Η πλύτρα και το πλαστήρι
Λευκάδα 1978, αναφέρεται ως ημερομηνία της φωτογραφίας και φωτογράφος Ansgar Leuthner. Εικονίζεται η κεντρική αγορά της Λευκάδας. Αν υπολογίζουμε σωστά, εικονίζεται ένα μανάβικο απέναντι από τον σημερινό φούρνο «Αρχονταρίκι» και δίπλα του το βαρελοποιείο των αδελφών Βαγενά.
Έξω από το κατάστημα εικονίζονται δυο πολύ χρήσιμα ξύλινα αντικείμενα για κάθε σπίτι εκείνες τις εποχές. Το πλαστήρι και η πλύτρα.
Το πλαστήρι χρησιμοποιείται ακόμα σήμερα από όσες γυναίκες εξακολουθούν να ανοίγουν φύλλα για πίτες και γλυκά. Κυκλοφορεί και πουλιέται και στο εμπόριο.
Αυτό που έχει εξαφανιστεί είναι η πλύτρα -έτσι την λέγαμε στο χωριό μου τους Πηγαδισάνους. Αλλού λέγεται και πλυτόταβλα. Ήταν ένα πολύ χρήσιμο εξάρτημα για το πλύσιμο των ρούχων, πριν από την εμφάνιση των χημικών απορρυπαντικών πλυσίματος και βεβαίως των ηλεκτρικών πλυντηρίων.
Η πλύτρα ήταν ξύλινη, είχε σχήμα τραπεζίου και στο μπροστινό της μέρος το ξύλο είχε ραβδώσεις-αυλακιές. Στερεώνονταν πάνω στο μαστέλο και εκεί γινόταν το σαπούνισμα και το τρίψιμο του ρούχων για να καθαρίσουν. Το σαπούνι το παρασκεύαζαν οι ίδιες οι νοικοκυρές από λάδι και ποτάσα. Επάνω και δεξιά ήταν κατασκευασμένη μια ειδική θέση -θήκη για το σαπούνι. Χωρούσε ακριβώς μια πλάκα σαπούνι.
Ο μαστέλος ήταν ένας μεταλλικός κάδος ο οποίος είχε χερούλια σε τρία σημεία. Η πλύτρα στερεώνονταν και ακουμπούσε σε αυτά τα χερούλια. Στο μαστέλο τοποθετούνταν τα ρούχα και το νερό, το οποίο τις περισσότερες φορές ζεσταίνονταν στη φωτιά.
Το πλύσιμο των ρούχων ήταν μια βαριά δουλειά για τις γυναίκες. Έπλεναν τα ρούχα σκυφτές πάνω στο μαστέλο και αφού τα σαπούνιζαν τα έτριβαν αρκετή ώρα πάνω στην πλύτρα για να καθαρίσουν. Κάποιες φορές, ιδίως για τα λευκά ρούχα, έπαιρναν και την βοήθεια του… ήλιου. Άφηναν τα σαπουνισμένα ρούχα στον ήλιο, πάνω στην πλύτρα για αρκετή ώρα για να καθαρίσουν καλύτερα.
Στη φωτογραφία η γυναίκα κρατά στο χέρι της μια πλύτρα και κουβαλά στο κεφάλι της ένα μαστέλο ξύλινο.
Αν λάβουμε υπόψη μας πως δεν υπήρχαν βρύσες με νερό στα σπίτια, το ξέβγαλμα της μπουγάδας ήταν επίσης προβληματικό και κουραστικό. Οι νοικοκυρές προτιμούσαν να πλένουν τα ρούχα κοντά σε πηγάδια για να έχουν αρκετό νερό για το ξέβγαλμα ή να πηγαίνουν στις βρύσες των χωριών, που το νερό ήταν άφθονο. Ο μαστέλος, η πλύτρα και τα ρούχα μεταφέρονταν στο σπίτι στα κεφάλια των γυναικών και σπάνια με τα ζώα.
Το ΚΛΙΝ ήταν η πρώτη σκόνη πλυσίματος που βγήκε στην αγορά στη 10ετία του ’60. Ήταν συσκευασμένη σε νάιλον σακουλάκια και προκειμένου να ελκύσει τις νοικοκυρές, σε κάθε σακουλάκι μέσα, είχε ένα πλαστικό παιχνιδάκι: στρατιωτάκι, καου-μπόυ ή ινδιάνο. Βέβαια το «να ελκύσει τις νοικοκυρές» σήμαινε «να πιεστούν οι μανάδες από τα παιδιά να αγοράσουν «ΚΛΙΝ»» για να βρουν εκείνα το παιχνιδάκι που ήταν στη σακούλα.
