«Και οι ποιητές τι χρειάζονται σ’ ένα μικρόψυχο καιρό;»

 Του Δημήτρη Σπ. Τσερέ 

Στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ, Α΄ Ο Γιώργος Σεφέρης προτάσσει το εξής motto από τον Hölderlin:

Στο μεταξύ πολλές φορές μου φαίνεται/πως είναι πιο καλά να κοιμηθείς παρά να βρίσκεσαι έτσι/χωρίς σύντροφο/και να επιμένεις τόσο. Και τι να κάνεις μέσα στην αναμονή/και τι να πεις; /Δεν ξέρω. Και οι ποιητές τι χρειάζονται σ’ ένα μικρόψυχο καιρό;

***

Έτσι μεταφράζει ο Σεφέρης τους στίχους 119-122 από την έβδομη ωδή της ελεγείας Brot und Wein (Άρτος και Οίνος) του Hölderlin. H φράση αυτή έγινε πολύ δημοφιλής και έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον σαν το νόημά της να ήταν: «Οι καιροί που ζούμε είναι τόσο μικρόψυχοι που μέσα τους η ποίηση και οι ποιητές ασφυκτιούν» -με διαφορετικά λόγια: «Σε μια τόσο αχρεία εποχή οι ποιητής δεν χρειάζονται, δεν έχουν καμιά θέση».

Αν όμως αντιβάλουμε όλη την έβδομη ωδή στο γερμανικό πρωτότυπο και στη μετάφρασή της στα ελληνικά, άλλο νόημα προκύπτει: Οι ποιητές χρειάζονται στους «άπορους καιρούς», στους «καιρούς της ερημίας», που οι αρχαίοι θεοί έχουν εγκαταλείψει τη γη και τα «αρχαία θέατρα έχουν σιγήσει», για να καλύπτουν το κενό που άφησε η απουσία των θεών, έως ότου αυτοί να επανέλθουν («Ήταν εδώ και πάλι θα ρθουν με του χρόνου το πλήρωμα», προφητεύει ο ποιητής στην 8η ωδή της ελεγείας και στον στ. 139). Οι ποιητές είναι, κατά τον Hölderlin, σαν τους «όσιους ασκητές» (“heilige Priiester ») του Διόνυσου, που ενεργοποιούν τους πιστούς του.

Το γερμανικό κείμενο και η μετάφραση της προαναφερόμενης 7ης ωδής, που παραθέτω, στο: Φρήντριχ Χαίλντερλιν, Ποιήματα, Μετάφραση Συμεών Σταμπουλού, εκδ. στιγμή, Αθήνα 2013, σ. 58-59.