Η υποδοχή του Βαλαωρίτη στη Λευκάδα μετά την απαγγελία του διθύραμβου για τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε ΄

Την 1η Φεβρουαρίου του 1872, η Πρυτανεία του Εθνικού Πανεπιστημίου με επιστολή που έστειλε στον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ζητούσε από τον ποιητή να γράψει ποίημα για τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, το οποίο θα εκφωνούσε ο ίδιος την 25η Μαρτίου, στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα που είχε στηθεί προς τιμήν του, μπροστά από το Πανεπιστήμιο, κατασκευή Γ. Φυτάλη, με την συνδρομή του εθνικού ευεργέτη Γ. Αβέρωφ.

Συγκεκριμένα η επιστολή, με υπογραφή του Πρύτανη Ε. Καστόρχη, ανέφερε μεταξύ άλλων : «…… κρίνομεν αναγκαίον να παρακαλέσωμεν υμάς, κύριε Βαλαωρίτη, όπως δια της ηδυεπούς και εθνικωτάτης υμών γλώσσης προσαγορεύσητε τον ανδριάντα του αθανάτου τούτου τέκνου της νεωτέρας Ελλάδος…»

 
H Εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου 1872 στην Αθήνα συνδυάστηκε με τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Γρηγορίου τοy Ε’, μπροστά στο Πανεπιστήμιο, όπου o Βαλαωρίτης απάγγειλε τον περίφημο δι­θύραμβό του, που  προκάλεσε δάκρυα συγκινήσεως και εκρήξεις ενθουσιασμού στο συγκεντρωμένο πλήθος. Όλες οι αθηναϊκές εφημερίδες, κι άλλες των επαρχιών και του εξωτερικού, περιγράψανε με λεπτομέρειες την τελετή και δημοσίευσαν ενθουσιώδη σχόλια για το ποίημα του Βαλαωρίτη και την απαγγελία του….

Και η συνέχεια στη Λευκάδα

«Διαβάζοντας σήμερα την περιγραφή του ενθουσιασμού, και των πανηγυρικών εκδηλώσεων λαϊκής λατρείας των Λευκαδιτών προς τον πνευματικό πρωταθλητή τους, διαπιστώνομε πόσο βαθειές είναι [ήταν σ.σ.] οι ρίζες του ψυχικού και πνευματικού μας πλούτου για τον όποιο υπερηφανευόμα­στε.»

(το κείμενο γράφτηκε το 1975)

Αυτήν την περιγραφή μάς την δίνει ο ίδιος ο ποιητής σε γράμμα του της 7ης Απριλίου 1872 προς τη γυναίκα του  Ελοϊσία Βαλαωρίτου. Διαβάστε την:

Αψίδες και δαφνόκλαρα, ζητωκραυγές και πυροβολισμοί.

