Οι μποκέδες της μάνας μου και τα ματζούνια του πατέρα μου…

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Πολλές γλάστρες είχε αραδιάσει η μάνα μου γύρω γύρω στο σπίτι στην Βασιλική και τις πότιζε και τις περιποιούνταν κάθε μέρα. Τους μιλούσε και χάιδευε τα λουλούδια της κι όπως έλεγε την χαιρετούσαν με τον τρόπο τους κι αυτά..΄. Ετσι έλεγε.. Της άρεσαν τα παραδοσιακά λουλούδια, το καρυοφίλι, ο μόσχος, η αψιδιά (μοσχαψιδιά την έλεγε),τα μοσκαρδίνια της παλιάς εποχής τα πολύχρωμα, η μέντα, το γιασεμί που μέθαγε ολόκληρη τη γειτονιά, η αρμπαρόριζα , οι φρέζες, τα ζουμπούλια,η λουίζα, οι μπιγόνιες κι οι ορτανσίες, η μέντα, το κατακόκκινο κοράλι, η λεβάντα , οι ντάλιες οι πανσέδες και οι κατακόκκινες γαρυφαλλιές οι παλιές με το δυνατό άρωμα .. Για όλα της τα λουλούδια  είχε ένα λόγο. Και με όλα μαζί έφτιαχνε τους περιβόητους «μποκέδες» που μπορεί να μην ήταν η ..σύνθεση ,ήταν όμως ένα μάτσο μοσχομυριστή αγάπη..Και πάντα ήταν καλοδεχούμενος αυτός ο μποκές σε όποιον τον έδινε. Έτσι, με δυο τρεις κινήσεις, μάζευε, «άπλωσέπαρε» διάφορα λουλούδια της εποχής, κάνα όμορφο κοτσάνι από δέντρο ή από φυτό ,πάντα βέβαια κάποια από τα μοσχομυριστά και πολύ όμορφα τριαντάφυλλά της κι ο μποκές ήταν έτοιμος γιατί  ήταν με αγάπη. Ήταν πράγματι ένας πολύ τρέντι μποκές !! 

Ολες τις εποχές υπήρχαν λουλούδια για όμορφους και μυρωδάτους μποκέδες. Στο τέλος τον τύλιγε κάτω κάτω μ ένα βρεγμένο πανάκι, έβανε απέξω κι αλουμινόχαρτο κι έτσι θα ήταν φρέσκα μέχρι να μπουν στο βάζο. Α, ρε μάνα… 

Είχε όμως ρόλο και για κάποια φυτά που ήταν χρήσιμα και για τις ανάγκες του σπιτιού όπως με τη λεβάντα που έφτιαχνε μια σύνθεση έτσι σαν κουκουνάρι από τους ανθούς της και τα κρεμούσε στον τοίχο ή τα έβανε μέσα στα μεγάλα συρτάρι του κομμού για να μοσχοβολάνε τα ρούχα κομμού για να μοσχοβολάνε  τα ρούχα.

Ακόμα έβανε φύλλα από δάφνη για να μην υπάρχει σκόρος ή γατζίες για να φεύγει η κλεισούρα στα συρτάρια. Πολλά από τα παραπάνω είχαν και άλλες ιδιότητες όπως π.χ. η μαντζουράνα για κάνα ζεστό όταν μας πόναγε η κοιλιά ή η αρμπαρόριζα που την έβανε μέσα στο γλυκό το κυδώνι και μοσχοβόλαε όταν άνοιγε το βάζο. Χρησιμοποιούσε βέβαια πολύ και τον βασιλικό που τον είχε πάντα φουντωτό και περιποιημένο , στρογγυλό και «χολάτο» σε κάτι μεγάλες βαριές γλάστρες για να’χουνε πολύ χώμα και κοπριά στη ρίζα τους και να γίνουν δυνατοί. Τους καμάρωνε τους βασιλικούς της και μου φαίνεται ότι μ αυτούς έπιανε πιο πολύ την κουβέντα! Πολλές φορές κρατούσαν και για τον επόμενο χρόνο οι βασιλικοί ,της Βασιλικής, στην Βασιλική. Τρία βΒΒ δηλαδή αλλά όχι.. βήτα. Έτσι , με ολόκληρο το όνομα όπως έλεγε, την βάφτισε ο νουνός της ο Γιώργος ο Αρχιμήδης το 1927). Ο Γιώργος Πολίτης-Αρχιμήδης ήταν λεβεντάνθρωπος,σεβαστός στο χωριό και εισοδηματίας στον κάμπο της Βασιλικής που είχε ένα μεγάλο ποτιστικό  περιβόλι με πολλά δέντρα μα πιο πολλά ήταν τα πορτοκάλια τα μέρλιν που τότε πρωτοήρθαν σαν νέα ποικιλία στον πίσω κάμπο, νερόμυλο και κτήματα με ελιές. Απέκτησε δυο γιους, τον Κώστα που ήταν αγρονόμος και τον Γιάννη που ήταν αστυνομικός στην Θεσσαλονίκη και την Στέλλα.  Ήταν σέμπρος με τον πατέρα της μάνας μου,τον παππούλη μου το Γιώργο κι έτσι έγινε η κουμπαριά. Θυμάμαι ότι αγρίευε άμα άκουγε να την φωνάζουν ΄Βασίλω¨κι αμέσως έστριβε το μουστάκι του κι έλεγε «εγω Βασιλική την βάφτισα και θέλω να την φωνάζετε μ’ ολόκληρο τ όνομά της».

