένο παράδειγμα.
16. «Το σύστημα Λεοντίεφ», Περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, Τεύχος 1-2, 1959-1960, σελ. 43.
Με την εργασία αυτή επιχειρείται μία αναλυτική περιγραφή του συστήματος Λεοντίεφ με σκοπό να βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να χρησιμοποιήσουν το υπόδειγμα αυτό. Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνεται μία ανάλυση του κυριότερου υποδείγματος Λεοντίεφ και η συσχέτιση του με την γενικότερη τεχνική του γραμμικού προγραμματισμού και το σύστημα των εθνικών λογαριασμών, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται η κριτική αξιολόγησης της ανάλυσης του Λεοντίεφ. Στο Δεύτερο μέρος γίνεται μία μαθηματική επισκόπηση του εξεταζόμενου υποδείγματος, η οποία μπορεί να θεωρηθεί και ως γενίκευση των κυριότερων ιδεών του πρώτου μέρους. Η εργασία αυτή προκάλεσε επίσης το μεγάλο ενδιαφέρον των ελλήνων οικονομολόγων για τους ίδιους λόγους που συγκέντρωσαν την προσοχή τους και οι προηγούμενες με τον οικονομικό προγραμματισμό εργασίες του Α. Λάζαρη.
17. «Τμηματικαί Διαρθρώσεις στην Κανονιστικήν Οικονομικήν Ανάλυσιν» (σε συνεργασία, με τον Ανδρέα Παπανδρέου – Περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΊ, 1960).
Στην πρωτοποριακή αυτή εργασία αναλύεται η θέση ότι η χρησιμοποίηση συστημάτων με αριθμό εξισώσεων μικρότερο από τον αριθμό των αγνώστων, δηλ. συστημάτων τα οποίο εμφανίζουν άπειρες λύσεις, έχει μεγάλη σημασία δια την εφαρμογή της οικονομικής πολιτικής, όταν ενδιαφερόμαστε για την επιλογή της άριστης λύσης, η οποία γίνεται δυνατή μόνο εφ’ όσον υπάρχουν περισσότερες από μία λύσεις. Εξετάζεται επίσης η σχέση της κανονιστικής (normative) οικονομικής ανάλυσης με τα κλασικά οικονομικά συστήματα.
18. Ένα υπόδειγμα νομισματικής ανάλυσης σε συνεργασία με τον καθηγητή Σ. Καράγιωργα – Γραμμική Οικονομική Ανάλυση (Έκδοση Γραφείου Ερευνών ΑΒ ΣΠ), 1960, σελ. 59 – 78.
Με την εργασία αυτή επιχειρείται η κατασκευή υποδείγματος που έρχεται να αντιμετωπίσει ειδικότερα προβλήματα των υποανάπτυκτων οικονομιών με μία συνδυασμένη εφαρμογή του συστήματος εισροών- εκροών και ενός πολλαπλασιαστή- μήτρα. Επιδιώκεται η ποσοτική μέτρηση του πληθωριστικού κενού κατά κλάδους παραγωγικής δραστηριότητας (νομισματικές και συναλλαγματικές επιδράσεις, δεδομένων της ενεργούς ζήτησης και των τραπεζικών πιστώσεων), και για το σύνολο της οικονομίας. Το υπόδειγμα είναι εξαιρετικά χρήσιμο διότι προσαρμόζεται στις ελληνικές συνθήκες. Με την εφαρμογή του μπορεί να δώσει στις νομισματικές αρχές προγνωστικές ενδείξεις, για την νομισματική πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί.
19. Ο Συντελεστής Κεφαλαιακής Επιβάρυνσης, Τόμος Οικονομία και Κοινωνία, προς τιμήν Δημητρίου Καλιτσουνάκη, Αθήνα 1961.
Ο συντελεστής και κεφαλαιακής επιβάρυνσης προσδιορίζει το απαιτούμενο επενδυτικό κεφάλαιο κατά μονάδα εισοδήματος και έχει βασική σημασία για τον οικονομικό προγραμματισμό. Το αριθμητικό μέγεθος του συντελεστού αυτού είναι συνάρτηση της παραγωγικής τεχνολογίας, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η διάσταση της χρονικής διάρκειας της επένδυσης. Στο άρθρο εξετάζεται ο συντελεστής κεφαλαιακής επιβάρυνσης σε σχέση με την έννοια της οικονομικής παραγωγικότητας.
20. Η Συμπεριφορά του Καταναλωτή – Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια, Θ ´ 1961.
21. Τα συστήματα ανατροφοδότησης στη σύγχρονη οικονομική ανάλυση, Περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, Τεύχος 6-7 1961–1962 σελ. 70 – 76.
Με το άρθρο αυτό γίνεται μια μεταφορά της αναλυτικής πρακτικής των θετικών επιστημών στο οικονομικό πεδίο μέσω της κατασκευής του μηχανισμού υποδείγματος φυσικών αναλόγων, και ειδικότερα εξετάζεται η οικονομική σημασία μιας ορισμένης κατηγορίας φυσικών αναλόγων, των καλούμενων συστημάτων ανατροφοδοτήσεως ( feed-back systems ).

