Η πέτρινη βρύση στα Χορτάτα

Γράφει ο Σπυρίδων Σίδερης

Πέτρινη κρήνη  ή βρύση είναι τα δυο πιο συνηθισμένα ονόματα που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το παραδοσιακό κεντρικό  «υδραγωγείο», που συναντάμε σε πολλά ελληνικά χωριά, κυρίως τα ορεινά, στα οποία υπάρχει πηγή με πόσιμο νερό. Πιο αναλυτικά, είναι ένα πέτρινο οικοδόμημα, το κεντρικό τμήμα του οποίου είναι ο κρουνός, σε σχήμα λεοντοκεφαλής, απ´όπου τρέχει το νερό μέσα σε μια γούρνα. Συμπληρωματικά διαθέτει κανάλια, πεζούλια, καμάρες και διάφορα άλλα αρχιτεκτονικά στολίδια. Οι πιο σύνθετες βρύσες έχουν και αυλή με κιονοστοιχίες. Βρίσκεται συνήθως κάτω από ένα αιωνόβιο πλάτανο και εντάσσεται αρμονικά τις περισσότερες φορές σε μια πέτρινη πλατεία. Η άγρια ομορφιά της πέτρας και η φυσικότητα της, δημιουργούν ένα άριστο  αισθητικά αποτέλεσμα. Η κίνηση του νερού μαγνητίζει και παγιδεύει  το μάτι. Το μαλακό lapping του, καταπραΰνει. Ο ήχος από το κελάρυσμα του νερού, μαγεύει. Το θρόισμα των φύλλων του πλάτανου, γαληνεύει. Το πέταγμα των πουλιών καθώς πίνουν νερό και νιώθουν την παρουσία μας, ξαφνιάζει. Έτσι το συνολικό αποτέλεσμα για τον επισκέπτη είναι θεραπευτικό.

Μια τέτοια βρύση συναντάμε καθώς μπαίνουμε στο ορεινό χωριό των χορτάτων στο νησί της Λευκάδας. Είναι ο ορισμός της  παραδοσιακής πέτρινης βρύσης. Για το χωριό μάλιστα είναι το δακτυλικό του αποτύπωμα και το σήμα κατατεθέν του.

Στο παρελθόν αυτοί οι χώροι έσφυζαν από ζωή. Εδώ χτυπούσε η καρδιά του χωριού. Στη βρύση άρχιζε και στη βρύση  τελείωνε η καθημερινότητα των ανθρώπων.  Οι άνδρες αλλά κυρίως οι γυναίκες  του χωριού, συνωστίζονταν όλες τις ώρες της ημέρας, για τη συλλογή και στη συνέχεια τη μεταφορά του νερού. Πολύτιμο βοηθό σ´αυτή τη μεταφορά είχαν ένα συμπαθέστατο τετράποδο. Το γάιδαρο.

Χιλιάδες ψυχές έχουν αφήσει το αποτύπωμα τους στο πέρασμα του χρόνου για το σκοπό αυτό.

Πόσες γυναίκες αλήθεια, κουβάλησαν νερό με την πνιάτα ή τη τέντζερη ή τη βαρέλα, ντυμένες με την παραδοσιακή λευκαδίτικη στολή και την ποδολόγα στο κεφάλι?

Πόσα κουτσομπολιά έχουν ειπωθεί χαμηλόφωνα και με πολύ μεγάλη προσοχή, για να μην τα ακούσει ο «γεροπλάτανος» και τα μαρτυρήσει?

Πόσοι καυγάδες έχουν γίνει, χρησιμοποιώντας  λέξεις και εκφράσεις από την διασκεδαστική λευκαδίτικη ντοπιολαλιά, για το χάσιμο της σειράς ή τη σπατάλη του νερού?

Πόσα  ειδύλλια ξεκίνησαν και πόσα ραντεβού κλείστηκαν κάτω από τον αιωνόβιο πλάτανο, στο γνωστό σε όλους μας νυφοπάζαρο?

Πόσες φιλίες σφυρηλατήθηκαν και πόσες λυκοφιλίες αποκαλύφθηκαν σ´αυτόν  τον γεμάτο ενέργεια χώρο?

Ποιος δεν θυμάται το «Μένιο» το γαϊδαράκο που γκάριζε από τη χαρά του, κάθε φορά που έπινε νερό από τη βρύση και ξεδιψούσε? Αλλά και τις φωνές του αφεντικού του, όταν χύνονταν το πολύτιμο υγρό επειδή οι δυο τους δεν είχαν καλή συνεργασία?

Ποιος θα ξεχάσει τη μέρα που το χωριό γιόρταζε και είχε πανηγύρι? Τότε στη πλατεία, κάτω από τον πλάτανο χόρευαν μαζί ο θεός, το αυγουστιάτικο φεγγάρι, το καλοκαίρι και η κοινότητα. Χορούς κυκλικούς, μεθυστικούς και ελεύθερους. Μαζί τους χόρευε και η «βρύση». Ο πλάτανος μόνο παρακολουθούσε. Αιώνιος μάρτυρας για όλα αυτά τα ωραία που συνέβαιναν στον ίσκιο του.

Ο κατάλογος τέτοιων δυνατών εικόνων και ήχων ζωής συνεχίζεται… είναι ατελείωτος.

Σήμερα  ο παραπάνω χώρος είναι μόνο σημείο αναφοράς και τόπος συνάντησης των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Για τους ανθρώπους δε, που έχουν ευαισθησίες είναι και σημείο συγκίνησης. Ο βαθμός συγκίνησης μάλιστα αποτελεί δείκτη του πόσο έχουν αλλοτριωθεί στη πορεία της ζωής τους.

Είμαι  σίγουρος, ότι αυτά τα σημεία του χωροχρόνου είναι καμπυλωμένα λόγω του μεγάλου ενεργειακού φορτίου που έχει συσσωρευτεί. Είναι  οι «μαύρες τρύπες» της ζωής. Με μια διαφορά. Οι πραγματικές μαύρες τρύπες εγκλωβίζουν το φως, ενώ αυτές τη μνήμη. Έτσι αν κάποιος βρεθεί σ´αυτά τα σημεία το μόνο που κάνει είναι να θυμάται, να αναπολεί και να νοσταλγεί. Ο χρόνος εδώ παγώνει και ο επισκέπτης σιωπά. Βρίσκεται ακριβώς πάνω στον ορίζοντα γεγονότων που χωρίζει το παρόν από το παρελθόν.