Ένα διαφορετικό Libro d’oro
του Έκτορα Γ. Χόρτη
«άρετή δέ, κάν θάνη τις, ούκ άπόλλυται,
ζñ δ’ ούκέτ’ όντος σώματος, κακοîσι δέ
άπαντα φρούδα συνθανόνθ’ ύπό χθονός».
Αγαπητοί φίλοι,
«Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε». Γιατί τι άλλο μπορούμε να πούμε μετά από τον ορυμαγδό των contra naturam που παρακολουθούμε εσχάτως, μετά από τις σκηνές βίας που παρακολουθούμε από την τηλεόραση σε απευθείας μετάδοση, μετά από την αλόγιστη προβολή του «τίποτα», με τις γνωστές και χιλιοειπωμένες εκδοχές του. Και μπορεί η Ελλάδα να μην αναστενάζει στα γήπεδα, όπως τραγουδάει ο Διονύσης, λόγω κορονοϊού, αλλά για τον ίδιο λόγο τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις, οι κίβδηλες αξίες και πρότυπα που εισπράττουμε καθημερινά και μας παραμυθιάζουν μάς επηρεάζουν ακόμη περισσότερο – ιδιαίτερα τη νεολαία. Και δεν μας ξενίζει που βαφτίζουνε τον λύκο πρόβατο, τη λαμογιά εξυπνάδα, το ψέμα αλήθεια κ.ο.κ., ποδηγετώντας τη σκέψη και περιορίζοντας ή αλλοιώνοντας τη σημασία των λέξεων και, γενικότερα, τον γλωσσικό μας κώδικα. Ο λύκος όμως είναι λύκος και ο κλέφτης κλέφτης, που λέει κι ο Αναγνωστάκης. Κι εμείς τι κάνουμε; Αποδεχόμαστε την πλαστογράφηση της πραγματικότητας και «επιδοτούμε» ποικιλοτρόπως ό,τι ανήθικο. Κι αφού έτσι έχουν τα πράγματα, σιγά μην κολλήσουμε και στους γλωσσικούς κανόνες. Αλλάξαμε τα φώτα ακόμα και στους θεούς: την Άρτεμις (την πέτυχε στην αιτιατική το καμπυλόγραμμο «σίγμα»), τον Απόλλων (πάει κοτζάμ «άλφα» – το χάσαμε το «αλφάδι»). Αλλά και άλλα ων ουκ έστιν αριθμός: ο επιρρεπές σε λάθη (εννοεί τον εαυτό του), τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν ένα ιδιαίτερα επιρρεπή κοινό (πάλι καλά που δεν συνδύασε το κοινό με τον «κυνόδοντα» του Λάνθιμου) κ.λπ. Και κάθε λίγο και λιγάκι κάνουν παρέλαση κάθε είδους «φρούτα», καιροσκόποι και αμοραλιστές, αρκεί να έχουν αναγνωρισιμότητα, ακόμα κι αν δεν μπορούν να μοιράσουν «δυο γαϊδουριών άχυρο» – οι εξαιρέσεις πάντα υπάρχουν -, που επιδρούν καταλυτικά στη νεολαία, που θολώνουν την κρίση, που φανατίζουν (π. χ. τίτλοι αθλητικών εφημερίδων, ου μην αλλά και ενίων πολιτικών) κ.λπ. Μόνο ο Σοφολογιότατος μας συμβουλεύει να σεβόμαστε τη γλώσσα μας και να επιμένουμε να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη, κι ας μας πούνε τη γελάδα Παρασκευούλα.
