Οι οβριές της Σταμάτας, μια άλλη γεύση
Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός
¨Πότε θα έρθεις πίσω να σου δώσω οβριές. Είναι γιομάτος ο τόπος και δεν τις μαζεύει κανένας πλέον..¨, μου λέει στο τηλέφωνο η Σταμάτα.
Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, από τα τέλη Φεβρουαρίου μέχρι τα μέσα Απριλίου, γεμίζει ο τόπος οβριές που λυγερόκορμες λένε ¨εδώ είμαστε¨ και ορθώνονται τρεμάμενες γιατί γνωρίζουν πολύ καλά ότι κάποιο χέρι θα τις κόψει..
Κάτι ανάλογο γίνεται και με τα σπαράγγια αλλά εδώ στη Λευκάδα δεν έχουμε πολλά ή τουλάχιστον δεν γνωρίζω σε ποια μέρη βγαίνουν. Κυρίως μαζεύουμε οβριές που βγαίνουν μέσα σε βατσουνιές, ενώ τα σπαράγγια ανεβαίνουν από το χώμα, φυτρώνουν κάθετα και τα βρίσκουμε σε μέρη που υπάρχουν σπαραγγουνιές..
Πρόκειται για δύο άγρια χορταρικά, που γίνονται καταπληκτικό φαγητό είτε βραστά είτε με άλλους τρόπους . Έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και χαρακτηριστική ξεχωριστή γεύση.
Οι οβριές όμως είναι οι αγαπημένες μου. Είναι πολύ τρυφεροί οι βλαστοί τους και σπάνε εύκολα. Εύκολα επίσης καταλαβαίνεις σε ποιο σημείο τους είναι τρυφερές κι εκεί τις κόβεις.
Αυτές τις οβριές μου δίνει η Σταμάτα που συνεργαζόμαστε μαζί για πάνω από 25 χρόνια στη Βασιλική. Εκτός από εργατική και τετραπέρατη, μαζεύει τα λάχανά της αλλά μόνο τα εκλεκτά από το πλάι, δηλαδή πάνω από την Πόντη που λέει ότι είναι πιο αρωματικά και τα δίνει σ όλο τον κόσμο. Φτιάχνει πίττες όλων των λογιών με χειροποίητο φύλλο, στέλνει οβριές στη Φωτεινή στα Τρίκαλα, φυλάει και μερικές μήπως έρθει η Αγγελική απ την Αυστραλία για να τις ξεραθυμίσει, στέλνει στο Νίκο και την Σοφία στην Αθήνα, την αδερφή του άντρα της και τρέχει όπου την καλέσουν. Επίσης μαζεύει και μου δίνει και καμιά χεριά σκατζίκια, μοσχολάχανα, καυκαλίθρες, μυρώνια, λάπατα και σέσκουλα που τα φτιάχνω, όπως έβλεπα τη μάνα μου, ωραία αρωματικά τσιγαρίδια που μοσχοβολάει ο τόπος όταν τα φτιάχνω και αρέσουν πολύ σε όλους. Πρόσφατα έφαγα και στη Γωγώ τσιγαρίδια..Ωραία ήταν.
Η Σταμάτα λοιπόν που κατάγεται από την Κοντάραινα, αγγονιά του παπά Ταξιάρχη, ζει στη Βασιλική γιατί εκεί έμενε ο άντρας της ο Γιώργος ο Τζέτζελας, Γιώργος Πολίτης-Μπάκας. Ένας λεβέντης , καμάρι του χωριού μας, όμορφος άντρας , πρώτος ξάδερφος της μάνας μου. Άνθρωπος της θάλασσας ο Γιώργος με το νέο του τρεχαντήρι το ¨Αλμπατρος¨, αλληλέγγυος, βοηθούσε όλους, ήταν καλός ποδοσφαιριστής στη Δόξα Βασιλικής, τη ¨selecao του Νότου¨ και παθιασμένος με τον Καζαντίδη. Για να τραγουδάει τα τραγούδια του γιατί ήταν και καλλίφωνος όπως όλοι οι Μπακαίοι, έμαθε μόνος του και μπουζούκι.