«Διατελώ εισέτι υπό το κράτος των βαθύτατων και αλλεπαλλήλων συγκινήσεων, αίτινες υπήρξαν το αποτέλεσμα του απεριγράπτου και όλως απροσδοκήτου ποιητικού μου θριάμβου και δεν δύναμαι να σοι εκ­θέσω εν εκτάσει ούτε τας τελετάς ούτε τον φανατισμόν, μεθ’ ου με υπεδέχθη επανακάμπτοντα εξ Αθηνών ο καλός αγαθός ούτος λαός της Λευκάδος. Δεν ηδυνάμην ποτέ να φαντασθώ, ότι εν τη καρδία της κοινωνίας ταύτης ενεφώλευε τοσούτον αί­σθημα και τοσαύτη φιλοτιμία. Επί του ατμοκινήτου ήλθε και με παρέλαβε διά λέμ­βου στολισμένης κομψότατα με δάφνας και σημαίας επιτροπή, συγκειμένη εκ του Σπυ­ρίδωνος Σταύρου, Αγγέλου Καλκάνη και Δημητρίου Δίπλα. Εν μέσω δε των αδιάκοπων πυροβολισμών και των ζητωκραυγών πλήθους λαού, όστις επί άλλων ακατίων με συνόδευαν, απεβιβάσθην επί της προκυ­μαίας, ένθα είχε παρασκευασθή επί τούτω αποβάθρα ταπητοσκέπαστος. Μόλις αποβιβασθέντα με συνέθλιψε τόσον βιαίως το πλήθος, όπως με ασπασθή, ώστε σχεδόν ελιποθύμουν. Τότε επί βήματος δαφνοστολίστου αναβάς ο Ανδρέας Βλαντής, ως ο πρεσβύτερος του δικηγορικού συλλόγου, με προσηγόρευσεν αναγνώσας ευφραδέστατον λογύδριον. Εις τούτο απήντησα αυτοσχεδίως, καίπερ συγκεκινημένος μέχρι δα­κρύων. Μετά το τέλος της πρώτης ταύτης σκηνής προπορευομένης της μουσικής και επευφημούντος μανιωδώς του λαού, εφθάσαμεν εις την πλατείαν, ένθα εύρον ανεγηγερμένην κομψοτάτην αψίδα, εφ’ ης εκυμάτιζον αι εθνικαί σημαίαι και αι εικόνες των διασημότερων αγωνιστών. Έπιγραφαί δε κολακευτικότατοι ανεγινώσκοντο εφ’ όλων των πλευρών της αψίδος. Επί του ικριώμα­τος εκείνου ανέβην και απήγγειλα το ποί­ημά μου, διακοπτόμενος ανά πάσαν στιγμήν υπό ζητωκραυγών. Καταβάντα της αψίδος και προπορευομένης πάντοτε της μουσικής με περιέφερον καθ’ άπασαν την πόλιν υπό ραγδαίαν χάλαζαν ζαχαρωτών και ανθέων.

«Κεκμηκώς και ασθμαίνων»

Παρά την είσοδον της οδού, ήτις άγει εις το οίκημά μας, είχεν ανυψωθεί και δευτέρα αψίς πλήρης επιγραφών, λίαν καλώς συντε­ταγμένων. Μετά δύο ωρών αγώνα κεκμηκώς και ασθμαίνων κατόρθωσα να εξαπλωθώ επί της κλίνης μου εις τοιαύτην νευρικήν κατάστασιν, ώστε δεν ηνειχόμην ουδέ τον λεπτότερον κτύπον χωρίς σπουδαίων ταραγμών των νεύρων μου και σπασμών των μυών.

Και την άλλη μέρα, αποθέωση

»Την επιούσαν μετά την λειτουργίαν ήλθεν επιτροπή και με παρέλαβε, παιανιζούσης δε της μουσικής και εν μέσω των πυρο­βολισμών και του αχαλινώτου ενθουσιασμού με έφερον εις την πλατείαν. Εκεί εύ­ρον παρατεταγμένον όλον τον κλήρον, όλας τας στρατιωτικάς, δημοτικάς, διοικητικάς και δικαστικάς αρχάς, όλους τους δημάρ­χους και τα δημοτικά συμβούλια της νήσου και πλήθος εκ των κατοίκων της εξοχής και της πλησιοχώρου Ακαρνανίας. Επί της αψίδος ανέβην εγώ, η επιτροπή, ο αρχιερεύς μετά των αξιωματικών του, οι δικασταί, ο έπαρχος, οι δήμαρχοι και οι προξενικοί πράκτορες. Ό Μητροπολίτης ενδυθείς την αρχιερατικήν στολήν έψαλλε δοξολογίαν τω Θεώ μετά δε τούτο ο κύριος Βλαντής με προσηγόρευε πάλιν διά καταλληλοτάτου λόγου. Τότε ο άρχιερεύς λαβών με τρέμουσαν χείρα και με τα δάκρυα εις τούς οφθαλμούς το παρακείμενον χρυσούν αριστείον, το ανήρτησεν εις τον τράχηλόν μου εν ονόματι του Δευκαδίου λαού.

Περατωθείσης της πράξεως ταύτης, ο Άγγελος Καλκάνης με προσηγόρευσεν εις έμμετρον λόγον και τελειώνων μοι προσέφερεν εν ονόματι του Δευκαδίου λαού τον δάφνινον της ποιήσεως στέφανον.

 
Είναι αδύνατον να σοι περιγράψω εις ποίον βαθμόν μανίας έφθασαν τα πλήθη, διαρκούσης της τελετής ταύτης. Καίπερ συγκεκινημένος απήντησα μετά καρδίας συντετριμμένης εις τας προσλαλιάς του Βλαντή και του Καλκάνη και, ευχαρί­στησα τον Λευκάδιον λαόν επί τη πρωτοφανεί τιμή, ην μου απένειμεν.

