Η ιστορία των χαλασμάτων στην κορυφή του βουνού. Τα Γερμανικά σπίτια στον Άη Πέτρο

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Όποιος κοιτάξει απ την Βασιλική προς τον Αγιο Πέτρο θα παρατηρήσει δεξιά απ της κεραίες της κινητής τηλεφωνίας κάτι χαλάσματα που ασπρίζουν σε σχέση με το καταπράσινο του βουνού. Πάντα είχα την απορία, ρωτούσα και μου έλεγαν ότι είχαν εκεί παρατηρητήρια οι Γερμανοί στην κατοχή. 

Κι όταν έφυγαν τα ανατίναξαν. Έχουν όμως δημοσιευτεί τεκμηριωμένες περιγραφές γι αυτό το θέμα, έκανε και ο ορειβατικός σύλλογος μια ανάβαση εκει (με επικεφαλής τον ΑηΠετρίτη Στέφανο Κατηφόρη) και θα ήθελα να τις μοιραστώ μαζί σας. Πρόκειται για τοποθεσία ψηλά στο βουνό «Σκούλα» ή «Μέγα Βουνό», πάνω και αριστερά από τον Άγιο Πέτρο όπως κοιτάζουμε από την Βασιλική όπου υπάρχουν χαλάσματα από 6-7 πέτρινα σπίτια, ότι απέμεινε δηλαδή από ένα στρατόπεδο των γερμανικών αρχών κατοχής, στο οποίο ήταν εγκατεστημένη μεγάλη βάση παρατηρητηρίου-ραντάρ.

Από την πρώτη Μαΐου του 1941, τα Επτάνησα, βρίσκονται υπό Ιταλική Κατοχή. 

Ωστόσο, το Δεκέμβρη του ΄41, στον Άγιο Πέτρο, εγκαταστάθηκε ένα κλιμάκιο επίλεκτης μονάδας Γερμανών, αποτελούμενο από ανώτερους αξιωματικούς, που έμεναν στο σχολείο του χωριού, κοντά στην εκκλησία του Άη Θανάση. Οι αξιωματικοί υπηρετούσαν στην γερμανική αεροπορία, τη Luftwafe και ετύγχαναν ιδιαίτερης φροντίδας από το γερμανικό επιτελείο, που τους χορηγούσε σε αφθονία τρόφιμα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ενώ δεν είχαν καμία απολύτως συνεργασία με τους “συμμάχους” τους Ιταλούς που διατηρούσαν στρατόπεδο στην τοποθεσία “Καλή Πηγή”και το αρχηγείο τους στο άλλοτε κτίριο της χωροφυλακής.

Το έργο που είχε αναλάβει η επίλεκτη αυτή ομάδα, ήταν η δημιουργία μιας βάσης με ραντάρ-ραδιοασυρμάτους και λοιπών συσκευών υψηλής γερμανικής τεχνολογίας, για την εξυπηρέτηση της Africa-Korpus του Ρόμμελ,  να παρακολουθεί δηλαδή τις κινήσεις των συμμαχικών πλοίων στο Ιόνιο και να ενημερώνει σχετικά.
Έτσι επιλέχτηκε η συγκεκριμένη περιοχή στην κορυφή του βουνού από όπου δεν περιόριζε τίποτα την ορατότητα προς το Ιόνιο μέχρι την Ιταλία,Μάλτα κλπ.
Τα σχέδια εκπονήθηκαν από Γερμανούς μηχανικούς και οι εργάτες (άνδρες και γυναίκες) επιτάχτηκαν από τον Άγιο Πέτρο και το Αθάνι με τη μορφή της υποχρεωτικής εργασίας. Την εργολαβία της οικοδομής ανέλαβε ο Αηπετρίτης επαγγελματίας κτίστης Γεώργιος Μαργέλης- Κούνελος.

Τα υλικά, μηχανήματα αλλά και έπιπλα και συσκευές  που ξεφόρτωσε φορτηγό πλοίο στο λιμάνι της Βασιλικής, κουβαλήθηκαν όλα στις πλάτες των εργατών αλλά και με μουλάρια, άλογα και γαϊδούρια απ΄ το μονοπάτι «Κόκοι» ή «βόλτες Αθανίου» που ένωνε την Πόντη με το Αθάνι και στρίβανε δεξιά. Οι ίδιοι εργάτες έχτισαν και τις εγκαταστάσεις και μάλιστα πολλές φορές νύχτα για το φόβο των συμμαχικών αεροπορικών επιδρομών. Το μονοπάτι ήταν δύσβατο, ενώ αυτοκινητόδρομος φυσικά δεν υπήρχε για το συγκεκριμένο σημείο απ το χωριό και δεν έγινε και ποτέ.