Πηγή φωτογραφίας: Liza’s Photographic Archive of Greece – Φωτογραφικά άλμπουμ της Ελλάδας.
The Author All posts
1 Σχόλιο
Η Αρχιτεκτονική της μπουγάδας – Νησιά απλωμένα σαν σεντόνια στο σχοινί.
….Αυτά τα κομμάτια υφάσματος που ανεμίζουν, παρασυρμένα από τους αγέρηδες σε όλα τα μέρη της Ελλάδος, είναι ίσως λίγο πιο αγαπητά όταν βρίσκονται σε ένα κομμάτι γης περικυκλωμένο από θάλασσα. ….
H έννοια της μπουγάδας φτάνει σχεδόν να αποτελεί ένα είδος «ιδιωματισμού» στην Αρχιτεκτονική νησιού του Ιονίου. Στην Κέρκυρα, τα λεγόμενα καντούνια αποτελούν τους στενούς δρόμους, τα σοκάκια. «Κέρκυρα Κέρκυρα με το Ποντικονήσι / Με τα καντούνια τα στενά, που τα ‘χω σεργιανίσει», όπως τραγουδάει και η Ρένα Βλαχοπούλου στο γνωστό λαϊκό άσμα.
Η Κέρκυρα, όπως άλλωστε και πολλά παραθαλάσσια μέρη την νότιας Ιταλίας, έχει κάνει ορόσημο την μπουγάδα στην ιστορία και την αρχιτεκτονική του νησιού. Η μπουγάδα έχει ανυψωθεί σε έναν ρόλο θεατρικό, ίσως πρωταγωνιστικό θα λέγαμε. Το βλέμμα του περαστικού διακόπτεται από τοίχους, ουρανό και υφάσματα. Γειτονικά κτήρια τόσο κοντά μεταξύ τους, που ίσως και να μην υπακούνε στους σύγχρονους πολεοδομικούς νόμους, που νιώθεις ότι αν τεντώσεις το δεξί σου χέρι θα ακουμπήσεις το σπίτι του γείτονα, γίνονται ένα με την βοήθεια μιας μπουγάδας. Η γέφυρα, μεταξύ δύο οικοδομημάτων λοιπόν, είναι φτιαγμένη από σχοινί και λίγα μανταλάκια. Από την στιγμή όμως που μέσω ενός σχοινιού που το μοιράζονται δύο κατοικίες, υπάρχει η έννοια της σύνδεσης μεταξύ τόσο ανθρώπων, όσο και αρχιτεκτονικών οικοδομημάτων, τότε τι ρόλο παίρνει η μπουγάδα;
Η μπουγάδα υπάρχει εκεί, έχει γίνει ένα με το οικοδόμημα, με τον ίδιο τον χώρο και τον χρόνο. Τα όρια της μπερδεύονται μέσα στα ίδια τα όρια των τοίχων, δημιουργώντας ερωτήματα για το αν πλέον η ιδιότητα που έχει δωρίσει αυτή η έννοια στις κατοικίες τούτου του νησιού, έχει γίνει ένα και το αυτό με τις κατοικίες αυτές.
Ίσως το ερώτημα είναι αν και κατά πόσο μια έννοια που έχει γίνει συνώνυμο με τα σπίτια στα ελληνικά νησιά, έχει αρχίσει και αποκτάει μια οντότητα «αρχιτεκτονικού στοιχείου». Είτε οι απλωμένες μπουγάδες βρίσκονται σε κάποια ασπρισμένη αυλή στην Ανάφη, είτε μπροστά από κάποιο σπίτι στη Μήλο, είτε θα μοιράζονται ανάμεσα σε δύο παράθυρα στην Κέρκυρα, πάντα θα βρίσκονται εκεί. Θα συνεχίζουν να γίνονται ένα με τον χώρο και το περιβάλλον γύρω τους, διεκδικώντας μια αδιάλλακτη θέση στην αρχιτεκτονική του σπιτιού. Άλλωστε ποιος θα μπορούσε να διαψεύσει ότι αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο; Η νησιώτικη μπουγάδα έχει αναλάβει τον αιωνόβιο ρόλο της, φρεσκοπλυμένη, απλωμένη και με την αλμύρα της θαλάσσης πάνω της, αλλά ποτέ μαζεμένη.
“Η Αρχιτεκτονική της μπουγάδας” άρθρο από τη Νεφέλη Τσινοπούλου, συντάκτρια της Lavart