«4ον Πανελλήνιον Μοναστικόν Συνέδριον Ι.Μ. Φανερωμένης και Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Λευκάδος»: Ένα πνευματικό γεγονός

Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού

Ένα σημαντικό πνευματικό γεγονός πραγματοποιήθηκε στη Λευκάδα, από την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου μέχρι και την Κυριακή, 22 Οκτωβρίου 2023, σε πέντε συνεδρίες. Πρόκειται για το «4^ον Πανελλήνιον Μοναστικόν Συνέδριον της Ιεράς Μονής Φανερωμένης και Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Λευκάδος», υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Ο χαρακτηρισμός «πνευματικό» γεγονός δεν αναφέρεται μόνο στη φύση του περιεχομένου του, σε αντιδιαστολή προς το «κοσμικό», αλλά κυρίως στην πνευματικότητα που εξέπεμπε και που αυθόρμητα περιέβαλε το πολυπληθές ακροατήριο των οργανικά συμμετεχόντων συνέδρων όσο και των «κοσμικών» ακροατών που το παρακολούθησαν εν όλω ή εν μέρει. 

Η έννοια της πνευματικότητας προσδιορίζει αρχικά τη γνήσια θρησκευτική ζωή, την  άρνηση της εγκοσμιότητας και της υλικότητας. Αλλά, σε μιαν ευρύτερη θεώρηση, επεκτείνεται και στη ζωή έξω από τη θρησκεία και τις εκδηλώσεις του ανθρώπου, στην αναζήτηση νοήματος και σκοπού της ζωής, ως συνώνυμου της πανανθρώπινης συναίνεσης, της υπέρβασης του εαυτού-η αίσθηση της αυθυπέρβασης ως η ανακάλυψη υπαρξιακού νοήματος. Με αυτή την έννοια η βίωση της πνευματικότητας ήταν το συνεκτικό στοιχείο που συσσωμάτωσε τις ατομικότητες σε ένα «ανθρώπινο» σύνολο, το οποίο έμοιαζε να ανταποκρίνεται–για πόσο δεν έχει σημασία-σε ό,τι ο μεγάλος ανθρωπιστής Αλβέρτος Σβάιτσερ ονόμαζε «δέος για το θαύμα της ζωής». 

Συγχωρείστε μου μια μικρή παρέκβαση, που ωστόσο, μου την επιβάλλει, τη στιγμή που συντάσσω αυτές τις γραμμές, ό,τι σκεφτήκαμε, ό,τι αισθανθήκαμε στη διάρκεια αυτής της πνευματικής ιεροτελεστίας. Όταν λοιπόν ο Σβάιτσερ έχει πάρει την απόφαση να υπηρετήσει τον Θεό μέσω του ελέους προς τους ανθρώπους, θα γράψει (Κυριακή, 9 Ιουλίου 1905) στον ιερέα Άλφρεντ Μπόεγκνερ, διευθυντή της Αδελφότητας της Ιεραποστολής των Παρισίων, που αναζητά συνδρομή για τις ανάγκες της ιεραποστολής στο Κονγκό: «…Να μη σας αναστατώνει το γεγονός  πως κινούμαι μεταξύ θεολογίας και φιλοσοφίας και παράλληλα γράφω για μουσική. Ναι, τα γεύτηκα όλα: την επιστήμη, την τέχνη, τη χαρά που αυτές προσφέρουν, το γλυκό αίσθημα της επιτυχίας και την ειλικρινή περηφάνια τη στιγμή που ανέβαινα για πρώτη φορά στην καθηγητική έδρα… Όλα αυτά όμως δεν έσβησαν τη δίψα μου. Νιώθω πως αυτά δεν είναι αρκετά, πως δε σημαίνουν απολύτως τίποτα. Με τα χρόνια, γίνομαι πιο ολιγαρκής, περισσότερο παιδί και βλέπω όλο και πιο καθαρά  πως η μόνη αλήθεια και ευτυχία είναι να υπηρετεί κανείς τον Κύριο Ημών Ιησού Χριστό εκεί όπου τον έχουμε ανάγκη». Και κλείνοντας αυτή την επιστολή: «Γράφω αυτές τις φράσεις με βαθιά χαρά και συγκίνηση και προσεύχομαι ο Κύριος να ευλογήσει  την απόφασή μου και να με αξιώσει να εργαστώ με ταπεινότητα για την έλευση της βασιλείας του».