Οι γειτόνισσες, δανειζόταν τα φυντάνια ή τα ξεμοσκαλίδια από όμορφα λουλούδια  κι υπήρχε έτσι μια διαρκής κουβέντα γύρω απ’ τα λουλούδια, τους σπόρους και τα χρώματα των λουλουδιών. Η θειά Καλή γιαγιά της Πόπης, η Γιαννούλα του Σταμάτη, παλιότερα η Αντιγόνη του Κορμόζου, η Ευτυχία του Ανυφαντή, η Θανάσω, η κυρά Λίζα του Ηρακλή, η θειά Μαύρα του Αργυρού, η θειά Μαρία του Πανέλια και άλλες, με το καλημέρα άνοιγαν τη συζήτηση για τα λουλούδια τους. ΄Εδινε η μία στην άλλη σπόρους ή βολβούς κι έτσι όλη η γειτονιά μοσχομύριζε  ιδίως την άνοιξη που άνθιζαν εκείνες οι φρέζες κι ήταν όλα ολάνθιστα. Ακόμα συζητούσαν και για τα μπασταρδέματα που γινόταν είτε από την ίδια τη φύση είτε από τις γενετικές παρεμβάσεις των εταιρειών σπόρων. Αλισβερίσι με ρίζες, σπόρους και ξεμοσκαλίδια είχε και με συγγένισσες και γνωστές της σε πολλά χωριά εκεί γύρω μα πιο πολύ στο Σύβρο που έμεναν οι αδερφές της, η Δημήτω του Μπουρλιάκου κι η Μαρία του Μαραγκού. Ο Σύβρος έχει πολλά νερά και νότιο ήλιο που κάνει καλό στη βλάστηση. Έχει και νοικυράδες που αγαπάνε τα λουλούδια. Θυμάμαι τον μεγάλο ανθόκηπο στο μεγάλο δημοτικό σχολείο του Σύβρου δίπλα στην πλατεία με τα πεζούλια και τους διαδρόμους γεμάτο χρώματα κι αρώματα λουλουδιών. 

Μέσα-μέσα όμως ξεφύτρωναν στις γλάστρες και κάποια αρωματικά ή άλλα φυτά που δεν τα είχε φυτέψει η ίδια. Μεγάλωναν τα φυτά και όταν προσπαθούσε να τα βοτανίσει έπεφτε η βαριά φωνή του μαστρο-Βαγγέλη που έλεγε «έχω το σκοπό μου που το φύτεψα»… Έκανε πίσω η μάνα σαν μικρότερη κι έτσι υπήρχε η συμβίωση αλλά και η απορία «τι είναι ετούτα που φυτεύει ο χριστιανός».. 

Τσουκνίδα για ουρικό οξύ, αγριάδα για τον προστάτη, πολυτρίχι για το βήχα, μολόχα για καταπλάσματα, πικραλίδα για «να καθαρίζει το αίμα», μαϊντανό για την υπέρταση και άλλα που είχε είτε μέσα σε γλάστρες ή ακόμα και σε καμιά γωνιά για να μη του τα ξεκολώνει η μάνα μου που ήθελε να’ναι μόνο λουλούδια γύρω απ το σπίτι. Όμως ο πατέρας μου είχε βρει ένα βιβλίο που έγραφε για το κάθε βότανο και τί παθήσεις θεραπεύει. Ονομάζεται (το έχω) «Σύγχρονη θεραπευτική με βότανα» του γεωπόνου-καθηγητή Ιγνάτιου Ζαχαρόπουλου.