Έφυγε νωρίς ο Γιώργος κι έμεινε η Σταμάτα με τρία μικρά παιδιά που όλα προκόβουν και πάνω απ όλα είναι καλά παιδιά. Ο Γεράσιμος, η Μαρία κι ο Νίκος. Αγωνίστηκε πολύ, πάρα πολύ να τα μεγαλώσει μα τώρα τα καμαρώνει και με το δίκιο της.
Η Σταμάτα λοιπόν εκτός από τις δουλειές του σπιτιού και την εποχική δουλειά της , είναι κεντήστρα με κοφτό στη μηχανή με τελάρο που έμαθε σαν κοπέλα σε σχολή στην Αθήνα κι έχει και σχετικό δίπλωμα. Δεν κάνουν πολλές κοφτό πλέον. Μπορεί νάναι κι η τελευταία. Πού την χάνεις πού την βρίσκεις τη Σταμάτα, στον κάμπο γιατί βάνει κήπο κι έχει απ όλα τα καλά όπως εξ άλλου κάνει κι η μάνα της η σεβαστή θειά Αρσενία που αν και 90χρονη βάνει τον κήπο της στην Κοντάραινα στη Ράχη και φιλεύει όλους φρέσκα κηπουρικά.
Οβριές βρίσκουμε σε ψαγμένα μανάβικα. Παλιότερα τις έφερναν στην πόλη της Λευκάδας οι ¨βλάχες από την απέναντι μεριά¨ και τις πουλούσαν σε ματσάκια. Σήμερα είδα τέτοια ματσάκια μέσα σε μια λεκάνη με νερό για να διατηρούνται φρέσκιες σ ένα γαλακτοπωλείο . Ήταν από ¨απέναντι¨..Μια φίλη απ την Πλαγιά που η μάνα της τις μαζεύει μου έφερε πρόσφατα δυό χεριές οβριές αλλά με τέτοιο τρόπο πιθωμένες μέσα σε χαρτί κουζίνας κι απέξω εφημερίδα για να κρατάνε τη υγρασία τους που καταλάβαινες ότι αυτό το χορταρικό είναι όντως πολύτιμο.
Η οβριά μαγειρεύεται βραστή, ελαφριά στον ατμό σαν σαλάτα αλλά και με αυγά σαν να κάνεις ομελέτα με σπαράγγια. Εξαιρετική φυγή απ την καθημερινή τροφική συνήθεια.. Απλά πράγματα όπως τα δίνει η φύση απλόχερα, αρκεί να τα ψάξεις…
Ακόμη έχει και θεραπευτικές ιδιότητες. Σε όλα τα χωριά μας, το νερό που βράζουμε τις οβριές το πίνουν με λίγο λεμόνι ακόμα και με ξύδι.
Είναι μια ξεχωριστή γεύση και παίρνει ένα παράξενο ρόζ χρώμα όταν ρίχνεις το λεμόνι. Ακόμα αναφέρεται στο Λευκαδίτικο λεξικό σαν γιατροσόφι. Έκαναν με την ρίζα αλλά και τον κορμό τους καταπλάσματα για πληγές και άλλες αλοιφές.
Τρέξτε λοιπόν στα έτσι κι αλλιώς χέρσα χωράφια. Θα προλάβετε τις οβριές και θα απολαύσετε την ξεχωριστή τους γεύση.
Παναγιώτης Σκληρός
The Author All posts
2 Σχόλια
Εξαιρετικό αφιέρωμα. Ξεδιπλώσατε μπροστά στα μάτια μας ένα πολύχρωμο χαλί, υφασμένο με τα πολύτιμα αγριολάχανα , με βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα και μας καλέσατε να περπατήσουμε μαζί σας σε μία από τις πιο ωραίες γευστικές διαδρομές… σε αχαρτογράφητα για πολλούς μονοπάτια.…
Αλήθεια, με συνεπήρε… η ροή του λόγου σας, μου θύμισε την «ιδιωτική οδό» του Ελύτη, όμως με ένα άλλο άρωμα, αυτό της δυνατής γυναικείας ψυχής που τιμάτε στο αφιέρωμα σας .
