Καλατράβα: Δικαστήρια, αποζημιώσεις και υπερβάσεις εκατομμυρίων ευρώ

Μεταξύ άλλων ο «ροκ σταρ» αρχιτέκτονας βρέθηκε στα δικαστήρια για μια πεζογέφυρα στη Βενετία, ένα οινοποιείο στην περιοχή Αλαβα της Ισπανίας αλλά και για την Οπερα στη γενέτειρά του Βαλένθια

Γιάννης Μαντζίκος

Μαζί με τον Φρανκ Γκέρι, τον Ρίτσαρντ Μέγιερ, τον Ρέντσο Πιάνο και τον Νόρμαν Φόστερ, ο Σαντιάγο Καλατράβα ανήκει σε μια φουρνιά που οι αρχιτέκτονες αντιμετωπίζονταν σαν ροκ σταρ. Ακόμα και αν κάποιος δεν ξέρει φυσιογνωμικά τον Καλατράβα, έχει επισκεφθεί ενδεχομένως ορισμένα από τα έργα ή απλά γνωρίζει το εμβληματικό και προβληματικό πλέον στέγαστρο του ΟΑΚΑ, σύμβολο των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Ο Σαντιάγο Καλατράβα γεννήθηκε στη Βαλένθια της Ισπανίας, όπου σπούδασε στην Αρχιτεκτονική Σχολή και στη Σχολή Καλών Τεχνών. Συνέχισε τις σπουδές του στο Ιδρυμα Τεχνολογίας της Ζυρίχης και άρχισε από νωρίς να δημιουργεί γέφυρες και σταθμούς τρένων, αντλώντας την έμπνευσή του από μελέτες του πάνω στο ανθρώπινο σώμα και τον κόσμο της φύσης. Γλύπτης και ζωγράφος επίσης τιμήθηκε το 2005 από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης με μια έκθεση αφιερωμένη στην καλλιτεχνική του εργασία, με τίτλο «Σαντιάγο Καλατράβα: Η γλυπτική στην αρχιτεκτονική».

Σύμφωνα με τους επικριτές του Καλατράβα, τα περισσότερα εκ των έργων του καθυστέρησαν, υπερέβησαν το κόστος και προκάλεσαν δικαστικές διαμάχες.

Οι κατασκευές του, σχεδόν πάντα λευκές, όπως ο σιδηροδρομικός σταθμός Liège-Guillemins στο Βέλγιο, ο ουρανοξύστης Turning Torso στο Μάλμε της Σουηδίας και το Μουσείο Τέχνης του Μιλγουόκι, με τη μηχανική οροφή. Σύμφωνα με τους επικριτές του όμως, τα περισσότερα εκ των έργων του καθυστέρησαν, υπερέβησαν το κόστος και προκάλεσαν δικαστικές διαμάχες. Μεταξύ άλλων στα δικαστήρια βρέθηκε για μια πεζογέφυρα στη Βενετία, ένα οινοποιείο στην περιοχή Αλαβα της Ισπανίας και ένα τεράστιο εκθεσιακό, τρεις γέφυρες στο Χααρλεμ της Ολλανδίας και ένα συνεδριακό κέντρο στο Οβιέδο της Ισπανίας.

Είναι δύσκολο λένε οι ίδιοι να βρει κανείς ένα έργο του Καλατράβα που να μην έχει υπερβεί σημαντικά τον προϋπολογισμό. Μάλιστα υπάρχει μπλογκ το οποίο είναι ένα παρατηρητήριο των οικονομικών υπερβάσεων και των καθυστερήσεων των έργων του. 

Οταν ρωτήθηκε σχετικά με τις υπερβάσεις κόστους, ο Καλάτραβα επεσήμανε στον Guardian τη διαδικασία πίσω από τον σχεδιασμό ενός κτιρίου. «Υπάρχει το σχέδιο, ένας διαγωνισμός και η ανάθεση της σύμβασης. Και από εκεί και πέρα, ελπίζεις να έχεις μια καλή πρόσφορα. Αλλά είναι πολύ δύσκολο γιατί υπάρχουν χίλιες μεταβλητές που κανείς δεν μπορεί να ελέγξει. Για παράδειγμα το χτίσιμο στο Μανχάταν ήταν πιο ακριβό, επειδή το κόστος μεταφοράς στο νησί ήταν πολύ δαπανηρό». 

Οργή στη γενέτειρά του

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της γενέθλιας πόλης του, της Βαλένθια. Οι τοπικές δημοτικές Αρχές είχαν απειλήσει τον Δεκέμβριο του 2013 να μηνύσουν τον Καλατράβα για κακοτεχνίες και παραλείψεις. Λόγω των θυελλωδών ανέμων που επικρατούσαν στη Βαλένθια το φθινόπωρο του 2013, πολλά κομμάτια από το μωσαϊκό άρχισαν να ξεκολλάνε και να πέφτουν από την πρόσοψη της Οπερας, απειλώντας τη σωματική ακεραιότητα των επισκεπτών.

Το κτίριο της Οπερας ανήκει στο σύμπλεγμα της «Πόλης των Τεχνών και των Επιστημών», το κόστος του οποίου εκτοξεύτηκε στο 1 δισ. ευρώ από τα 300 εκατ. που ήταν ο αρχικός προϋπολογισμός. Μέσα στο φουτουριστικό αυτό πάρκο υπάρχει και το «Μουσείο Επιστημών», το οποίο και αυτό χαρακτηρίζεται από σημαντικές παραλείψεις, καθώς δεν έχει εξόδους κινδύνου ούτε ανελκυστήρες για άτομα περιορισμένης κινητικότητας.

