Η Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού για την έκθεση φωτογραφίας του Θεόδωρου Παπατρέχα

Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού 

Mε μια απλή επίσκεψη, βράδυ Σαββάτου, στις  19-6-2021, βρέθηκα αίφνης σε μια άγνωστή μου Λευκάδα. Ήταν στην έκθεση φωτογραφίας του Θεόδωρου Παπατρέχα, στην Αίθουσα Τέχνης Θεόδωρος Στάμος. Ένα αφιέρωμα του Πνευματικού Κέντρου, στη Λευκάδα του Άγγελου Σικελιανού: 70 χρόνια Άγγελος Σικελιανός ήταν ο τίτλος, σεβαστικό φωτογραφικό οδοιπορικό στα 70 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή (1951-2021) (σε επιμέλεια της εικαστικού, αντιπροέδρου του Π.Κ. κ. Χαράς Σαΐτη). 

Δεν είναι δεδομένο ότι η φωτογραφία έχει πάντα την ικανότητα να διεισδύει πέρα από το επιφαινόμενο. Ούτε να μετατρέπει το θέμα της σε έργο τέχνης. Ούτε, περισσότερο ίσως, να προκαλεί συνειρμούς, σκέψεις, αξιολογήσεις. Ούτε καν να συνθέτει πολλαπλά επίπεδα τέχνης ή πολλές συνηχούσες τέχνες. 

Στη Λευκάδα του Θεόδωρου Παπατρέχα συνηχούσαν όλα τα παραπάνω. Η εσωτερική ζωή, η εσωτερική ομορφιά της Λευκάδας-κάτι σαν το ζωντανό genius loci-, που ο δημιουργικός φακός του καλλιτέχνη το αφουγκράστηκε και το υλοποίησε με χρώμα, με ήχο, με φως και το ενέταξε σε ένα σύστημα προσωπικής αναπαράστασης, σε μιαν ανα-σύνθεση του πολιτισμικού αντικειμένου. 

Λέγεται για τη φωτογραφία ότι ακινητοποιεί τη στιγμή, τον χρόνο, παγώνει τον ρυθμό της ζωής, των πραγμάτων. Εδώ ο καλλιτέχνης δεν ακινητοποίησε… Ξύπνησε και ανάστησε από τις απαθείς μας αισθήσεις χρόνους, στιγμές, συμβάντα, και συνήθειες-ό,τι στο πέρασμά του βιώνεται ως ζωή. Κατάλοιπα αλλοτινών καιρών-με τις ρωγμές, τις υγρασίες, τις ρυτίδες, τα χαλάσματα, τις αποχρωματώσεις και τα επίμονα σημάδια ζωής μεταβάλλονται σε αφαιρετικά σύμβολα πάνω σε αισθήματα εγκατεστημένα της ενσυναισθητικής τους επικοινωνίας με τον δημιουργό. 

Ο Θεόδωρος Παπατρέχας, κατόρθωσε να συσσωρεύσει στην πάλλουσα εικόνα του τις ιστορίες του τόπου, του τοπίου, των (άφαντων) ανθρώπων, της λαϊκής παράδοσης και της ζώσας πνευματικότητας, που αναδύεται μέσ’από τα επιλεγμένα θεματικά σπαράγματα της φωτογραφικής του αφήγησης. «Έζησε» τον τόπο με τον ευαίσθητο, διαπεραστικό φακό του, χωρίς να έχει την εμπειρία της εντοπιότητας (κι αυτό προσφέρει σε μας την ιδιαιτερότητα του ελεύθερου, άλλου βλέμματος). Και αποτύπωσε, με τη δική του συγκινησιακή φόρτιση, την  ομορφιά, την ένταση, τις τονικότητες, τις πολλαπλές «φύσεις»-που αφορμώνται από τη διαδικασία των αισθήσεων για να μεταποιηθούν σε πνευματικές και αισθητικές εμπειρίες. Η «ποίηση» ως αυθεντική πρωτοΰλη του νησιού, στις επικές και λυρικές της διαστάσεις, συνδιαλέγεται συχνά με την αχανή, συμπαντική φωνή του Άγγελου Σικελιανού, που υλοποιεί τη σκέψη σε ποίηση, την αίσθηση σε στοχασμό. Και συναρτά με την ίδια μεγαλοσύνη τον πατροπαράδοτο λαϊκό άνθρωπο με την πνευματική επικότητα του νησιού. 

Και τα αντικείμενα, αόρατες, λυρικές «προσωπογραφίες» θαρρείς, ανθρώπων και εποχών : πόρτες με αξιοπρέπεια γερασμένες, αειθαλή μπρούντζινα ρόπτρα, βάρκες και μονόξυλα πάνω σε εξπρεσσιονιστικά υδάτινα μονοπάτια και βραδυφλεγείς ήλιους, μαδέρια ξυλόπηκτων, παραδοσιακών σπιτιών, κατοικήσεις ψαριών και βιότοποι πουλιών της λιμνοθάλασσας, μύθοι εύγλωττοι ενός κεκοιμημένου, στην ψυχή της εντοπιότητας, ονείρου, που ο καλλιτέχνης το αφυπνίζει και ελεύθερα το προτείνει σε μια προσωπική συνάντηση με τον καθένα μας.  

Ο Θεόδωρος Παπατρέχας, χωρίς να αλλοιώσει την εσώτερη ουσία του τόπου μας τον ξανα-συστήνει με όλο το σεβασμό και τη δύναμη του «μοντέλου» του. Μας τον προσφέρει με την αλαφροΐσκιωτη, βαθύτονη και υψιπετή φωνή του ποιητή Άγγελου Σικελιανού, όπως την αφουγκράστηκε στη λιβυκή έρημο και σαν όραμα την αντέγραψε με την ηχηρή φωνή μιας φαντασίωσης, έξω από μικροψυχίες, ιδιοτέλειες, και γενικά ό,τι μπορεί να αποσυνθέτει το ωραίο, στη φύση, στον άνθρωπο. 

Αυτή του τη στεντόρεια φωνή  δανείζεται και με τους στίχους του μεγάλου ποιητή, ο Θεόδωρος Παπατρέχας υπομνηματίζει την κάθε του εικόνα^. και μας προσκαλεί σε μιαν οφειλόμενη απέναντι στο νησί μας ευγνωμοσύνη και στοργή, που απαιτεί ωστόσο την ανώτερη αγωγή της ευγένειας, και τον αληθινό, ανιδιοτελή σεβασμό μας. Ένα μάθημα δημιουργικής ηθικής για κάθε πεδίο της ζωής, της δραστηριότητας και των επιλογών μας.  

Συγχαίρουμε τον καλλιτέχνη και τον ευχαριστούμε!