Ετσι χτίσαμε μετά τη λάσπη

Γιώργος Λιάλιος

Εκείνη την ηµέρα είχα πάει στην πόλη για δουλειές και θα έµενα εκεί το βράδυ. Οι δικοί µου ήταν στο χωριό, στην ταβέρνα και στα ενοικιαζόµενα δωµάτια που είναι η οικογενειακή µας επιχείρηση. Ο καιρός ήταν καλός ακόµη και όλα τα µαγαζιά ήταν γεμάτα κόσμο. Οταν άρχισε η καταιγίδα, μίλησα με τη μητέρα μου στο τηλέφωνο, μου είπε ότι ανησυχούσε γιατί υπήρχε μια παράξενη ατμόσφαιρα. Προς το βράδυ η βροχή άρχισε να δυναμώνει. Οι δικοί μου άρχισαν να ανεβάζουν ψηλά τα πράγματα στην ταβέρνα, καθώς όλα έδειχναν ότι θα πλημμυρίζαμε. Κανείς, όμως, δεν μπορούσε να φανταστεί τη συνέχεια. Οι γονείς μου συγκέντρωσαν τους επισκέπτες και τους ανέβασαν όλους στον όροφο – μια έγκυος ζήτησε να πάει στην τουαλέτα πριν ανέβουν και με ελάχιστο νερό η πόρτα του μπάνιου μπλόκαρε, έσπασαν την πόρτα για να προλάβουν να τη βγάλουν. Γύρω στις 11.30, μέσα σε 20 λεπτά, το νερό έφτασε στα δύο μέτρα. Μετά κόπηκαν οι επικοινωνίες. Εμαθα ότι ήταν όλοι καλά την επόμενη ημέρα».

Η μαρτυρία ακούγεται οικεία, αλλά δεν προέρχεται από κάποιο χωριό του Πηλίου ή της Καρδίτσας. Προέρχεται από την καρδιά της Γερμανίας, την τουριστική λουτρόπολη Μπαντ Νόιερ Αρβάιλερ, που βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Αρ (παραποτάμου του Ρήνου). Εκεί όπου η οικογένεια της Αντγιε Κόρτγκεν λειτουργεί ένα παραδοσιακό εστιατόριο με ξενώνα σε ένα κτίριο του 1760, στην καρδιά της παλιάς πόλης.

Στις 14 και 15 Ιουλίου 2021, το Μπαντ Νόιερ Αρβάιλερ βρέθηκε στο επίκεντρο μιας φοβερής καταστροφής. Από το Βέλγιο και την Ολλανδία έως τη δυτική Γερμανία και την Αυστρία, εκατοντάδες πόλεις και χωριά επλήγησαν από μια πρωτόγνωρη καταιγίδα, με συνέπεια 220 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους. Οι σημαντικότερες καταστροφές εντοπίστηκαν στη Γερμανία, στα κρατίδια της Ρηνανίας-Βεστφαλίας και Ρηνανίας-Παλατινάτου. Στο πρώτο έχασαν τη ζωή τους 49 άνθρωποι, ενώ στο δεύτερο, όπου βρίσκεται και το Μπαντ Νόιερ Αρβάιλερ, 135. Το κόστος των ζημιών στη Γερμανία ξεπέρασε τα 30 δισ. ευρώ.

Η «Κ» βρέθηκε πριν από λίγες ημέρες στην καρδιά αυτής της καταστροφής, συμμετέχοντας σε ένα πρόγραμμα του γερμανικού ομοσπονδιακού υπουργείου Εξωτερικών (με την οργάνωση του Ινστιτούτου Γκαίτε) με θέμα την κλιματική αλλαγή και το νερό. Οι ιστορίες της καταστροφής, αλλά και τα διλήμματα της επόμενης ημέρας ήταν, δυστυχώς, οικεία.

«Οπως το 2016»

Η Κορνήλια Βάιγκαντ ήταν τότε δήμαρχος της περιοχής, σήμερα περιφερειακή σύμβουλος. «Το 2016 είχαμε πλημμυρίσει ξανά», λέει, υποδεικνύοντας ακόμη μία ομοιότητα με την καταστροφή στη Θεσσαλία. «Τότε η στάθμη του ποταμού είχε ανέβει στα 3 μέτρα. Στο 2021 ανέβηκε στα 16 μέτρα. Ημασταν εντελώς απροετοίμαστοι. Οι άνθρωποι ανέβηκαν στις σκεπές των σπιτιών για να σωθούν. Αλλοι πνίγηκαν όταν τα σπίτια τους κατέρρευσαν, άλλοι έμειναν 15 ώρες εκεί μέχρι να διασωθούν. Κάποιοι κατέβηκαν στο υπόγειο να πάρουν εργαλεία, εγκλωβίστηκαν και πνίγηκαν, δεν ήξερα ότι αρκούν 30 εκατοστά νερό για να μην ανοίγει η πόρτα. Αλλοι πνίγηκαν σε ένα υπόγειο πάρκινγκ, όπου πήγαν να πάρουν τα αυτοκίνητά τους. Δεν ήξεραν ότι στην πλημμύρα όταν σε ειδοποιούν να φύγεις, απλά πρέπει να φύγεις».

