Η ιστορική ελιά της Μαδουρής, εκεί που ο Βαλαωρίτης έγραψε ποιήματα που συγκίνησαν όλη την Ελλάδα

Λευκάδα 1935, ο απεσταλμένος της εφημερίδας «Ακρόπολις» επισκέπτεται το νησάκι Μαδουρή. Είδε και φωτογράφισε την ιστορική ελιά της  κάτω από την οποία ο Βαλαωρίτης έγραψε τα ποιήματα που συγκίνησαν όλη την Ελλάδα.

Επισκεφτήκαμε προχθές, με τα άλλα νησάκια του μικρού αρχιπελάγους των Εχινάδων της Λευκάδας και τη Μαδουρή, το θαυμαστό νησάκι με τα φουντωμένα πεύκα, που ανήκει κατ’ ιδιοκτησία στην οικογένεια του μεγάλου Λευκαδίτου ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, κι όπου σώζεται ακόμα και σήμερα, η έπαυλη, που έκτισε ο εμπνευσμένος βάρδος, καθώς και η ελιά, στον ίσκιο, της οποίας έγραφε τα ποιήματά του.

Προσεγγίζοντας κανείς στη Μαδουρή, έχει την εντύπωση πως φτάνει σε ένα μαγευτικό ομηρικό νησί, από εκείνα που περιγράφει με τόση ενάργεια ο τυφλός ποιητής στη Οδύσσειά του. Το φως, τα διάφανα νερά, τα φουντωμένα πεύκα, η ολοπράσινη σιλουέτα του νησιού, που προβάλλει επάνω στη θάλασσα, θυμίζει τις εικόνες που δίνει ο Όμηρος όταν περιγράφει το νησί της Κίρκης ή της Καλυψώς.

Κι αισθάνεται κανείς σ’ αυτό το νησάκι, όλη τη γοητεία της παρθένου νησιώτικης φύσης, που είναι ικανή να εμπνεύσει με τα μάγια της πιο πολύ μια δυνατή φαντασία, σαν του Βαλαωρίτη, ώστε να εξηγείται γιατί ο ποιητής ένοιωθε εξαιρετική αγάπη στο νησάκι του, οπού απεσύρετο κάθε τόσο σαν αληθινός ερημίτης, για να αφοσιωθεί στους στίχους του, τα ποιήματά του και τους οραματισμούς της ποιητικής φαντασίας του.

Η βίλλα του Βαλαωρίτη, η οποία ανήκει σήμερα στον εγγονό του ποιητή διατηρείται στην ίδια κατάσταση, που ήταν όσο ζούσε ο ποιητής. Το ροζ χρώμα της την κάνει να  φαίνεται πιο όμορφη μέσα στις καταπράσινες συστάδες των δέντρων, που την αγκαλιάζουν. Βρίσκεται στον μυχό ενός ορμίσκου, αντικρύ ακριβώς από το Νυδρί της Λευκάδας και μια μεγάλη πέτρινη αποβάθρα εξέχει μπροστά της, όπου κάθε τόσο προσεγγίζουν βάρκες ψαράδων.

Αντικρύ της εκτείνεται ο κόλπος του Βλυχού, στο βάθος του οποίου ο Γερμανός αρχαιολόγος Δαίρπφελδ, διευθυντής της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής, τοποθέτησε την αρχαία Ιθάκη…

Ο ποιητής κληρονόμησε το νησί από τους προγόνους του Βαλαωρίτες, οι οποίοι κατάγονταν από την Βαλαώρα της Ευρυτανίας. Πρώτα δεν υπήρχε επάνω στο όμορφο αυτό νησί παρά μονάχα ένας οικίσκος και το παρεκκλήσι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, που σώζεται ακόμα και σήμερα, ανακαινισμένο το 1863. Ήταν ακριβώς η ίδια εποχή που απέκτησε το νησάκι ο ποιητής μετά την διανομή της κληρονομικής περιουσίας με τα εξαδέλφια του. Τότε μαγεμένος κυριολεκτικά από τη φύση της Μαδουρής, έκτισε την έπαυλη, της οποίας η ανοικοδόμηση διήρκησε από το 1860 μέχρι το 1864, χρονιά κατά την οποία ψηφίζετο από την Εθνοσυνέλευση το Σύνταγμα στην Αθήνα. Ο ποιητής ήταν μέλος της Εθνοσυνέλευσης, μετά δε την λήξη των εργασιών της επανήλθε στην Μαδουρή και παραδόθηκε στους ποιητικούς στοχασμούς του, όπως έκανε πάντοτε όταν κουραζόταν από την κοινωνική ζωή.