Δεν θα ήταν, λοιπόν, υπερβολή, αν λέγαμε ότι στις μέρες μας τα γεγονότα της επικαιρότητας δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αξιοποιεί τα μπόλικα αποθέματα του γλωσσικά ασυνάρτητου, ή ακόμα και του ζωώδους και δη γαϊδουρινού (;) α-λόγου στοιχείου του. Τον γάιδαρο όμως τον ρώτησαν; Και επειδή, όπως λέει ο μπάρμπα _Θουκυδίδης, η ποιότητα του πολίτη καθορίζει και την ποιότητα της πολιτείας (και αντιστρόφως), με υλικά κατεδαφίσεως δεν χτίζεται σωστή πολιτεία. Σε μια κοινωνία σαν τη δική μας, η ποιότητα των άξιων πολιτών συνήθως πάει «περίπατο» και μάλιστα χωρίς SMS στο 13033 κι ας το θέσπισε η ίδια η Πολιτεία. Η προσωπική αξία και το ήθος, όπως σκιαγραφείται στον γνωστό μύθο της αρετής και της κακίας(1), μάλλον δεν παίζει ρόλο. Και στην πλειονότητά μας, δεν ακολουθούμε τον δρόμο της Αρετής, όπως ο Ηρακλής, αλλά της Κακίας, που μας τάζει λαγούς με πετραχήλια, και δικαιολογούμαστε λέγοντας πως «μας παρέσυρε το ρεύμα», που λέει και το τραγούδι, ή πως «απατήθηκεν η ακοή μας», που λέει ο ποιητής. Επειδή όμως στις μέρες μας μάς βομβαρδίζουν οι ηλεκτρονικοί καθοδηγητές μας με διάφορα ψυχοπλακωτικά παραδείγματα προς αποφυγήν και μας κάνουν την καρδιά περιβόλι, ας ακουστεί και η άλλη πλευρά, για τους άξιους «Ανθρώπους», τους ανθρώπους – πρότυπα, όπως παρουσιάστηκε κατ’ αποκλειστικότητα στο «κανάλι του ονείρου», στο οποίο λέγονται μόνο αλήθειες. Τα υπόλοιπα κανάλια απέκλεισαν ένα τέτοιο ενδεχόμενο, επειδή δεν χωρούσε στο «μενού» τους. Προηγούνται, βλέπετε, μόδιστροι, κομμωτές/κομμώτριες, πασαρέλες λαγνείας, σκηνές πολλαπλασιασμού των «θηλαστικών», «εκλεκτά» προϊόντα … φανατισμού και ανθρώπινου κρέατος κάθε είδους, από “hooligan” (σε πακέτο), μέχρι «κρεατοσφαιρίδια», ηθικά διάτρητες πρακτικές, τσελεμεντέδες και κάθε μορφής κουτσομπολιά (Gossip!), όπως λέει και το ασμάτιον Κραουνάκη – Νικολακοπούλου:
Όλα θέλω να τα ξέρω όλα
όχι επειδή είμαι κουτσομπόλα
δεν το κάνω από κακό
θέλω να ‘χω υλικό
κι ας μου τρώει η περιέργεια τη σόλα
όλα λες κι οι τοίχοι έχουν κόλλα
και κολλάω εγώ τ’ αυτί
τι είπε αυτός και τι είπε αυτή
Ποια πόρτα άνοιξε, ποια σκάλα έτριξε,
ποιος έτρεξε, τι έτρεξε…
κ.λπ.,κ.λπ.