 Μας έλεγε ότι είχε και μια σχετική, ας πούμε εμπειρία,  μιάς κι όταν ήταν μικρός, ο θείος του ο γιατρός Άγγελος Πεταλάς που ζούσε στο Μαραντοχώρι και δεν είχε φάρμακα να θεραπεύει τους αρρώστους που πήγαιναν να ζητήσουν τη βοήθειά του, τον έστελνε να μαζεύει διάφορα φυτά απ’ τα χωράφια τα οποία χρησιμοποιούσε για να φτιάχνει αλοιφές ή καταπλάσματα, ν’ απαλύνει τον πόνο του κάθε αρρώστου. Μας έλεγε χαρακτηριστικά οτι τον έστελνε να μαζεύει και καλαμιές από τον κορμό του σιταριού, ίσιες και σε διάφορα μεγέθη τις οποίες αφού τις καψάλιζε,τις χρησιμοποιούσε να ανακουφίζει τους άντρες από την κατακράτηση ούρων λόγω του προστάτη!  Όσο περνούσαν τα χρόνια και χρειαζόταν η σχετική θεραπευτική βοήθεια, έφτιαχνε τις… φυτείες του με τέτοια φυτά, ακόμα και άγρια που έφερνε απ το βουνό όπως ψίλιθρο, ρίζες καλαμιού, αγριάδα, περδικάκι, τσουκνίδα, σκόρδα, ματζουράνα, εφτάψυχο, ρίγανη, αντράκλα, πολυτρίχι, θυμάρι, χαμομήλι, αλιφασκιά και άλλα. Μάλιστα, στην μάντρα του Φάνη του Μελά που είναι απέναντι απ το σπίτι μας, φυτρώνει εκεί επάνω στο βράχο μια τεράστια ρίζα κάπαρης ,την οποία είχε αποκλειστικά δικής του συγκομιδής. Πώς ζει και μεγαλώνει αυτή η κάπαρη χωρίς ίχνος νερού,πάνω σε μια μάντρα,μόνο η φύση το γνωρίζει! Έχει φυτρώσει μαζί με μια λουίζα κι ήταν ένας περίφημος συνδυασμός για ματζούνια. Διάβαζε ότι η κάπαρη έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες κι έτσι προσπαθούσε να μαζέψει όσες δεν είχε φάει ποτέ στη ζωή του.

Ετσι,ανάμεσα σε άλλα,έβλεπες

τα μοσκαρδίνια με την ξεχωριστή μυρωδιά αλλά και για την προστασία του κήπου από τα διάφορα έντομα!

τη μέντα για τα γεμιστά και τις στομαχικές καούρες αλλά και για τις ιστορίες της Σεχραζάτ που διηγούνταν στο Σουλτάνο τις ιστορίες στις Χίλιες και μία νύχτες, οφείλει ίσως τη ζωή της σε μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας, που της σερβίριζαν κάθε μέρα, πριν ξημερώσει, την ίδια πάντα ώρα..

τη λουίζα για να ηρεμεί σαν αφέψημα

την αρμπαρόριζα για τη μοσκοβολιά και για να δίνει ξεχωριστή γεύση στα γλυκά

το  δεντολίβανο για τα συρτάρια αλλά και για να νοστιμεύει το φαγητό,

καμιά μολόχα σαν καταπλάσματα για το βήχα ή τα τραύματα, που η μάνα μου τις ονόμαζε «υψηλές κυρίες» γιατί ήταν ολόισιες και πολύ ψηλές.

Το ψίλιθρο κοπανισμένο σαν αντισηπτικό, τη μοσκαψιδιά κατά του ίκτερου(χρυσή) αλλά και με πρόσμιξη μελάνης για ν αποτρέπονται οι επισκέψεις των ποντικιών! 

Ολόκληρες ιστορίες μας διηγιόταν ο πατέρας μου που τις ανακάτευε με μυθεύματα ή γνώσεις που διάβαζε σε  κάνα περιοδικό που έπεφτε στα χέρια του και έγραφε για τον αρχαίο γιατρό Γαληνό ή τον Διοσκουρίδη , τον Ιπποκράτη ή τον Ασκληπιό και το τι μαντζούνια χρησιμοποιούσαν τότε για να θεραπεύουν τον κόσμο και τα κουβέντιαζε στο καφενείο μαζί με άλλους απόμαχους φίλους του για το τι κακό κάνει ο σπλόνος ή το σπιρδούκλι ή τι καλό η μαντζουράνα,η δάφνη, ακόμα κι η αρτεμισία που πήρε το όνομά της από τη θεά Άρτεμη για τις θεραπευτικές της ιδιότητες εναντίον της ελονοσίας που μάστιζε τότε την ελώδη περιοχή της Βασιλικής αλλά κι άλλες περιοχές της Ελλάδας. Του άρεσαν πάντα οι ιστορίες αλλά και τα μυθεύματα για θέματα που αφορούσαν την αρχαία Ελλάδα και ένιωθε πάντα συγκίνηση όταν κατάφερνε να βρει κάτι που να εξιστορούσε το  ένδοξο παρελθόν της Ελλάδας. Ερχόταν αμέσως στο σπίτι και μας μάζευε γύρω του να μας διαβάσει μια ιστορία π.χ. για το Μέγ Αλέξανδρο,τον Παπανικολή ή το ύψωμα 731, στην Αλβανία… Μπορεί να ΄’βρισκε κάνα βιβλίο από δάσκαλο ή καθηγητή αλλά καμιά φορά δεν είναι υπερβολή να σας πώ ότι έβρισκε θέματα κι από περιτυλίγματα από εφημερίδες που ο μπακάλης τύλιγε τα ψώνια..

Βίος και πολιτεία  γύρω από τα λουλούδια αλλά και τα θεραπευτικά φυτά, όταν φτάσει η ώρα κι ακουστούν τα πρώτα καμπανάκια λόγω ηλικίας.. 

 Παναγιώτης Σκληρός

Μποκές= μια χωριάτικη ανθοδέσμη
Χολάτο= πολύ ζωηρό,δυνατό
Απλωσέπαρε= μαζεύεις κάτι με δυο τρεις κινήσεις
Αλισβερίσι= ανταλλαγή