Η θειά Ζωή και η μπέρτα της

Μας καλοχαιρέτησε η θειά Ζωή Κτενά τις προάλλες που βρεθήκαμε να τριγυρνάμε στο χωριό της, τα Ασπρογερακάτα. Δέχτηκε μάλιστα να την φωτογραφίσουμε στην αυλή του σπιτιού της. Έβαλε τα χέρια στη μέση σαν γνήσια Λευκαδίτισσα και φάνηκε η παλιά μεν αλλά πανέμορφη μπέρτα που φορούσε.

Η εικόνα της μας έδωσε αφορμή να αναζητήσουμε και να σας παρουσιάσουμε παρακάτω στοιχεία για την λευκαδίτικη μπέρτα, που φορούσαν οι μανάδες και οι θειάδες μας, όπως τα κατέγραψε ο Πανταζής Κοντομίχης.

«Η λευκαδίτικη μπέρτα έχει δική της, ξεχωριστή μορφή. Δεν έχει το επίμηκες παραλληλόγραμμο σχήμα της γνωστής μπέρτας. Αντίθετα, είναι κυκλική σχεδόν και καθώς τη ρίχνουν στην πλάτη, κατεβαίνει κυκλικά ως κάτω στο μεσοκόρμι τους.

Τη φορούν και οι παντρεμένες και οι ανύπαντρες, και είναι πάντα μάλλινη, από μαλακό πρόβειο μαλλί, που το γνέθουν οι ίδιες. Αφού την πλέξουν, τη βάφουν σε διάφορους χρωματισμός: σε πράσινο, κόκκινο σκούρο, καφέ, μαύρο, γαλάζιο. Άσπρη δεν τη φορούν.

Οι μπέρτες είναι μονές και διπλές. Οι διπλές πλέκονται στρογγυλές σαν αλώνι μ’ έναν άδειο κύκλο στη μέση, και για να φορεθούν διπλώνονται. Έτσι ο άδειος κύκλος γίνεται μισός για να υποδέχεται τον τράχηλο της γυναίκας που τη φορεί. Οι μονές πλέκονται σε σχήμα ημικύκλιου και είναι πιο ελαφρές. Οι διπλές, φυσικά, είναι χειμωνιάτικες ενώ οι μονές φθινοπωριάτικες και ανοιξιάτικες.

Κι ακόμα: Οι διπλές λέγονται και σταυρωτές, γιατί σταυρώνουν μπροστά στο στήθος και το σκεπάζουν όλο. Δένονται πίσω στη μέση με δυο σκοινάκια, τα μπερτόσκοινα και αποτελούν ένα πολύ ζεστό, αλαφρό και φιγουράτο επενδύτη. Οι μονές, αντίθετα, ή δένονται απλώς στη μέση χωρίς να σταυρώνουν πολύ, ή σκεπάζουν μόνο την πλάτη και τα χέρια μέχρι τον αγκώνα.

Οι μπέρτες είναι επίσης καθημερινές και γιορτιάτικες. Οι καθημερινές είναι κατώτερες ως προς το πλέξιμο και την ποιότητα του μαλλιού. Οι γιορτιάτικες είναι προσεγμένες και μ’ αυτές κάνουν και τη φιγούρα τους.

Τις μπέρτες τις πλέκουν οι ίδιες οι γυναίκες και ξέρουν όλες να πλέξουν μια καλή μπέρτα. Για το πλέξιμο χρησιμοποιούν μια μόνο ειδική βελόνα, το αγκερίδι, που με το ειδικό άγκιστρο που έχει στη μύτη πιάνει τους πόντους εύκολα και σε πολλούς συνδυασμούς. Τις μπέρτες τις πλέκουν σε πολλά σχέδια. Η ποικιλία σχεδίων είναι μεγάλη. Το κάθε σχέδιο το λένε πλέξη και η κάθε πλέξη έχει την πρωτοτυπία της.
1) Το καθιστό ποδαρούλι: Σ’ αυτό η μπέρτα γίνεται μάλλον πυκνή, γιατί δεν της κάνουν τρύπες.
2) Το ψαράγκαθο: Το λένε έτσι, γιατί σ’ αυτό μιμούνται τ αγκάθι του ψαριού.
3) Τα κουμπάκια: Εδώ κάνουν σ’ όλη την επιφάνεια πλεχτά κουμπάκια που προεξέχουν.
4) Το σφελαγκωτό: Σ’ αυτό το σχέδιο κεντούν πλήθος σχηματοποιημένες αράχνες.
5) Τα ρούμπαλα: Εδώ πλέκουν σε πυκνά διαστήματα μικρά μπαλάκια από μαλλί, τα οποία προεξέχουν από την επιφάνεια της μπέρτας. Αυτά τα μικρά μπαλάκια τα λένε ρούμπαλα. Τέτοια ρούμπαλα πλέκουν άφθονα και γύρω σ όλη την Περιφέρεια, που κρέμονται σαν σταγόνες μελιού.

Τέλος, σημειώνουμε, πως η επιφάνεια της μπέρτας χωρίζεται σε δύο αυτόνομες ενότητες, σε δύο μέρη: Το επάνω και το κάτω. Το πρώτο λέγεται κάμπος και το δεύτερο φραντσέτα, που θα πει περιφερειακό στολίδι, κροσσός. Ο κάμπος έχει πυκνό πλέξιμο, ίσως για καλύτερη προστασία της πλάτης. Η φραντσέτα, αντίθετα, έχει πλέξη αραιή και διακοσμητική. Άλλωστε αυτή φαίνεται πιο πολύ, αφού μάλιστα ο κάμπος -στο μεγαλύτερο μέρος του – σκεπάζεται από το κεφαλομάντιλο. Για τούτο και στην φραντσέτα έκαναν όλους τους όμορφους συνδυασμούς της πλέξης….»*

*Πανταζής Κοντομιχής: «Λευκαδίτικη Λαϊκή Φορεσιά»