Άνθη ζαχαρωτά και ασπασμοί.

»Καταβάντα της αψίδος με περιέφερεν όλος ο κόσμος καθ’ άπασαν την πόλιν μεταμορφωθείσαν εις δάσος εκ δάφνης και μυρ­σίνης…. Το εσπέρας εφωταγωγήθη η πόλις λαμπρά και εκάησαν πάμπολλα πυροτεχνήματα εγκαίρως κατασκευασθέντα εις Κέρκυρα. Ούτως έληξαν αι τελεταί της φτωχής πατρίδος μου. Και αν μου ήτο γεγραμμένον να ζήσω επ’ αιώνας, ουδέ­ποτε θα λησμονήσω την εν Αθήναις τελεσθείσαν πανήγυριν και την εν Λευκάδι υπο­δοχήν μου….

»Τι κρίμα να λείπης σύ και τα τέκνα μου! Ποτέ δεν θα επανέλθουν τοιαύται ημέραι!»

Λαϊκή βράβευση

Και για ανάμνηση του μεγάλου γεγονό­τος, η Λευκάδα, «μετ’ ανεκφράστου αγαλλιάσεως» και «επευφημούντος του πλή­θους», προσέφερε δάφνινο στεφάνι στον ποιητή και χρυσό αριστείο, που κατα­σκευάστηκε με γενικό έρανο των Λευκαδίων ύστερα από δοξολογία στη Μητρό­πολη στην όποια ιερούργησε ο πανιερώτατος μητροπολίτης Γρηγόριος Άραβανής.

Το δε συνοδευτικό δίπλωμα, που του προσφέρθηκε μαζί με το αριστείο, γραμ­μένο σε περγαμηνή, κατέληγε:

«…Το άριστείον τούτο ημείς οι υπο­φαινόμενοι Δήμαρχοι, ερμηνεύοντες την γενικήν του λαού επιθυμίαν, παρακαλούμεν να φέρης μετά λευκής ταινίας επί του στήθους εν δημοσίαις τελεταίς και παρατάξεσιν εις ανάμνησιν γεγονό­τος λαμπρύναντος το σον όνομα και την κοινήν πατρίδα.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΙΩΤΗΣ, δήμαρχος

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΛΚΑΝΗΣ, δήμαρχος Λευκαδίων.

ΠΑΝΟΣ ΚΟΥΝΙΑΚΗΣ, δήμαρχος Σφακιωτών

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΦΑΤΟΥΡΟΣ, δήμαρχος Ευγηραίων.           

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΛΑΜΑΣ, δήμαρχος Ταφίων.        

ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΒΛΑΧΟΣ, δήμαρχος    Έξανθείας

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΣΟΥΜΗΛΑΣ, δήμαρχος Απολλωνίων       

ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, δήμαρχος Ελλομένου     

Πανελλήνια απήχηση.

Και δεν περιορίστηκε μόνο στην Αθήνα και στη Λευκάδα ο ενθουσιασμός. Για πολύν καιρό η απήχηση της 25ης Μαρτίου 1872 και οι στίχοι του ποιητή, ξυπνούσαν σε κάθε ελληνική ψυχή αισθήματα πατριωτισμού. «Είναι ακαταμέτρητοι αι επιστολαί, ας λαμβάνω πανταχόθεν της τε δούλης και ελευθέρας Ελλάδος», γράφει ο ίδιος. Εκτός από επιστολές ελάβαινε ψη­φίσματα συλλόγων, ποιήματα, εγκώμια θαυμαστών…

Το μνημείο του Βαλαωρίτη στο Μποσκέτο ή Πάρκο των ποιητών, πριν από μερικά χρόνια. Η εικόνα με τον κισσό αφορά την δεκαετία του 1970. Το μνημείο τοποθετήθηκε το 1925 για την συμπλήρωση το 1924, 100 χρόνων από τη γέννηση του ποιητή. Το νέο έτος, το  2024, είναι  δεύτερη εκατονταετία από τη γέννηση του, για τη Λευκάδα πρέπει να είναι έτος Βαλαωρίτη.