Βέβαια, εκτός απ’ τις παραπάνω (εκ)πομπές (οι περισσότερες «χωρίς σενάριο»), υπάρχουν, όπως επισημάνθηκε παραπάνω, και κάποια ποιοτικά διαλείμματα, αλλά γενικά ακόμα ψάχνω το σκοπό της τηλεόρασης, πού το πάει δηλαδή, αλλά δυστυχώς «κανένα στόμα δεν το ’βρε και δεν το ’πε ακόμα», που λέει κι ο Βάρναλης. Ο κανόνας είναι να υπερτονίζονται και να εξυψώνονται πρόσωπα και συμπεριφορές που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτε στην κοινωνία και να αποσιωπώνται όσοι μας δείχνουν τον δρόμο της αρετής. Κι αν ζούσε ο Πλάτων θα επαναλάμβανε ίσως ότι οι ηλεκτρονικοί καθοδηγητές μας, που μας έχουν κάμει, κατά τη λαϊκή ρήση, το κεφάλι γιαούρτι, είναι «ἄπειροι ἀληθείας», σε αντίθεση με τους «ἔµπειρους ἀληθείας», για τους οποίους έγινε συζήτηση στο παραπάνω κανάλι «του ονείρου». Οι συμμετέχοντες σκιαγράφησαν ενδεικτικά την κοινωνική προσφορά και δράση κάποιων απ’ αυτούς, με την οποία «γίνονται τα σκοτάδια του κόσμου φως», με αφετηρία τους ήρωες της Επανάστασης του ’21, συμμετέχοντας με αυτόν τον τρόπο στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων απ’ αυτήν.
Στη συζήτηση έλαβαν μέρος ο σεβάσμιος γέροντας μπάρμπα – Τιπούκειτος, ο φίλος του ο «Σοφολογιότατος», ο ξωμάχος «μπάρμπα – Τιμόθεος», και η εθελόντρια στο «Χαμόγελο του … Ανθρώπου» κ. «Θέμις» (Θρυλείται ότι είναι κόρη του Ήλιου – άλλοι λένε του Ουρανού και της Γαίας -, που έχει μαντικές ιδιότητες και τίποτε δεν της διαφεύγει στα Ουράνια και στα Επίγεια).
Η αφόρμηση έγινε με την αναφορά από τον μπάρμπα – Τιπούκειτο στον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος διέθεσε την περιουσία του για τις ανάγκες του αγωνιζόμενου Έθνους. Ακολούθησε συζήτηση και για άλλες προσωπικότητες του Αγώνα της Παλιγγενεσίας (Καραϊσκάκη, Ανδρούτσο, Κολοκοτρώνη, Κατσαντώνη, Δημοτσέλιο κ.λπ.), προσωπικοτήτων των οποίων «εις τον τραχύν, τον δύσκολον της αρετής τον δρόμον τα γόνατα ιδού πετάουν»(2). Ο τιτάνιος αγώνας αυτών των ηρώων, των αξεδίψαστων της ελευθερίας, που απέρρεε από την ηθική τους συνείδηση, «ενδιαιτάται» έκτοτε στις καρδιές όλων των Ελλήνων και όχι μόνο. Ο εμβριθής περί τα τοιαύτα μπάρμπα -Τιπούκειτος αναφέρθηκε και στους προδρόμους αυτού του Αγώνα, ξεκινώντας από την Επανάσταση της Βουκέντρας στη Λευκάδα κατά του αυθέντη της Γρατιανού Ζώρζη το 1857 και καταλήγοντας στην επανάσταση των χωρικών της Λευκάδας το 1819, αλλά και στους συνεχιστές του Αγώνα της Ανεξαρτησίας [Αγώνες για την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος και Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνική Αντίσταση κ.λπ.]. Με έναυσμα αυτούς τους ήρωες, στους οποίους αξίζει η ρήση του Μενάνδρου «Ὡς χαρίεν ἄνθρωπος, ὅταν ἄνθρωπος ᾖ» (= τι υπέροχο πλάσμα είναι ο άνθρωπος, όταν είναι πραγματικός Άνθρωπος), η συζήτηση επεκτάθηκε σε όλους εκείνους οι οποίοι με την κοινωνική προσφορά και την εν γένει δράση τους συντελούν στο να γίνουν τα σκοτάδια του κόσμου φως, οι οποίοι δηλαδή διάλεξαν και πορεύτηκαν τον δρόμο της αρετής. Και ο Σοφολογιότατος συμπληρώνει ότι αυτοί οι εκλεκτοί – ο καθείς και τα όπλα του – διατρέχουν όλο το κοινωνικό σώμα, από τον κόμη Ιωάννη Καποδίστρια ως τη γριά πλύστρα Πανωραία Χατζηκώσταινα, τη γνωστή σε όλους με το παρατσούκλι «Ψωροκώσταινα», η οποία το 1826 στην ερανική επιτροπή του Ναυπλίου για το Μεσολόγγι κατέθεσε με υπερηφάνεια τα υπάρχοντά της (ένα ασημένιο δαχτυλίδι και ένα γρόσι).