Ανάλογα προβλήματα υπήρξαν και στο Μπιλμπάο. Το δάπεδο της γέφυρας Zubizuri στον Κάμπο Βολαντίν αποτελείται από διαυγείς γυάλινες πλάκες, σχεδιασμένες για να αντανακλώνται τα νερά του ποταμού που διασχίζει την πόλη που βρίσκεται στην περιοχή των Βάσκων. Τις ημέρες με υγρασία όμως, το ολισθηρό δάπεδο έστελνε στο νοσοκομείο με τραυματισμούς ουκ ολίγους από τους επισκέπτες και τους κατοίκους. Το 2007, ο τότε δήμαρχος Ινιάκι Ασκούνια ανέθεσε την τροποποίηση της γέφυρας σε άλλον αρχιτέκτονα λέγοντας πως «560 γυάλινες πλάκες καταστράφηκαν από ακραία καιρικά φαινόμενα, με συνέπεια οι φορολογούμενοι πολίτες να επιβαρυνθούν κατά 200.000 ευρώ για την αντικατάσταση και επισκευή τους. Αρκετά ανεχτήκαμε τη δικτατορία του κ. Καλατράβα που λέει ότι δεν μπορούμε να αγγίζουμε το γεφυράκι του. Αρκετά πια με αυτόν τον σούπερ σταρ».

Προβληματικό αποδείχθηκε και το εντυπωσιακό οινοποιείο Ysios στη βροχερή περιοχή Αλαβα. Αρχικά η οροφή του κτιρίου έσταζε και η ομάδα του Καλατράβα προσπαθούσε να διορθώσει το πρόβλημα, όμως δεν τα κατάφερε. Αγανακτισμένοι οι ιδιοκτήτες, ζήτησαν τη γνώμη εμπειρογνώμονα, ο οποίος ανέφερε στην έκθεσή του ότι η οροφή, κατασκευασμένη από ξύλο και αλουμίνιο, δεν κατάφερε ποτέ να συγκρατήσει τα νερά της βροχής. Εν τέλει η υπόθεση διευθετήθηκε δικαστικώς.

Ανάλογη εξέλιξη είχε και το έργο του συνεδριακού κέντρου στο Οβιέδο, όπου μία πλάκα από σκυρόδεμα μεγέθους 500 τ.μ. έπεσε από ύψος 15 μέτρων, προκαλώντας ελαφρά τραύματα σε τρεις εργάτες και σοβαρές υλικές ζημιές σε γύρω κτίρια. Τον Ιούνιο του 2015, ένα ισπανικό δικαστήριο αποφάσισε ότι ο κ. Καλατράβα και η ομάδα του έπρεπε να καταβάλουν 3,3 εκατομμύρια ευρώ στις τοπικές αρχές. 

Δικαστικές περιπέτειες και στην Ιταλία

Ωστόσο, τα δικαστικά προβλήματα για τον Καλατράβα δεν ήταν μόνο στην χώρα του. Το 2019, δικαστήριο της Βενετίας του επέβαλε πρόστιμο ύψους 78.000 ευρώ για λάθη και εισοδηματικά ελλείμματα που οδήγησαν σε υπερκοστολόγηση της «Γέφυρας του Συντάγματος» στο μεγάλο κανάλι της Γαληνοτάτης. Η γέφυρα κατασκευάστηκε το 2007 και κόστισε 11,6 εκατομμύρια ευρώ αντί για 7 εκατ. που ήταν ο αρχικός προϋπολογισμός.

Το δικαστήριο έκρινε ότι ο αρχιτέκτονας ευθύνεται για αμέλεια γιατί μεταξύ άλλων δεν υπολόγισε ορθά τις διαστάσεις των σωλήνων για τη γέφυρα και σχεδίασε σκαλιά από γυαλί που υποτίθεται ότι θα άντεχαν τουλάχιστον 20 χρόνια, αλλά αμέσως μετά την κατασκευή της γέφυρας άρχισαν να καταστρέφονται.

Η «Γέφυρα του Συντάγματος» του Καλατράβα ήταν η πρώτη που κατασκευάστηκε στη Βενετία ύστερα από 125 χρόνια. Συνδέει τον σιδηροδρομικό σταθμό Σάντα Λουτσία με την Πιατσάλε Ρόμα. Κατασκευασμένη από ατσάλι και γυαλί η γέφυρα έχει μήκος 94 μέτρα. 

Και τα έργα… χωρίς προβλήματα

Ο Καλατράβα επιμένει ότι δεν φέρει ευθύνη για τα προβλήματα που σχετίζονται με έργα του. «Στη Βαλένθια, για παράδειγμα, οι κατασκευαστικές εταιρείες έκαναν κακό στη δουλειά. Είναι προσεκτικοί ή είναι απρόσεκτοι. Είτε αυτό, είτε φροντίζουν μόνο για τα συμφέροντα της εταιρείας λέγοντας: “Ας το κάνουμε όσο πιο φτηνά γίνεται και όσο πιο γρήγορα μπορούμε”. Αυτό συμβαίνει», δήλωνε ο ίδιος προ ετών στην El Pais. 

Σε αρκετά έργα δεν έχει καταγραφεί κανένα πρόβλημα, όπως σε δύο γέφυρες στο Δουβλίνο και το Μάντσεστερ, σε σιδηροδρομικούς σταθμούς στη Λισαβόνα, τη Λιέγη και τη Λυών και σε κτίρια στη Νέα Υόρκη, το Ντάλας και το Μιλγουόκι.

Πηγή: https://www.kathimerini.gr/