22. The proportionality assumption in planning, Proceedings of the NATO Conference on Operations Research (Palermo, May 1963) Volume II.
Στη μελέτη αυτή υπόθεση των «σταθερών αναλογιών», που αποτελεί τη βάση της Γραμμικής Οικονομικής Ανάλυσης και αναφέρεται σε σταθερούς τεχνολογικούς συντελεστές (coefficients) παραγωγής, εξετάζεται τόσο από την περιγραφική (positive) έννοια, όσο και από την κανονιστική (normative) έννοια. Αποδεικνύεται ότι η υπόθεση αυτή, παρ’ όλα τα μειονεκτήματα της, ως εργαλείου οικονομικής πρόγνωσης, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, από άποψη οικονομικού προγραμματισμού, αν έχει γίνει η σωστή επιλογή των τεχνολογικών συντελεστών, με βάση οικονομικά και τεχνικά κριτήρια.
23. Κριτήρια επιλογής και οικονομικός προγραμματισμός, περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, Τεύχος 2, 1964-65 ( σελ. 163-171).
Γενικά τα προβλήματα οικονομικού προγραμματισμού είναι προβλήματα επιλογής και διακρίνονται σε προβλήματα απλή συνέπειας και δεύτερον σε προβλήματα αριστοποιήσεως. Το άρθρο καταπιάνεται ιδιαίτερα με την ανάλυση της εφαρμογής μιας διαδικασίας επιλογής για τα προβλήματα απλής συνέπειας, συμβάλλοντας έτσι στην θεωρητική γενίκευση και ενοποίηση του αντικειμένου έρευνας του οικονομικού προγραμματισμού.
24. Εισροές – Εκροές, Λογιστική και Οικονομική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος Γ ´1960.
25. Guidelines for project preparation, UN Papers, Maseru 1969 p.p 90.
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να δώσει πρακτικές οδηγίες για την προπαρασκευή των αναπτυξιακών σχεδίων και να συνδυάσει την προπαρασκευή, με την αξιολόγηση των σχεδίων επενδύσεων ενισχύοντας, έτσι την όλη αναπτυξιακή σχεδίαση.
26. Analysis and scheduling of the Central Planning Office, UNDP, Maseru, 1970 p.p 84
Η εργασία αυτή επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με την χρονική διάρθρωση κρίσιμων λειτουργιών του Κεντρικού Γραφείου Προγραμματισμού και Ανάπτυξης και τη σχέση μεταξύ των διαφόρων ομάδων δραστηριότητας αυτών των λειτουργιών.
27. The mechanics of central of plan implementation, UN Papers, Zambian Planning DIVISION 1972.
28. Selected papers on development planning, Ministry of Planning, Lusaka, November, 1974.
29. Planning procedures for the annual budget, Lusaka, December, 1974.
Αναλυτική περιγραφή της διαδικασίας κατάρτισης του ετήσιου αναπτυξιακού προγράμματος.
30. Η Μέθοδος Παπανδρέου δια την επιλογή σχεδίων επενδύσεων, περιοδικό ΣΠΟΥΔΑΙ, Τεύχος 2 Απρίλιος – Ιούνιος -1976, σελίδα 193 – 205.
Η εργασία αυτή συνιστά μία κριτική αξιολόγηση του βιβλίου των Andreas Papandreou – Uri Zohar : «Project Selection for National Plans and the Impact Approach to Project Selections», Που εκδόθηκε από το Πανεπιστήμιο York του Toronto το 1974. Οι Papandreou – Zohar προτείνουν μια νέα μέθοδο επιλογής σχεδίων επενδύσεων από κοινωνικοοικονομικής σκοπιάς, την μέθοδο των επιπτώσεων σε αντίθεση με την κλασική μέθοδο του κοινωνικού κόστους και κοινωνικού αποτελέσματος. Η νέα μέθοδος περιγράφει μια διαδικασία επιλογής σχεδίων επενδύσεων η οποία επιβεβαιώνεται από την οικονομική πρακτική και την αναπτυξιακή εμπειρία του καθηγητή Α. Λάζαρη, ο όποιος υπογραμμίζει τις πλευρές που πρέπει να διερευνηθούν παραπέρα με τη βοήθεια της θεωρητικής έρευνας και της πρακτικής εμπειρίας.
31. Outline of a macro-economic model for long-term planning, «χάρισμα» εις Δημήτριο Δελιβάνη, Επιστημονική Επετηρίς Νομικών και Οικονομικών Επιστημών, τ. ΙΖ ´ Θεσσαλονίκη 1977 σελ. 201-209.
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να ενοποιήσει τις κύριες λειτουργικές σχέσεις που συνιστούν το υπόβαθρο των μακροχρόνιων προβολών, οι οποίες σχετίζονται με την διατύπωση ενός προοπτικού αναπτυξιακού προγράμματος.
32. Τα προβλήματα και οι προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας και τα μέσα αντιμετώπισής τους, στην συλλογή «Μετάβαση στο Σοσιαλισμό», Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου 1980, Εκδόσεις Αλέτρι, Αθήνα 1981, σελ. 321-334.
Στην εργασία αυτή εξετάζεται αναλυτικά το πρόβλημα της μεγάλης επιτάχυνσης του πληθωρισμού, τα ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών και η στασιμότητα των επενδύσεων, και προτείνονται συγκεκριμένες πολιτικές για την αντιμετώπισή τους.

Κλείνοντας το σύντομο αυτό περίγραμμα στο έργο και την προσωπικότητα του μεγάλου δασκάλου και ανθρώπου, θα θέλαμε να τον ευχαριστήσουμε θερμά για όλα όσα μας προσέφερε.

Θανάσης Καλαφάτης
Καθηγητής Πανεπιστήμιου Πειραιώς

Άρωμα Λευκάδας: Ευχαριστούμε τον κ Απόστολο Λάζαρη, ανιψιό, για την παραχώρηση των φωτογραφιών.