Το δεύτερο αυτό μέρος της συζήτησης αρχίζει με την περιγραφή της ἀρετῆς από τον Σοφολογιότατο, με βάση το ομώνυμο ποίημα του λυρικού ποιητή Σιμωνίδη του Κείου:
Η αρετή
Ένας λόγος λέει: Σε βράχια
η Αρετή δυσκολοπάτητα φωλιάζει
κι έναν τόπο θείο και πάναγνο αφεντεύει·
δεν μπορούν του καθενός θνητού τα μάτια
να τη δουν· την αντικρίζει μόνο εκείνος
που από μέσα του ο ιδρώτας, σπαραγμός
της καρδιάς του, θ’ αναβρύσει,
μόνο εκείνος που ως τ’ ακρόκορφο θα φτάσει
της αντρείας.
Μετά από σύντομο σχολιασμό του ποιήματος, το ερώτημα γύρω από το οποίο περιστράφηκε η συζήτηση ήταν ποιοι ενσαρκώνουν την έννοια της αρετής, ποιοι δηλαδή είναι οι εκλεκτοί, οι «ἔµπειροι ἀληθείας».
Ο Μπάρμπα – Τιπούκειτος σκιαγραφεί το πορτρέτο τους, φιλοτεχνώντας τον τύπο του ανθρώπου που «ως τ’ ακρόκορφα φτάνει της ανδρείας» και υπογραμμίζοντας διάφορες όψεις του. Και εξηγεί, κάνοντας αρχή με το πορτρέτο του Φωτεινού, προσωποποίηση του γεωργού μαζί και πολεμάρχου, όπως τον τραγούδησε η ιερή μορφή του Λευκάδιου βάρδου Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Και παραθέτει την άποψη του Σικελιανού για τον «Φωτεινό»: “ Η ψυχική κίνηση του Βαλαωρίτη τραβάει ακέρια προς τις ρίζες … Και κει που σκάβει … ξάφνου ακούει το τσαπί του να χτυπάει σε κάτι αθάνατο και μονομιάς από κάτω απ’ το τσαπί του αναβρύζει , ξεχειλίζοντας τα χώματα, μια υπέρτατη πηγή: «Ο Φωτεινός» ή η «Επανάσταση της Βουκέντρας». Από τη στιγμή αυτή ο Βαλαωρίτης είναι λαός κι ο λαός Βαλαωρίτης”(3). Ακολουθεί η αναφορά στον ήρωα της Επανάστασης του ’21 Απόστολο Σταύρακα – Πανάδα. Είχε προηγηθεί η συμμετοχή του στην εξέγερση των αγροτών του νησιού κατά των Άγγλων ως ενός εκ των ηγετών και πρωταγωνιστών της(4). Ακολούθως μνημονεύονται ο Φιλικός, εισαγγελέας και αργότερα δικαστής στα Επτάνησα, νομικός, φιλόλογος και λογοτέχνης Ιωάννης Ζαμπέλιος (διεξήγαγε εράνους και ενίσχυσε πολλούς πρόσφυγες που είχαν βρει καταφύγιο στα Επτάνησα, εφοδίασε με όπλα 850 Λευκαδίτες, για να συμμετάσχουν στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας κ.