Τα ποιήματά του τα έγραφε κάτω από μια γέρικη ελιά, αυτή την ίδια που σώζεται και σήμερα ακόμα στο νοτιοδυτικό τμήμα της αυλής της έπαυλης. Εκεί ήταν στημένο και σωζόταν μέχρι τα τελευταία χρόνια, ένα μαρμάρινο τραπέζι, πάνω στο οποίο έγραφε τα ποιήματά του.

Στη μοναξιά του είχε πιστό σύντροφο και φύλακα, εκτός από το υπηρετικό του προσωπικό και έναν φοβερό μολοσσό, στον οποίο είχε δώσει το όνομα Οσμάν. Το σκυλί αυτό καθόταν πάντα στα πόδια του, στον ίσκιο της ελιάς, όταν έγραφε τα ποιήματά του. Από την ελιά αυτή, που το ασημένιο φύλλωμά της ισκιώνει την αυλή, ξανοίγεται μια θέα μαγευτική.

Αντίκρυ ακριβώς επάνω από την ήσυχη θάλασσα του Βλυχού υψώνονται τα βουνά της Λευκάδας και το ξεροπόταμο Δημοσάρι, που κάποια νεροσυρμή του, κάποια  μεγαλόπρεπη μπόρα του ενέπνευσε στον Βαλαωρίτη  τους υπέροχους στίχους του ποιήματος του:

«Δέντρο πως κείτεσαι νεκρό στην άκρη του γιαλού μου
ποιο χέρι σε ξερίζωσε, ποια δύναμη σε πήρε
από τη ράχη του βουνού και σ΄έφερε στο κύμα…»

Στο ίδιο μαρμάρινο τραπέζι, στην ίδια ασημόφυλλη ελιά από κάτω ο ποιητής έγραψε, εκτός από το «Ξεριζωμένο Δέντρο», τα ποιήματά του «Αθανάσιος Διάκος», «Πτωχός Χορμοβίτης», «Αστραπόγιαννος» και άλλα πολλά.

Η έπαυλη σήμερα διατηρεί όλη την ειδυλλιακή ομορφιά της, όσο κι αν την  έχουν  παλιώσει τα χρόνια που πέρασαν επάνω της. Η ελιά του ποιητή έχει απομείνει σαν ένα ειρηνικό μνημείο στη μοναξιά…

Η έπαυλη σώζεται σήμερα πολύ καλά και με πολύ ενδιαφέρον την περιεργάζονται οι ξένοι που την επισκέπτονται κάθε τόσο. Καθώς βγαίνουμε από την αποβάθρα μπαίνουμε στο μακρύ θολωτό διάδρομο, που οδηγεί στο υπόγειο. Έχει διαμορφωθεί κατά το σύστημα των υπογείων των μεσαιωνικών πύργων και δεν λείπουν  από την κάβα αυτή, ούτε οι πολεμίστρες που αντικρίζουν την αποβάθρα και τη θάλασσα σαν να’ χουν γίνει ειδικώς για την απόκρουση επίθεσης κουρσάρων από την θάλασσα!…

Από την αποβάθρα μια πέτρινη σκάλα οδηγεί στην νότια αυλόθυρα. Ένας αυλόγυρος ζώνει ολόγυρα την  έπαυλη, αφήνοντας την προς την θάλασσα θέα ελεύθερη και πλούσια βλάστηση περιβάλλει τον αυλόγυρο προς το εσωτερικό του νησιού. Κατά διαστήματα είναι φυτεμένες ροδοδάφνες και συκιές, που απλώνουν τα κλωνάρια τους έως επάνω στην άκρη του αυλόγυρου και εξωτερικώς πεύκα και ευκάλυπτοι.