Μας θυμίσατε ξανά τον πλούτο και την αξία των ελληνικών χόρτων. Τα χόρτα σε μαθαίνουν να παίρνεις όσα χρειάζεσαι, όσα σου αρκούν και να αφήνεις τα άλλα για αύριο, μεθαύριο. Δε “σκοτώνεις” το σπόρο, τη νεότερη γενιά. Τα ραδίκια τα ξεριζώνεις, αλλά το κρίταμο και το σταμναγκάθι όχι. Τα κόβεις με το μαχαιράκι γύρω γύρω, σα δεντράκι, και τα αφήνεις να αμολήσουν ξανά, για να τα βρεις να σε περιμένουν την επόμενη χρονιά, ζωηρά και φουντωτά.
Από αρχαιοτάτων χρόνων οι Έλληνες είχαν τα άγρια λάχανα για βασικό στοιχείο της διατροφής τους . Έτσι ο Αριστοφάνης στο έργο του «Θεσμοφοριάζουσαι» , στιχ. 456 , ονοματίζει τα χόρτα κάνοντας τον γνωστό του υπαινιγμό για την καταγωγή του Ευριπίδη : « … γιατί άγρια μας χτύπησε , κυράδες μου , όπως μες στ’ άγρια χόρτα μεγάλωσε κι αυτός…» .Αιώνες αργότερα, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο ποίημά του «Αθανάσης Διάκος» , Άσμα Δ΄ στιχ. 177-185 , αναφέρει τα ταπεινά λάχανα που έτρωγαν οι Έλληνες στην τουρκοκρατία , για να δείξει πως ήταν προτιμότερα αυτά , παρά «του ξένου το άτιμο ψωμί» …
(Δεσπότης Ησαΐας)
«—Διάκε , δεν ήρθ’ η ώρα μας . Θα βαφτιστούμε πρώτα στο αίμα , στα παθήματα , και κοφτερά στουρνάρια στο μετερίζι του βουνού το γόνα μας θα τρίψουν .
Θα πιούμε τον ιδρώτα μας . Θα μείνει μαύρη χήρα η γη μας η ταλαίπωρη , και τα κοιλόρφανά της θα μάθουν να χορταίνουνε λαθύρια , βρακανίδες και του νερού τα κάρδαμα , παρά να τα σαρκώνει του ξένου το άτιμο ψωμί , πὄχει προζύμι πάντα φαρμάκια , καταφρόνεσες , περίγελα και δάκρυ .»
Έχετε απόλυτο δίκιο. «Ο Θεός κρύβεται στα μικρά και ταπεινά. Κι οι οβριές και τα άγρια σπαράγγια είναι ταπεινά βλαστάρια, αδέσποτα, που ξεπετάγονται και μεγαλώνουν θεομόναχα στους τράφους και τις ρεματιές, σε τόπους υγρούς και σκιερούς μόνο με τη φροντίδα του Θεού, άγρια, χωρίς να σπέρνει και να μην τα καλλιεργεί κανένας. Ο Γιώργος Σεφέρης που μας δίδαξε τη μεγαλοσύνη των ταπεινών πραγμάτων, μας υπενθυμίζει στο «Θερινό Ηλιοστάσι»: «Ο θαλασσινός άνεμος κι η δροσιά της αυγής / υπάρχουν χωρίς να ζητήσει κανένας». Όμως, η αλήθεια είναι, ότι οι οβριές – αβρωνιές τις λένε στην Κρήτη, αρβουνιές στην Πιερία – και τα σπαράγγια, δεν είναι εντελώς μόνα. ‘Έχουν και τη συμπαράσταση των θάμνων που τα προστατεύουν και τα υποστηρίζουν για να υψώσουν το κυπαρισσοειδές ανάστημά τους τα σπαράγγια, και το πιο δενδροειδές οι οβριές, προς τον ουρανό, ο οποίος την εποχή που μεγαλώνουν αρχίζει να παίρνει το πλέον λαμπερό, ανέφελο, γαλανό χρώμα του. Είναι που προβάλλουν στον επάνω κόσμο μαζί με την Περσεφόνη, αντάμα με την άνοιξη».
Στο Πήλιο τα λέμε βεργια.τα μαγειρεύουν οι νοικοκυρές με τον ίδιο τρόπο.Βρισκουμε στις λαϊκές αγορές αρκετά και σε λογικές τιμές