Ο ποταμός Αρ, που κατεβαίνει με ταχύτητα από το βουνό, παρέσυρε στο πέρασμά του τα πάντα. «Ολόκληροι δρόμοι εξαφανίστηκαν. Γέφυρες, υποδομές, δίκτυα ηλεκτρισμού, νερού και αποχέτευσης, όλα καταστράφηκαν».

Ποια είναι τα διδάγματα της καταστροφής στη Γερμανία; Ταυτίζονται άραγε με εκείνα στη χώρα μας; «Οσα έργα και αν κάνεις, μπορεί να έρθει κάποια καταστροφή και να τα διαλύσει όλα», εξηγεί η κ. Βάιγκαντ. «Αρα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος, να κάνεις ασκήσεις, να κινητοποιείς τον κόσμο. Επίσης, εξαρτάσαι πολύ από τον εθελοντισμό, από τους ανθρώπους που είναι σε θέση να βοηθήσουν. Είναι σημαντικό να μη σταματήσεις την ιδιωτική βοήθεια, αυτή τη δύναμη δεν μπορεί να την υποκαταστήσει ο δημόσιος τομέας όταν έχεις 40.000 ανθρώπους που έχουν επηρεαστεί. Ξέρετε, η περιοχή μας ήταν πλούσια. Μία ημέρα μετά, οι εύποροι και ίσως λίγο υπερόπτες γείτονες έκλαιγαν μπροστά σου γιατί κατάφερες να τους φέρεις λίγο φαγητό. Αυτή η εμπειρία μάς έδειξε πόσο σημαντική είναι η αλληλεγγύη».

«Οι εύποροι και ίσως λίγο υπερόπτες γείτονες έκλαιγαν μπροστά σου γιατί κατάφερες να τους φέρεις λίγο φαγητό. Αυτή η εμπειρία μάς έδειξε πόσο σημαντική είναι η αλληλεγγύη».

Αυτά όσον αφορά τη διαχείριση της κρίσης. Οσον αφορά τη διαχείριση της επόμενης ημέρας, η Γερμανία ακολούθησε διάφορα μονοπάτια. Κατ’ αρχάς, δημιουργήθηκε το KAHR (από τα αρχικά των λέξεων Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, Πλημμύρες και Ανθεκτικότητα), ένα ερευνητικό πρόγραμμα με τη συμμετοχή 13 επιστημονικών φορέων και της τοπικής κοινωνίας, που ανέλαβε να υποστηρίξει επιστημονικά την αποκατάσταση των ζημιών και τη λήψη αποφάσεων. «Καλύπτει από υδρολογικές μελέτες έως τη διαχείριση των κοινωνικών επιπτώσεων. Πώς θα ξαναχτίσουμε τις γέφυρες, πώς θα ξανακαλλιεργήσουμε», σημειώνει η κ. Βάιγκαντ. «Το ζήτημα είναι να χτίσουμε καλύτερα για τις επόμενες γενιές. Δεν έχει νόημα απλά να τα ξανακάνουμε όλα όπως ήταν. Αρχίσαμε να συζητάμε για πρώτη φορά θέματα όπως πώς θα αφήσουμε περισσότερο χώρο στον ποταμό, ποιες θα είναι οι ελάχιστες προδιαγραφές για τα νέα κτίρια. Η ενημέρωση των πολιτών είναι απαραίτητη, γι’ αυτό φέραμε στην περιοχή μας αρχιτέκτονες να εξηγήσουν σε όσους επρόκειτο να ξαναχτίσουν, τρόπους μείωσης του πλημμυρικού κινδύνου. Για παράδειγμα, τη μεταφορά των εγκαταστάσεων θέρμανσης από το υπόγειο στον ανώτερο όροφο, την υποχρεωτική δημιουργία διεξόδου για τη σκεπή».

Σε επίπεδο έργων, η απόφαση που ελήφθη ήταν η ανακατασκευή τους με σχεδιασμό για να αντέχουν πλημμύρες εκατονταετίας. «Αυτές είναι οι δυνατότητές μας. Βέβαια, όταν συζητάς για μια τεράστια λεκάνη απορροής δεν πρέπει να δεις μόνο τα έργα στους οικισμούς, αλλά και το πώς θα συγκρατήσεις το νερό στα ανάντη. Σχεδιάζουμε όλο τον ποταμό από την αρχή και αυτό είναι μια χρονοβόρα διαδικασία. Τα έργα πρέπει να είναι σαν μωσαϊκό, γιατί ποτέ δεν θα ξέρεις σε ποιο κομμάτι της λεκάνης απορροής θα πέσει περισσότερο νερό. Δεν προχωράς ποτέ με ένα μόνο σχέδιο, αλλά με πολλά, αποκεντρωμένα».

