Το… ξύλινο γάντι!

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Επισκέφτηκα πριν λίγες μέρες ( με την πρώτη… ελεύθερη έξοδο) ένα μουσείο που ήταν ιστορικό, όχι λαογραφικό αλλά ήταν συνδεδεμένο και με τις συνήθειες των κατοίκων της περιοχής. Ήταν πολύ σημαντικό μουσείο για  μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο της Ελλάδας και όλα τα εκθέματα ήταν εντυπωσιακά αν και υπήρχε μια σχετική εγκατάλειψη.

Ένα έκθεμα όμως μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση κι ομολογώ δεν το είχα ξαναδεί. Είναι αυτό το ξύλινο γάντι που φωτογράφησα (επιτρεπόταν). Ήταν ένα… γάντι για τον θέρο, για το θερισμό, για να μαζεύουν τα στάχυα του σιταριού χωρίς να πληγώνουν τα χέρια τους οι γυναίκες αλλά και οι άντρες που θέριζαν τους κάμπους. Αυτά τα ροζιασμένα χέρια που κάθε θεριστή, κάθε Ιούνιο έπαιρναν φωτιά. 

Επινόησαν αυτό το γάντι για να΄ναι πιο… αποδοτικά τα χέρια και φυσικά για να μην πληγώνονται. Το γάντι είχε 3 τρύπες κι άφηνε ελεύθερα τον αντίχειρα και τον δείκτη. Έδινε δηλαδή έμφαση στην δύναμη στα τρία τελευταία δάχτυλα και πρόσθετε κι ακόμα ένα δάχτυλο με αυτή την ακίδα που ουσιαστικά ήταν για να γίνεται πιο μεγάλη η παλάμη κι έτσι να μαζεύονται περισσότερα στάχυα με μια χεριά. 

Απ’ το χάραμα για να’χει δροσιά μέχρι το δειλινό μες τη ζέστη και μούσκεμα στον ιδρώτα, με κάνα διάλειμμα για λίγο κολατσιό «για αυτό το έρμο το ψωμί» που λέει κι ο ποιητής μας. 

Αλλά τούτο το γάντι (έτσι έγραφε η ετικέτα γι αυτό το έκθεμα) μου έφερε στη μνήμη σκηνές που έζησα μικρός,τα ακούραστα χέρια της βαβάς μου της Ακριβής και της μάνας μου στο «Φαγιά»  ή στου «Σκλαβογιάννη»  ή στου «Κοντού τ’ αχούρι» που έσπερνε πάντα σιτάρι η οικογένεια του παπούλη μου του Γιώργου του Χάλκα. 

 Αλλά και το μόχθο κάθε μάνας και κάθε βαβάς. Ήρθε μπροστά μου ολοζωντανη και τούτη η σκηνή όπως αυτή η φωτογραφία του φίλου μου του Fritz Berger όπως την απαθανάτισε στο Κομηλιό την δεκαετία του ΄60, όπως και εκατοντάδες άλλες φωτογραφίες που μας παρέδωσε για τη ζωή του ξωμάχου και του κατοίκου των χωριών μας. Μπαρμπουλωμένη για τον δυνατό ήλιο του Ιουνίου, με πρόχειρα ρούχα γιατί θα κουρελιαζόταν έτσι κι αλλιώς,το φουστάνι κούδα και με υψωμένο το δρεπάνι σαν να ετοιμάζεται για το τελευταίο χτύπημα στα αμέτρητα στάχυα που αντικρίζει, σαν να βλέπει όχι τον εχθρό αλλά την πάλη που θα δώσει για τη συγκομιδή του πολύτιμου σιταριού. 