λπ.) και ο γιατρός Πέτρος Στεφανίτσης, μια μορφή με τεράστια συμβολή στον αγώνα της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας, που πολεμούσε «με τη σπάθα στη δεξιά» και τηρούσε, παράλληλα, και τον όρκο του Ιπποκράτη. Αναφέρθηκε ακόμη δια μακρών στον Αλέξανδρο Παναγούλη(5) ως προσωποποίηση της ελληνικής αντίστασης κατά της Δικτατορίας. Σχολιάζει σχετικά: Στη δίκη του για την απόπειρα εκτέλεσης του δικτάτορα Παπαδόπουλου η απολογία του ήταν ένας ύμνος στη δημοκρατία και την ελευθερία. Για τη μη εκτέλεση της θανατικής ποινής από τη Χούντα ξέσπασε ένα πρωτοφανές κύμα διαδηλώσεων και κινητοποιήσεων σε όλο τον κόσμο. Εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο Πάμπλο Πικάσο διατράνωσαν τη θέση τους υπέρ του Αλέξανδρου Παναγούλη. Μίλησε ακόμη για τον εμπνευστή και δημιουργό του Χατζηκυριακείου Ιδρύματος, τον Ιωάννη Χατζηκυριακό, που ξεκίνησε από περιπτεράς («πρώην ταμβακοπώλης και νυν κτηματίας», όπως υπέγραφε στη διαθήκη του). Κρυφό όνειρο του Χατζηκυριακού ήταν να ιδρύσει ένα ορφανοτροφείο για κορίτσια «άτινα δυστυχώς μένουν απροστάτευτα, ενώ έπρεπε να δοθεί μείζων φροντίς ένεκα της αδυναμίας των», όπως ο ίδιος τονίζει. Και έκλεισε την αναφορά του στις μεγάλες αυτές προσωπικότητες με έναν σύγχρονο ήρωα, τον Ιάκωβο Τσούνη, ο οποίος δώρισε όλη την περιουσία του αξίας 23 εκατ. ευρώ στις Ένοπλες Δυνάμεις. Παρά τα πλούτη που απέκτησε, δηλώνει ότι, όπως ήρθε ξυπόλυτος στη ζωή, έτσι θέλει να φύγει. Σε ηλικία 16 ετών (!) έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 και είναι βετεράνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Προσφάτως τιμήθηκε από την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Ο μπάρμπα – Τιπούκειτος όμως δεν σταματάει στους αναγνωρισμένους από τον κόσμο και την ιστορία ως «πρότυπα αρετής». Θεωρεί ότι υπάρχουν και οι αφανείς εκλεκτοί και «έμπειροι αληθείας» και τεκμηριώνει την άποψή του ως εξής: ποιος έχει ακουστά τον µπάρµπα Αντρέα τον Μήσουλα, έναν φιλήσυχο χωρικό, που στις αρχές του 20ου αιώνα είχε µεταναστεύσει για τον Νέο Κόσµο (Αργεντινή), κυνηγώντας το όνειρο µιας καλύτερης ζωής, και μόλις έφτασε εκεί τον βρήκε η είδηση της κήρυξης του Α΄ Βαλκανικού πολέµου; Και όμως, ο μπάρμπα – Αντρέας χωρίς κανένα δισταγμό, επέστρεψε αμέσως στην Ελλάδα, θέτοντας τον εαυτό του στη διάθεση της πατρίδας και συµµετέχοντας στην τιτάνια εθνική προσπάθεια. Αυτή η ανιδιοτελής, αγνή και άδολη προσφορά και η υποταγή του ατοµικού συµφέροντος στο συµφέρον της ολότητας δείχνει περίτρανα το ηθικό μέταλλο του ανδρός και τον εντάσσει στον αστερισμό των εκλεκτών. Και, βέβαια, υπάρχουν πολλοί ακόμη άγνωστοι ήρωες, που υποθήκευσαν το αίµα και τη ζωή τους και έβαλαν το «εµείς» πάνω από το «εγώ», σύµφωνα µε τη ρήση του Μακρυγιάννη.
