«Η καρδερίνα», της Donna Tartt: Η ομορφιά της τέχνης και η δύναμη της να ανυψώνει τον άνθρωπο

Σχεδόν ένα μήνα μου πήρε να διαβάσω το υπερβολικά μεγάλο μυθιστόρημα της Donna Tart, «Η Καρδερίνα». Κι όταν έφτασα στην τελευταία από τις εννιακόσιες ογδόντα εννέα σελίδες του και έκλεισα το βιβλίο, οι ήρωες συνέχισαν να ταξιδεύουν ακόμα μέσα μου. Ναι, άξιζε τον κόπο. Ναι, δίκαια η Αμερικανίδα συγγραφέας πήρε το βραβείο Πούλιτζερ 2014 για αυτό το μυθιστόρημα, που της πήρε έντεκα χρόνια να το τελειώσει.

Η ιστορία αφορά την πορεία ενηλικίωσης ενός παιδιού, μετά την απώλεια της μητέρας του σε βομβιστική επίθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης, γεγονός που σημάδεψε την μετέπειτα ζωή του. Ο Θίο, ζώντας μέσα στην οδύνη της απώλειας, μόνος ανάμεσα σε επιζώντες, αγκιστρωμένος από έναν μικρό πολύτιμο πίνακα την «Καρδερίνα» του ολλανδού ζωγράφου Φαμπρίτσιους, τον αγαπημένο της μητέρας του, προσπαθεί να τον διαφυλάξει με κάθε τρόπο, συντηρώντας μαζί με αυτόν και την μνήμη της.

«Ήταν μικρός ο πίνακας, ο πιο μικρός στην Έκθεση, και ίσως ο πιο απλός. Ένα κίτρινο πουλάκι σε ένα γυμνό άχρωμο φόντο με μια αλυσίδα να το κρατάει δεμένο στην κούρνια του από το σαν κλαράκι αδύνατο ποδαράκι».

Η ζωή του αλλάζει βίαια, ξεριζώνεται η παιδική του ηλικία και η πορεία του για την επιβίωση του περνά μέσα από επικίνδυνα μονοπάτια μιας ζωής που τον οδηγεί στο αλκοόλ, στα ναρκωτικά, στο λαθρεμπόριο έργων τέχνης.Και μέσα σε όλα αυτά μια παράξενη δυνατή σχέση φιλίας και συνενοχής γεννιέται κι ένας έρωτας ανεκπλήρωτος και σπαραχτικός.

Καλογραμμένο μυθιστόρημα, βαθιά συναισθηματικό, υπέροχα δομημένοι χαρακτήρες εξαιρετική πλοκή γεμάτη ανατροπές, και η αναπάντεχη σύνδεση της ζωής του μικρού αγοριού με ένα έργο τέχνης που τον οδηγεί εν τέλει στην κάθαρση και στην αποδοχή της πραγματικότητας μέσα από τη μαγεία της τέχνης!

[…] Ο πίνακας, η μαγεία και η ζωντάνια του, θύμιζε εκείνη την παράξενη, αιθέρια στιγμή που πιάνει να χιονίζει, πρασινωπό φως και νιφάδες που χορεύουν μπροστά στις κάμερες, τότε που δεν σε νοιάζει πια ο αγώνας, ποιος κέρδιζε ποιος έχανε, αλλά ήθελες μόνο να ρουφήξεις, εκείνη την εκστατική, ανεμόδαρτη στιγμή. Όταν κοίταζα τον πίνακα ένιωθα όλες μου τις αισθήσεις να συγκλίνουν σε ένα και μοναδικό σημείο: στη μία τρεμουλιαστή ηλιόπληκτη στιγμή που υπήρχε τώρα και για πάντα. Μόνο αραιά και που πρόσεχα την αλυσίδα στο ποδαράκι της καρδερίνας, ή σκεφτόμουν πόσο σκληρή πρέπει να ήταν η ζωή για το ζωντανό πλασματάκι – να χτυπάει για λίγο τα φτερά του, αναγκασμένο να προσγειώνεται στην ίδια πάντα απελπιστική θέση.

[…]Γιατί αν τα μυστικά μας, μας προσδιορίζουν, σε αντιδιαστολή με το πρόσωπο που προβάλλουμε στον κόσμο, τότε ο πίνακας ήταν το μυστικό που με υπερύψωνε πάνω από την επιφάνεια της ζωής και μου επέτρεπε να ξέρω ποιος ήμουν. Και βρίσκεται εκεί, μέσα στα τετράδιά μου, σε κάθε σελίδα, κι ας μην αναφέρεται. Όνειρο και μαγεία, μαγεία και παραλήρημα. Η Θεωρία Ενοποιημένου Πεδίου. Ένα μυστικό σχετικά με ένα μυστικό.

[…]Όσο κι αν θα ήθελα να πιστέψω πως υπάρχει μια αλήθεια πέρα από την ψευδαίσθηση, κατέληξα να πιστεύω ότι δεν υπάρχει. Γιατί ανάμεσα στην “πραγματικότητα” από τη μια πλευρά και στην αντίληψη της πραγματικότητας από το μυαλό υπάρχει μια ενδιάμεση ζώνη, μια άκρη του ουράνιου τόξου όπου γεννιέται η ομορφιά, όπου δυο πολύ διαφορετικές επιφάνειες εφάπτονται και συγχωνεύονται για να προσφέρουν αυτό που δεν προσφέρει η ζωή: Και αυτός είναι ο χώρος όπου υπάρχει όλη η τέχνη και όλη η μαγεία.

Επιμέλεια: Ελένη Μ. Ματαράγκα