Κι ήταν ένα πανηγύρι ο θερισμός παρόλο που είχε πολύ κόπο, πολύ ιδρώτα σε πολύ κακές συνθήκες. Μίλαγαν μεταξύ τους οι θεριστές, αστειευόταν, έλεγαν καμιά «παρόλα»για κανέναν… αργό, έτσι για να μην σκέφτονται την κούραση. Συνέβαινε αυτό στις αγροτικές δουλειές. Ήταν πανηγύρι ο θέρος γιατί ήταν η ώρα να μπει στο σπίτι το βασικό για την τροφή της οικογένειας, το σιτάρι που θα γινόταν ψωμί… Όπως και το μάζεμα της ελιάς το χειμώνα με τα παγωμένα δάχτυλα. Με πόση κούραση μάζευαν στάχυ το στάχυ, το ‘καναν χερούλι ή χερόβολα και μετά οι άντρες έδεναν τα δεμάτια και τα έκαναν εκείνες τις όμορφες κουντούρες κι όλες οι κουντούρες μια θυμωνιά . Θυμωνιά θεόρατη που την φύλαγαν οι νεότεροι με βάρδιες ή με παρέες τη νύχτα μπας και οι κουντούρες βάλουν πόδια για καμιά διπλανή θυμωνιά. Συνέβαινε κι αυτό καμιά φορά. Οι παρέες απ ότι θυμάμαι εκεί στη Ράχη στην Κοντάραινα που είχαν τα αχούρια τους αρκετοί Κονταριώτες έπιαναν το τραγούδι με καμιά φλογέρα η τσαμπούνα με κάνα φύλλο στο στόμα για ήχο και τραγούδαγαν. Καμιά φορά έπαιζαν και κάνα παιγνίδι όπως το μπίζ ή έλεγαν ιστορίες που τους είχαν διηγηθεί  οι μεγαλύτεροι απ το στρατό ή ακόμα και για νεράιδες και ξωτικά κι έσκιαζε ο ένας τον άλλο… Έτσι έφτανε το πρωί με κάνα ύπνο στα κλεφτά κάτω απ το σκίνο και με  νανούρισμα το μακρινό κουδούνισμα απ’ τα πρόβατα που βόσκιζαν στη δροσιά της νύχτας εκεί γύρω. Πιο παλιά, οι κουντούρες μεταφέρονταν κατευθείαν με τα γαϊδουράκια στο αλώνι όπου γινόταν το αλώνισμα.

Συνήθως οι αλωνάρηδες ήταν οι ίδιοι οι γεωργοί αλλά υπήρχαν και επαγγελματίες που γύριζαν κι αλώνιζαν τα στάρια . Είχαν γερά μουλάρια ή άλογα που ήταν ουσιαστικά τα εργαλεία τους.Μετά ήταν το ανέμισμα και το κοσκίνισμα του σιταριού για να καθαρίσει ο καρπός ή όπως λέμε ακόμα να ξεχωρίσει  «η αίρα από το στάρι» και χρησιμοποιούσαν αρκετά ειδικά εργαλεία για το τελικό αποτέλεσμα. Για το αλώνισμα και τις ντόπιες δραστηριότητες γύρω απ’ αυτό, θα γράψουμε σε άλλο σημείωμα.

Στα νεότερα χρόνια ερχόταν η πατόζα (αλωνιστική μηχανή) κι έκανε τα στάχυα καρπό και τον έβαζαν στα τσουβάλια μετρώντας με το«μέτρο» πόσο καρπό έκανε το κάθε χωράφι  κι ήταν πιο μεγάλη η γιορτή γιατί αφού ξεχώριζαν τον σπόρο για την άλλη χρονιά, λογάριαζαν ότι είχαν σιτάρι για ν’ αλέσουν στο μύλο κι έτσι να εξασφαλίσουν το αλεύρι για το ψωμί του σπιτιού. Για εμάς τα μικρά, δεν επιτρεπόταν να πάμε κοντά στην αλωνιστική μηχανή γιατί τα λουριά που την κινούσαν απ’  το τρακτέρ ήταν επικίνδυνα αν έβγαινε ή αν έσπαγε κανένα.

Εμείς «χανόμαστε» στο γυαλιστερό άχυρο που λαμποκοπούσε ψιλοκομμένο απ την μηχανή. Βουτάγαμε μέσα, χωνόμαστε, κρυβόμαστε, πηδάγαμε από ψηλά και χανόμαστε στον απαλό όγκο του, παρόλο που οι γυναίκες μας          τις «έβρεχαν» γιατί ήταν επικίνδυνο να εισπνεύσουμε άχυρο και να πνιγούμε.

Οι σταχομαζώχτρες αλλά κι οι άντρες που στοίβαζαν τις κουντούρες όταν το βράδυ ξαπόσταιναν κι έπαιρναν λίγο φαγητό είχαν να πουν για το πόσο γέννημα έκαμε η κάθε λαχίδα κι αν ο καιρός ευνόησε ετούτη τη χρονιά τα γεννήματά τους, λέγοντας και άλλες ιστορίες περασμένων χρόνων.

Θέρος –τρύγος – πόλεμος έλεγε ο λαός μας κι ήταν όλα αλήθεια.
Καλό μήνα φίλες και φίλοι.

Παναγιώτης Σκληρός