Βασιλικός, ο «βασιλιάς» του καλοκαιριού

Γράφει ο Σπυρίδων Σίδερης-χημικός

Το ελληνικό καλοκαίρι για να το συμβολίσουμε έχουμε στη φαρέτρα μας πάρα πολλά σύμβολα. Ένα απ´αυτά είναι και ο βασιλικός. Ένα κατά κανόνα πράσινο ,συνήθως  μονοετές, και με τρυφερό βλαστό αρωματικό ποώδες φυτό. Όνομα και πράμα. Είναι αδιαμφισβήτητα ο «βασιλιάς» των φρέσκων μυρωδικών.

Πλατύφυλλος ή μικρόφυλλος ή σαραντάφυλλος ή κατσαρός ή σγουρός ή Αγιορείτικος ή οτιδήποτε άλλο, είναι το φυτό που είναι ταυτισμένο με το ελληνικό καλοκαίρι. Δεν υπάρχει σπίτι που από το τέλος της άνοιξης μέχρι και τις αρχές του φθινοπώρου , να μην φιλοξενεί σε γλάστρες το άρωμα του. Το άρωμα του ελληνικού καλοκαιριού. Οι γλάστρες με τη σειρά τους στολίζουν  τα περβάζια, τους κήπους, τις σκάλες, τις αυλές και τα μπαλκόνια. Έτσι αρωματίζουν το χώρο με το μεθυστικό του άρωμα, τον ομορφαίνουν με το φουντωτό του φύλλωμα και διώχνουν τα ενοχλητικά κουνούπια, επειδή ο βασιλικός περιέχει ουσίες που δρουν ως φυσικά εντομοαπωθητικά. 

Τα σπίτια ή τα εξοχικά που έχουν αυλή, πάνω στο τραπέζι που βρίσκεται κάτω από την πέργκολα ή την κληματαριά, υπάρχει μια γλάστρα με βασιλικό. Σε εκείνα που έχουν εξωτερική σκάλα, στην άκρη κάθε ασπρισμένου σκαλοπατιού, υπάρχει ίδια γλάστρα επίσης. Αυτά που έχουν παράθυρα και έχουν μεγάλο περβάζι, φιλοξενούν πάνω τους  μια ή περισσότερες γλάστρες βασιλικού.  Η παραπάνω περιγραφή είναι μια συνηθισμένη ελληνική εικόνα. Λιτή και απέριττη. Το καλοκαίρι τη συναντάμε πολύ συχνά, κυρίως στα νησιά. Είναι μια εικόνα που χωρίς να γνωρίζουμε το γιατί, όταν τη βλέπουμε μας φτιάχνει τη διάθεση. Μας βγάζει και όμορφα συναισθήματα. Η γλυκύτητα και η τρυφερότητα είναι τα πρώτα. Επειδή γλυκός και τρυφερός είναι και ο βασιλικός. Γι’ αυτό πολλοί την έχουν ζωγραφίσει. Η λαϊκή μούσα την έχει τραγουδήσει. Πάρα πολλά ερωτικά τραγούδια, δημοτικά και έντεχνα, έχουν γραφτεί για τον σκοπό αυτό. Ο βασιλικός είναι το φυτό-βότανο, που έχει τραγουδηθεί και έχει ζωγραφιστεί  περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο. Ο «βασιλιάς» και δω κρατά τα σκήπτρα.

Ο βασιλικός είναι γνωστός από πολύ παλιά στις χώρες του νότου, αλλά άγνωστος στον υπόλοιπο κόσμο. Για την παγκόσμια εξάπλωση του υπεύθυνη είναι η ιταλική κουζίνα, η οποία είναι γνωστό ότι χρησιμοποιεί πολύ το βασιλικό στις συνταγές της. 

Η πίτσα μαργαρίτα και η σαλάτα caprece χρησιμοποιούν τρία υλικά, τα οποία έχουν τα χρώματα της ιταλικής σημαίας. Πράσινο, λευκό και κόκκινο. Το πράσινο υλικό και στις δυο περιπτώσεις είναι ο βασιλικός. Η διάσημη επίσης σάλτσα pesto έχει ως βασικό υλικό πάλι το βασιλικό. Το πιο σημαντικό όμως είναι, ότι οι ιταλοί σεφ τον θεωρούν  «φίλο της ντομάτας» με αποτέλεσμα να τον χρησιμοποιούν σε πάρα πολλές συνταγές. Έτσι αυτό το φυτό ταξίδεψε με τη βοήθεια της ιταλικής κουζίνας και μάγεψε με το άρωμα του όλο τον κόσμο. Τον «βασιλιά» τώρα τον βρίσκουμε παντού. Είτε μέσα σε γλάστρες σαν φυτό είτε αποξηραμένο. 

Ο βασιλικός εκτός των άλλων έχει και «θεϊκές» ιδιότητες. Σύμφωνα με την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, το άρωμα του βοήθησε την Αγία Ελένη να βρει το μέρος που ήταν θαμμένος ο τίμιος Σταύρος στα Ιεροσόλυμα. Πάνω στον τίμιο Σταυρό, ως γνωστό,  σταυρώθηκε ο Χριστός. Ο «βασιλεύς των Ιουδαίων». Για το λόγο αυτό ονομάστηκε βασιλικός. 

 Για να θυμόμαστε μάλιστα αυτό το γεγονός, στις εκκλησιές μοιράζουν στους πιστούς βασιλικό στη γιορτή της ύψωσης του τίμιου Σταύρου. Επίσης σε κάθε αγιασμό,  ο παππάς χρησιμοποιώντας ένα ματσάκι από βασιλικό, αγιάζει τους παρευρισκόμενους.

Γί’ αυτό ο «βασιλιάς» αποτελεί  αναπόσπαστο κομμάτι της ορθόδοξης εκκλησιαστικής λατρείας.