Στη συνέχεια παίρνει τον λόγο ο ξωμάχος μπάρμπα – Τιμόθεος: Επήα σε νιαν υπερεσία και, επειδή δεν μο’κανε το παντελόνι τσελβόλ που είχα αγοράσει απ’ τον μακαρίτη τον Ζαμπρακάκη(6), έβαλα το καθημερ’νό και το σουρτούκο μου και εκαρτέρ’γα με τ’ς ώρες. Εμπαινοβγαίνανε κάτι γκριζοκουστουμάκηδες κι ούλοι με κοιτάζανε σα μύγα. Λέω από μέσα μου: ούλο και κάποιος χριστιανός θα βρεθεί να με ξεπερετήσει. Πραγματικά, νια κοπέλα ήρτε και μ’ ερώτησε: «Τι θέλεις μπάρμπα;». Και με ξεπερέτησε, αλλιώς ακόμα εκεί θα’ να μουνα. Κι όταν αρρώστησα βαριά από φυματίωση επήα στο γιατρό το Γληγόρη (εννοεί τον Άνθρωπο – γιατρό Ξενοφώντα Γρηγόρη που και ποιον λευκαδίτη δεν κουράρισε δωρεάν) και, αφού μ’ εξέτασε, εξάμωσα να ντου δώκω λεφτά και με πρόντησε, αφού με συμβούλεψε να πάω στον Χόρτη στ’ν Αθήνα, που ’ναι φυματιολόγος και θα με κάμει καλά, όπως κι έγινε (εννοεί τον πανεπιστημιακό δάσκαλο Παναγιώτη Χόρτη, ένα τεράστιο μέγεθος για τη Λευκάδα, η οποία όμως δεν φιλοτιμήθηκε να αναγνωρίσει την τεράστια προσφορά του). Αλλά κι εκειός με πρόντησε, μόλις εξάμωσα να ντου δώκω λεφτά.
Τότε η Θέμις η οποία βλέπει εκείνα που δεν βλέπει ο υπόλοιπος κόσμος, κάτι σαν τον Αλαφροϊσκιωτο που βλέπει τα ουράνια και τα επίγεια, σπάζοντας την κρούστα της αισθητής πραγματικότητας, τον διέκοψε, λέγοντας:
Κανένας δεν κοίταξε στον ουρανό, γιατί αν κοίταζε θα έβλεπε στα μπαλκόνια του τον Παναγιώτη Χόρτη, μαζί με τον Ξενοφώντα Γρηγόρη να καμαρώνουν, που βλάστησε ο σπόρος που έσπειραν, και παραδίπλα τον οδοκαθαριστή Μανιώρο, πασίγνωστο για τις αγαθοεργίες του, που ακούοντας αυτά «σκούπισε» το ακριβό του δάκρυ με το μανίκι του το φτωχό(7).
Ανατριχιάζοντας απ’ αυτά που άκουσε ο μπάρμπα – Τιμόθεος, συνέχισε με τρεμάμενη φωνή: τόσο πολύ μ’ εσυγκινήσανε οι δυο μας εφτήνοι άγιοι (θα μπορούσανε να έχουνε τη μισή Λευκάδα) που με κάμανε κι άλλαξα γνώμη για τον κόσμο. Κι απέ όσα άκουσα δείχνουνε πως υπάρχουνε και στ’ς μέρες μας άνθρωποι που όχι μοναχά δεν είναι συμφεροντολόγοι αλλά αντίθετα έχουνε φ’λότιμο.
Κι ο Σοφολογιότατος: Πραγματικά, υπάρχουν άνθρωποι που δεν κινούνται στον αστερισμό του ωχαδερφισμού και του περαβρεχιτισμού ή της ιδιοτέλειας, αλλά σ’ αυτόν της προσφοράς. Και στρεφόμενος προς τη Θέμιδα: είμαστε τυχεροί που έχουμε στην παρέα μας την κατ’ εξοχήν εκπρόσωπο της ανιδιοτελούς προσφοράς, του εθελοντισμού, την κόρη του παντεπόπτη Ήλιου, που μπορεί να μας διαφωτίσει περισσότερο.