Τα σπίτια ήταν πέτρινα και γερά και μάλιστα οι πέτρες στους ορθοστάτες και τα ανώφλια στα πορτοπαράθυρα, καθώς και στις γωνίες ήταν από πελεκημένη πέτρα από ντόπιους μαστόρους.  Το κεντρικό κτίριο ήταν υπερσύγχρονο για την εποχή εκείνη και  διέθετε: υπνοδωμάτια, τραπεζαρίες κουζίνες, λουτρά, βοηθητικούς χώρους και δωμάτια εργασίας. Ακόμα γύρω του είχε δημιουργηθεί και ναρκοπέδιο για προφύλαξη από ανεπιθύμητους επισκέπτες, ενώ υπήρχαν και ηλεκτροφόρα σύρματα, πολυβολεία και αντιαεροπορικά. Ανάμεσα στα κτίρια υπήρχαν στο έδαφος τρεις δεξαμενές νερού. Οι οικοσκευές ηταν πολλές και μοντέρνες.

Με την ήττα του Ρόμμελ στην Αφρική, οι Γερμανοί εγκατέλειψαν το χωριό αρχές Οκτωβρίου του 1943.

Το στρατόπεδο έγινε αντικείμενο διαπραγματεύσεων για ξεπούλημα ώστε να μην το ανατινάξουν οι Γερμανοί . Ο νεαρός γιατρός του χωριού Γιώργος Μαραγκός, οραματίστηκε τη δημιουργία νοσοκομείου στο άλλοτε στρατόπεδο ή τη λειτουργία του ως σανατόριο για τους ασθενείς της φυματίωσης που θέριζε εκείνη την εποχή. Έτσι συγκροτήθηκε επιτροπή από τον ίδιο , το δάσκαλο και τον παπά του χωριού για τις διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς. Οι Γερμανοί ζήτησαν 300 οκάδες λάδι που συγκεντρώθηκαν με έρανο αλλά και με προσωπικά έξοδα του γιατρού που κινδύνευε η ζωή του σε περίπτωση μη επίτευξης της συμφωνίας.  Το στρατόπεδο πέρασε τελικά στα χέρια της επιτροπής.

Το όραμα του νεαρού γιατρού ήταν η δημιουργία του νοσοκομείου να καλύψει τις ανάγκες της νότιας Λευκάδας και να ανυψώσει έτσι το ηθικό των κατοίκων. Ενώ ταυτόχρονα θα έδινε ζωή σε ένα κτίριο-ντοκουμέντο των επιχειρήσεων των Γερμανών για την υποβοήθηση του Ρόμμελ στην Αφρική που ήταν μοναδικό σε όλη την Επτάνησο. Ωστόσο, η φτώχεια, η κακομοιριά, η ανάγκη αλλάκαι το μίσος στον κατακτητή πολλών κατοίκων του Αγίου Πέτρου και του Αθανίου είχε σαν αποτέλεσμα τη λεηλασία των εγκαταστάσεων του στρατοπέδου και την σχεδόν ολική καταστροφή του όταν ο Γιώργος Μαραγκός στάλθηκε ως αιχμάλωτος από τους Γερμανούς στην Αθήνα. Μάλιστα θρήνησαν και δυο θύματα καθώς και τραυματίες γιατι η περιοχή ήταν ναρκοθετημένη πράγμα που δεν γνώριζαν οι χωρικοί, στην προσπάθεια τους να καταστρέψουν τα πάντα από το στρατόπεδο.Ο καθένας έπαιρνε ότι χρειάζονταν και ότι μπορούσε να μεταφέρει. Τόση ήταν η αγανάκτησή τους εναντίον των κατακτητών για όσα υπέφεραν από αυτούς και το πάθος τους να πάρουν πίσω όσα τους στέρησαν, ώστε κατεδάφισαν τα πάντα και έμειναν μόνο οι τοίχοι όρθιοι.

Ακόμα και από τις πόρτες ξήλωσαν τις πελεκημένες πέτρες και τα αγκωνάρια και τα πήραν κι όσες ήταν πολύ βαριές και δεν μπορούσαν να τις μεταφέρουν τις πέταγαν λίγα μέτρα πιο πέρα. 

Σήμερα το στρατόπεδο είναι εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο. Χαμηλή βλάστηση από πουρνάρια, σπάρτα, ασφάκες, θρούμπες, κλπ καλύπτουν την περιοχή, τον περιβάλλοντα χώρο, αλλά και τα ίδια τα οικήματα των Γερμανικών που για χρόνια χρησιμοποιούνται σαν καταφύγιο για γίδια. 

Πρόσφατα έμαθα ότι με πρωτοβουλία του πολύ δραστήριου προέδρου Αγίου Πέτρου Ζώη Κατηφόρη, τα σπίτια δηλώθηκαν σαν δημοτική περιουσία στο κτηματολόγιο και προσπαθεί με παραστάσεις του στο δήμο και στην περιφέρεια να ενταχθεί σε πρόγραμμα ανάδειξης μνημείων. Μακάρι.

Παναγιώτης Σκληρός

Από δημοσίευση της  κ.Χρυσουλας Σκλαβενίτη στο mylefkada και φωτογραφίες από τον Στέφανο Κατηφόρη. Τους ευχαριστώ πολύ. Σχετικά εχει γράψει και ο δασκαλος και πρόεδρος της ΕΛΜ κ.Θανάσης Μελάς:  mylefkada.gr Επίσης ο Στάθης Μαργέλης: Ηλιοτρόπιο/2005, στο Αρωμα Λευκαδας/2014, η Σμύρνη Μαραγκού: “Η Λευκάδα στη δίνη της Κατοχής και του Εμφυλίου”