Στην νότια είσοδο μια  κληματαριά ισκιώνει την πόρτα, η κεντρική όμως είσοδος  είναι δυτικά αντίκρυ στη θάλασσα. Από κει προχωρεί κανείς στο εσωτερικό, που δίνει αμέσως την εντύπωση της αρχοντιάς. Έχει καλή διαίρεση, διαδρόμους, που διασχίζουν από την μια άκρη ως την άλλη την βίλλα, ευρύχωρες κάμαρες, μεγάλα παράθυρα, που το καθένα, όταν ανοίγεται, προς το εσωτερικό της νησίδας ή προς τη θάλασσα φανερώνει μια εικόνα υπέροχη…

Βορειοδυτικά είναι τα διαμερίσματα της υπηρεσίας. Δεξιά και προς το νότο τα κύρια δωμάτια, δυο μεγάλες σάλες από τις οποίες η μια, προς το εσωτερικό του νησιού, χρησιμοποιείτο -κατά πληροφορίες που μας έδωσε το σημερινό προσωπικό- ως γραφείο και η άλλη ως σαλόνι. Και τα δυο διαμερίσματα είναι γεμάτα παλιές εικόνες, βενετσιάνικες στάμπες, λιθογραφίες, πορτραίτα του ποιητή και των μελών της οικογένειας Βαλαωρίτη, κατά τι πλείστον μεταγενέστερα. Σε ένα από αυτά τα δωμάτια βρίσκεται και το μεγάλο πορτραίτο του ποιητή τοποθετημένο σε μια γωνιά και στεφανωμένο με ένα μεγάλο  δάφνινο στεφάνι.

Παντού  βλέπει κανείς έπιπλα, σοφάδες, καναπέδες, τραπέζια δρύινα και γενικώς έπιπλα πολυτελείας από τα οποία λίγα σώζονται από την εποχή του ποιητή, άλλα δε είναι μεταγενέστερα. Ανάμεσα στα άλλα και μια βιβλιοθήκη, όχι φυσικά του ποιητή, αλλά των απογόνων του, εφόσον η βιβλιοθήκη εκείνου δωρίστηκε μετά τον θάνατό του.

Στον πάνω όροφο, ανεβαίνει κανείς από μια ξύλινη εσωτερική σκάλα. Η διαίρεση του ορόφου δεν έχει σχεδόν καμία διαφορά από αυτή του ισογείου, με την διαφορά ότι τα μπροστινά δωμάτια καταλήγουν στον εξώστη, από τον οποίο ξανοίγεται μια θέα πανοραμική προς τη θάλασσα και προς την βορειοδυτική πλευρά του νησιού, όπου το ανηφορικό δρομάκι, ανάμεσα στα πεύκα και την πλούσια φυτεία οδηγεί μέχρι του ναϊδρίου του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή…

Σήμερα στη Μαδουρή μένει το προσωπικό μόνο που επιστατεί το νησί και προσέχει την έπαυλη. Οικογενειακώς 45 ολόκληρα  χρόνια, πιστός υπηρέτης στην οικογένεια Βαλαωρίτη μένει ο μπάρμπα Πάνος Δάγλας, ένα γεροντάκι με άσπρα μαλλιά και άσπρα γένια. Τον βρήκαμε με όψη αληθινού Ποσειδώνα, που μόλις βγήκε από τα κύματα, να κάθεται στη άκρη της Θάλασσας, πλάι στη βάρκα και να ασχολείται με τα παραγάδια του. Είναι ευτυχισμένος, καθώς μας λέει, σε αυτό παραδεισένιο περιβάλλον. Σαράντα πέντε χρόνια στη Μαδουρή είναι ένα αληθινό λαχείο στη ζωή. Και η ευτυχία του φαίνεται από το μακάριο ύφος που έχει, καθώς ανακατεύει τα παραγάδια του πλάι στο κύμα και σχεδόν στον ίσκιο της ελιάς που εσκίασε χρόνια και χρόνια τον ποιητή.

Κ. Στούρνας