Θέμις:
Ο εθελοντισμός, για να το πώς απλά, είναι μια έκφραση του ανθρωπισμού. Όπως μας διδάσκει ο Πλάτων, ο εθελοντής έχει δύο εφόδια, την Αιδώ, δηλαδή το συναίσθημα ντροπής του ανθρώπου για κάθε πράξη που σκοντάφτει στην ηθική, και τη Δίκη, δηλαδή το συναίσθημα της δικαιοσύνης, την έμφυτη αντίληψη για το σωστό. Από αυτά τα δύο εξασφαλίζεται η αξιοπρέπεια του ανθρώπου(8). 
Και επειδή όλοι πρέπει να έχουν συμμετοχή στην αρετή, είναι αναγκαία η διδασκαλία, πρώτα – πρώτα μέσω του παραδείγματος. Αυτούς, βέβαια, τους ανθρώπους της ανιδιοτελούς προσφοράς, τους σταθερούς στις αρχές και τα πιστεύω τους, προσωπικά θα τους χαρακτήριζα ανεπιφύλακτα υπερήρωες, Φυσικά, εκτός από όσους μνημονεύτηκαν, θα μπορούσε να αποδώσει κανείς τον ίδιο χαρακτηρισμό και σε άλλες ξεχωριστές προσωπικότητες, γνωστές και άγνωστες.
Πρόχειρα μόνο θα αναφέρω τους δωρητές οργάνων, τον γιατρό, βιολόγο και ερευνητή Γιώργο Παπανικολάου, που εφεύρε το παπ- τεστ και έσωσε εκατομμύρια γυναίκες από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τον παπα – Αντώνη με την «Κιβωτό», τον Γιάννη Αντετοκούμπο, τους «Ελβετούς» της Χριστιανικής Κίνησης Ειρήνης, την Ίβα Καρπουζοπούλου, που εργάζεται αθόρυβα στο Χαμόγελο του Παιδιού (ο επικεφαλής κ. Γιαννόπουλος τη χαρακτήρισε πολυτιμότερη όλων –ήμουν αυτήκοος μάρτυρας), τον «άγιο των συσσιτίων», όπως χαρακτηρίστηκε, αείμνηστο παπα- Νίκο Γκιάλη απ’ τη Χίο (εκκλησιαστικώς παπα – Πλάτωνα), που έφυγε απ’ τη ζωή «επί των επάλξεων» την 1η Μαρτίου 2017 (στο υπόγειο μαγειρείο της εκκλησίας του Αγίου Ματθαίου Κοφινά, όπου μαγείρευε επί σειρά ετών για τους αναξιοπαθούντες συνανθρώπους του)(9) κ.ά.
Ορμώμενος απ’ τα παραδείγματα των «εμπείρων αληθείας», ο Σοφολογιότατος σχολιάζει κλείνοντας: Όλοι αυτοί που αναφέρθηκαν είναι από τους εκλεκτούς που έχουν κάνει κτήμα τους την αρετή, από αυτούς των οποίων η ψυχή είναι στραμμένη στα αληθινά, στην ιδέα του «Αγαθού», όπως την προβάλλει ο Πλάτων στον μύθο του σπηλαίου(10). Κι ο Σοφολογιότατος καταλήγει: Δεν ξέρω αν υπεραπλουστεύω, αλλά σας καλώ να σκεφτούμε και να πάρουμε θέση για εκείνους που τους θεωρούμε καθοδηγητές και δασκάλους μας στη ζωή μας, λαμβάνοντας υπόψη τη ρήση του Ευριπίδη «οὐκ ἔστιν ἀρετῆς κτῆμα τιμιώτερον» (δεν υπάρχει απόκτημα πολυτιμότερο από την αρετή).
1 Ξενοφώντος Απομνημονεύματα, ΙΙ, !, 21-28
2 Ανδρέας Κάλβος, Εις δόξαν
3 Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, επιμ. Γεράσιμος Γρηγόρης, εκδ. Εταιρείας Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1975, σ. 151.