Να, πώς συναρθρώνεται η κοσμική και θρησκευτική έννοια της πνευματικότητας. Πώς πραγματοποιείται η μετάβαση από την ανθρωπιά της «εν κόσμω» παρουσίας μας στην απόλυτη πνευματικότητα της ένωσης με το Θείο, ο νόστος του εγκόσμιου ανθρώπου προς την «πατρίδα» της ψυχής, που περικλείει το Θείο. Αφορμές χρειάζεται ο άνθρωπος για να νοστήσει, να συνδεθεί με την παράξενη και λησμονημένη νοσταλγία του πνευματικού «επαναπατρισμού» του, αποσαρκώνοντας τις ανάγκες του από την αγοραία και νοσηρή υπερβολή και απληστία. 

Αυτό μας πρόσφερε το «4^ον Πανελλήνιον Μοναστικόν Συνέδριον της Ιεράς Μονής Φανερωμένης: Την ποίηση του χώρου, του μοναδικού τοπίου του Μοναστηριού, αντανάκλαση μιας πρωτογενούς θρησκευτικής εμπειρίας, που απρόσκλητα υπαγορεύει και υποβάλλει τους συνειρμούς της Δημιουργίας. Τη θυσιαστική, γαλήνια ενατένιση της πνευματικής ζωής μέσα από το παράδειγμα του γυναικείου μοναχισμού- σπουδή στη δοκιμασία εθελούσιας απάρνησης της ύλης και πιστής αφοσίωσης στο Πνεύμα. Τον θεολογικό και επιστημονικό λόγο, ανάμεσα στον ορθολογισμό της επιστήμης και την υπερβατικότητα του Λόγου του Θεού. Τη συνείδηση του ανθρώπινου Αγώνα με τον εαυτό  και με τον άλλον άνθρωπο. Τη συνείδηση της ηθικής ομορφιάς που ενυπάρχει στη «Θυσία»- πρωτίστως του εαυτού. Το παράδειγμα της εξαϋλωμένης συναίνεσης της ζωής.

Δεν μπορώ να μην αναφέρω-μέσα στο πλήθος των πεφωτισμένων λόγων  που ακούστηκαν από τους εκλεκτούς συνέδρους – τις δύο περιπτώσεις Λευκαδίων συνέδρων: του Πρωτοπρεσβύτερου π. Βασίλειου Θερμού, Παιδοψυχίατρου, Δρ. Θεολογίας, Καθηγητή Α.Ε.Α.Α., ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Νοσηρές μοναχικές κλήσεις ως μορφή εκκοσμίκευσης», επιχειρώντας να προβληματίσει πάνω στις αντιθετικές έννοιες εκκοσμίκευση-πνευματικότητα. Και την Γερόντισσα Πορφυρία, Καθηγουμένη Ι.Μ. Αναλήψεως Σίψας Δράμας, που σκιαγράφησε στην εισήγησή της με τίτλο: «Η Γερόντισσα Ακυλίνα της Σίψας πρότυπο μη εκκοσμικευμένης μοναχής», την υπέροχη θητεία της Γερόντισσας Ακυλίνας στον μοναστικό βίο, προσφέροντας μ’αυτή τη «μελέτη περίπτωσης» την ηθική και φιλοσοφική θεώρηση της πνευματικότητας.  Θα προσθέσω και την πνευματική «παρουσία» του Λευκάδιου επίσης, Αρχιμανδρίτη Χριστόφορου Κτενά, του πάλαι ποτέ Ιβηρίτη (1864-1940), στην ενδιαφέρουσα εργασία του Οσιολογιώτατου Μοναχού Μάξιμου Ιβηρίτη. Η παρουσία τους, εκτός από τη συναισθηματική της διάσταση, μας αποκαλύπτει και τη μακρά παράδοση του θρησκευτικού πολιτισμού της Λευκάδας και ειδικότερα του ανώτερου πνευματικού ήθους του μοναστικού βίου. 

Οφειλόμενες αισθάνθηκα ότι ήταν αυτές οι λίγες σκέψεις στον πρωτεργάτη της μεγάλης και άψογης, από κάθε άποψη, διοργάνωσης, Καθηγούμενου της Ι.Μ. Φανερωμένης π. Νικηφόρου^. καθώς και στα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λευκάδος και Ιθάκης Θεοφίλου^. στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής, στο σύνολο των συνέδρων, και σε κάθε σιωπηλό και αθέατο συντελεστή της επιτυχούς έκβασης του συνεδρίου. 

Ευχαριστούμε για τη βίωση μιας ανώτερης πνευματικής εμπειρίας, που όσο βραχεία κι αν μπορεί να είναι η διάρκειά της μέσα στον ορυμαγδό της κάθε μέρας, εντούτοις έχει «εγγραφεί» για να επανέρχεται ως αίτημα δημιουργίας ενός ατομικού και συλλογικού πνευματικού και ηθικού πολιτισμού.