Υπήρξαν αλλαγές στον επανασχεδιασμό των πληγεισών περιοχών. «Σε όποια σημεία των οικισμών –δίπλα στις όχθες– είχαν πληγεί σοβαρότερα και τα σπίτια καταστράφηκαν, απαγορεύτηκε να ξαναχτιστούν».

Το πραγματικό της όνομα είναι Νικόλ Σόμπερ, αλλά στην περιοχή όλοι τη γνωρίζουν με το διαδικτυακό της όνομα, Missy Motown. Μια καλλιτέχνις με μπλε μαλλιά, μητέρα, μια μάλλον αντισυμβατική φιγούρα, η οποία βρέθηκε να οργανώνει ένα χαλαρό δίκτυο εθελοντών τις πρώτες ώρες μετά την καταστροφή, το οποίο με το πέρασμα των ημερών και των μηνών μετετράπη σε οργανωμένη δομή και κατόπιν σε μη κερδοσκοπική εταιρεία (Helfer Stab), η οποία «βοηθά τους ανθρώπους να βοηθήσουν τους εαυτούς τους».

«Εκείνες τις ώρες όλοι μας κάναμε πράγματα που ποτέ δεν είχαμε φανταστεί. Προσωπικά, οδήγησα… ό,τι είχε ρόδες, πέταξα με ελικόπτερο για να μεταφέρω φάρμακα», θυμάται. «Η αλληλεγγύη από τον κόσμο ήταν φοβερή, από την προσφορά φαγητού και χρημάτων μέχρι την προσφορά χειρωνακτικής βοήθειας. Ηταν εκείνη που έδωσε ελπίδα στους ανθρώπους. Από την άλλη πλευρά, όταν όσοι θέλουν να προσφέρουν λειτουργούν αυτόνομα, αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα. Γι’ αυτό δημιουργήσαμε και έναν οργανισμό».

Η οργάνωση Helfer Stab ανέλαβε να οργανώσει τις δωρεές και να φέρει εις πέρας πολλά προγράμματα στην περιοχή, με σημαντικότερο σήμερα τη λειτουργία σημείων ενημέρωσης και υποστήριξης των πληγέντων (σήμερα 26). «Κάναμε ένα ταχύ σεμινάριο και αναλάβαμε να βοηθήσουμε τους πολίτες να συμπληρώσουν τις αιτήσεις κρατικής αρωγής, σήμερα τους βοηθούμε στις καθημερινές τους ανάγκες». Ανάμεσα στις δράσεις τους, ξεχωρίζουν δύο που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα καθ’ ημάς.

Τα σπιτάκια

«Οι άστεγοι δεν ήθελαν να καταλήξουν σε κοντέινερ στην άκρη του χωριού. Αναζητήσαμε λύσεις και καταλήξαμε στα μικρά προκάτ σπίτια, που εδώ στη Γερμανία τοποθετούνται μόνιμα σε κάμπινγκ. Μέσω δωρεών αγοράσαμε 250 τέτοια σπιτάκια. Μετά συζητήσαμε με ανθρώπους που είχαν μεγάλα οικόπεδα ή αυλές και ζητήσαμε να επιτρέψουν να μείνει εκεί μια οικογένεια συγχωριανών που είχε χάσει το σπίτι της. Ετσι δεν δημιουργήθηκαν “γκέτο” πλημμυρόπληκτων», τονίζει η κ. Σόμπερ.

Σημαντική βοήθεια προσέφεραν οι «ψηφιακοί εθελοντές», όπως η Ανίκε Σίλινγκ. «Μέσα σε μια εβδομάδα δημιουργήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πάνω από 100 ομάδες υποστήριξης. Αναλάβαμε να ψάξουμε σε αυτές, να επικοινωνήσουμε με καθένα ξεχωριστά με τους ανθρώπους που μπορούσαν να προσφέρουν, κάτι ώστε να κατευθύνουμε σωστά τη βοήθεια. Προσπαθήσαμε να καταπολεμήσουμε τα fake news, διότι αποθάρρυναν τον κόσμο. Χάρη στα social media καταφέραμε να έρθουμε σε επαφή με ανθρώπους που είχαν φύγει από τα σπίτια τους, να τους ξαναφέρουμε σε επαφή με τα χωριά τους. Δημιουργήσαμε μια κοινοτική δομή αλληλοβοήθειας, μια μικρή ψηφιακή ουτοπία».

Η πλημμύρα στην περιοχή του Μπαντ Νόιερ Aρβάιλερ (14-15 Ιουλίου 2021)

135 νεκροί

800 τραυματίες

42 χιλιάδες κάτοικοι επηρεάστηκαν άμεσα.

Kαταστράφηκαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές

8.800 κτίρια 

62 γέφυρες

14 σχολεία

5 νοσοκομεία

20 χλμ. σιδηροδρομικού δικτύου και 7 σιδηροδρομικές γέφυρες.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/