4 Άγγελος Γ. Χόρτης Ένας λευκαδίτης αγωνιστής φορέας του πνεύματος του 1821, στο Άρωμα Λευκάδας
5 Denis Langlois, Αλέκος Παναγούλης, το αίμα της Ελλάδας, μτφρ. Ν. Θωμαδάκη, Στ. Χαριτοπούλου, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2017, σ. 9-12
6 Πραματευτής απ’ το Καλαμίτσι
7«Ένας φοβερός τύπος ήταν και ο Νικος ο Μανιώρος, οδοκαθαριστής με αισθήματα και ανωτερότητα, γνωστός για τις αγαθοεργίες του. Φορούσε κατακόκκινο πηλίκιο, πάντα στολισμένο με ενα φρέσκο άλικο γαρίφαλο, πουκάμισο κόκκινο και κόκκινο περιβραχιόνιο και ενα απίθανο μουστάκι». Πηγή: Ηλίας Γεωργάκης, Αγιομαυρίτικες ιστορίες.
8 Πλάτωνος Πρωταγόρας (322Α-323Α):Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. [=Ο Δίας λοιπόν, επειδή φοβήθηκε για το γένος μας μήπως χαθεί ολότελα, στέλνει τον Ερμή, που έφερνε στους ανθρώπους τον αλληλοσεβασμό και τη δικαιοσύνη, για να υπάρχουν αρμονία και σχέσεις των πόλεων που να (τις) κρατάνε ενωμένες με φιλία]. ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἐάν [322e] τις ἐκτὸς ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς ―εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι― ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. [=όταν γίνεται λόγος για αρχιτεκτονική ή για κάποια άλλη τεχνική (ικανότητα), νομίζουν ότι λίγοι έχουν δικαίωμα συμβουλής, και αν κάποιος που είναι έξω από τους λίγους επιχειρεί να δίνει συμβουλές, δεν τον δέχονται, καθώς εσύ λες -με το δίκιο τους (δεν τον δέχονται), όπως εγώ ισχυρίζομαι- όταν όμως έρχονται για συμβουλές σχετικά με την πολιτική αρετή, που πρέπει να κινείται στο σύνολό της μέσα από τη δικαιοσύνη και τη σωφροσύνη, δίκαια δέχονται κάθε άντρα, με την ιδέα ότι ταιριάζει στονκαθένα να έχει μερίδιο σ’ αυτή την αρετή, αλλιώς (είναι επόμενο) να μην υπάρχουν πόλεις].
9 https://www.alithia.gr
10 Η ιδέα αυτή συνδέεται με την αποδέσμευση του ανθρώπου από το σκοτάδι του σπηλαίου, όπου ο άνθρωπος είναι δεσμώτης, αλυσοδεμένος απ’ τα πόδια ως και τον τράχηλο, που έχει συνηθίσει τόσο στη σκιώδη πραγματικότητα την οποία αντικρύζει, ώστε χρειάζεται εξαναγκασμός για να τραβηχτεί προς το φως, προς το στόμιο δηλαδή της σπηλιάς. Ο κόσμος του σπηλαίου είναι τόσο δεδομένος, ώστε να δημιουργείται η βεβαιότητα ότι είναι αληθινός. Κάποια στιγμή όμως, ένας από αυτούς κατορθώνει να ελευθερωθεί και να ανεβεί στον κόσμο του φωτός. Στο τέλος αυτής της πορείας ο δεσμώτης “θεάται το Αγαθόν”, το βλέπει με τα μάτια της ψυχής του, το βιώνει, γίνεται «έμπειρος αληθείας». Ποιος είναι όμως αυτός που τον ελευθερώνει και τι χαρακτήρα έχει η καθοδήγησή του; Η παιδεία, λέει ο Πλάτων.
The Author All posts
Δεν υπάρχουν σχόλια