Κερατά Αντριέλο που σκότωσες το λύκο

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Άκουγα καμιά φορά τον πατέρα μου να λέει, σε στιγμή απόγνωσης για κάποιον που δεν έκανε τα αυτονόητα, κάτι σαν βρισιά αλλά δεν ήταν εναντίον κανενός. «Αχ κερατά Αντριέλλο». Μέχρι εκεί. Παρακάτω δεν έλεγε και πάντα είχα την απορία τι σημαίνουν αυτά τα λόγια.

Βρήκα στη σελίδα της Χρυσούλας Σκλαβενίτη που ακούραστη γράφει, ερευνά, διαβάζει και μεταδίδει ένα σωρό πληροφορίες, παροιμίες δοξασίες, ιστορίες κλπ για την Λευκάδα και σας παραθέτω τον μύθο που έχει φτάσει μέχρι τουλάχιστον την προηγούμενη γενιά.

«Λύκοι στη Λευκάδα φαίνεται ότι υπήρχαν τα παλιά χρόνια, τουλάχιστον την εποχή της Ενετοκρατίας, αν πιστέψουμε την παρακάτω λαογραφική αναφορά, αλλά και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, αν πιάσουμε σαν απόδειξη συνταγή «δια να κυνηγήσεις λύκους, αγριογούρουνα και έτερα ζώα».  Επίσης, υπάρχουν και (λίγα)  μικροτοπωνύμια που δανείζονται το συνθετικό λύκο- για την ονομασία τους.

Η φυσιογνωμία του νησιού μας, μπορεί ωστόσο να δικαιολογήσει την παρουσία τους σε άλλες φυσικά εποχές, όταν η κτηνοτροφία αποτελούσε μια από τις βασικές ασχολίες των ντόπιων και οι ορεινοί όγκοι του νησιού, όπως οι Σκάροι, η Ελάτη και τα Σταυρωτά, αγνοί και ανεπηρέαστοι από την καταστροφική πολλές φορές (πολύ)παρουσία των ανθρώπων, μπορούσαν να φιλοξένησαν αυτά τα αγρίμια κυρίως με τα χιλιάδες γιδοπρόβατα που υπήρχαν.

Ας δούμε λοιπόν την ιστορία του Αγιοπετρίτη Αντριέλλου, που παρέμεινε και σαν παροιμιακή φράση στην περιοχή.

«Κερατά Αντριέλο που σκότωσες το λύκο».

«Κάποτες τα παλιά χρόνια ζούσανε και στη Λευκάδα λύκοι, ιδίως στις ορεινές και δασωμένες περιοχές των Σκάρων, της Ελάτης και των Σταυρωτών. Το χειμώνα με τα χιόνια, κατέβαιναν και στα χαμηλότερα μέρη.

Μια φορά το λοιπόν, ένας λύκος γύριζε στην περιοχή του Αγίου Πέτρου και σακάτευε τα ζώα του χωριού. Ἠταν όμως κι ένας με το παρατσούκλι Αντριέλλος (πιθανόν να τον έλεγαν Αντρέα) απ’ αυτούς που ο λύκος έτρωγε τα ζωντανά του κι είπε:

«Μωρέ εγώ θα τον τσακώσω, τον κερατά το λύκο και θα με πάει καβάλα στο χωριό».

Οι άλλοι, μαθές, τον κοροϊδεύαν. Ένα πρωί ο Αντριέλος σκαρφάλωσε σε μια ελιά που πέφτανε τα κλωνάρια της πάνω από ένα μονοπάτι απ΄ όπου πέρναγε ο λύκος. Κι όταν είδε το αγρίμι να περνάει, δίνει μια και πέφτει διχάλα απάνω του. Ο λύκος έδωσε, πήρε, δεν μπορούσε να τόνε δαγκάσει, γιατί ο λαιμός του λύκου όπως είναι γνωστό, είναι κοντός και δε λυγίζει και με τις προτροπές του Αντριέλου, που κατάφερε να του περάσει στο λαιμό κι ένα σκοινί για κατρουμά, τράβηξε για το χωριό.

Ο Αντριέλος τον πήγε στο σπίτι του και τον έδεσε στο αχούρι με μια χοντρή αλυσίδα. Το ΄μαθαν όλοι στα γύρω χωριά και πήγαιναν όλοι στο σπίτι του Αντριέλου να ιδούν το λύκο.

Το ΄μαθε λέει κι ο Ενετός αρμοστής του νησιού και έδωκε συγχαρητήρια στο Αντριέλο. Του χάρισε μάλιστα και όπλα, και πιστόλι με επίχρυση λαβή και άλλα πολλά. Ύστερα από κάμποσο καιρό ο Αντριέλος σκότωσε το λύκο, γιατί δεν είχε να τον ταΐζει, αλλά και τι να τον κάμει;

Έμειναν όμως τα ενθύμια στα Αντριελάτα: το σκοινί και η αλυσίδα του λύκου, αλλά και η μασέλα του. Το όπλο το μεγάλο το πήραν οι Γερμανοί στην κατοχή, το πιστόλι όμως με την επίχρυση λαβή, λένε ότι το έχει ακόμα ένας από τους απογόνους του.

Λένε ακόμα ότι τη μασέλα, τη φυλάνε ως τα σήμερα οι Αντριελαίοι και τη χρησιμοποιούν για μαγικά πράματα, αλλά μόνον για τις γυναίκες που είναι από το σόι τους. Πριν γεννήσουν, πάνε και τη βλέπουν κρυφά, δήθεν. Κι άμα πάλι γεννήσουν και κάμουν σερνικό παιδί, παίρνουν το μωρό οι συγγενείς και το περνάνε τρεις φορές πάνω από τη μασέλα του λύκου, για να γίνει το παιδί γενναίος άντρας.

Το τομάρι του λύκου, ο Αντριέλος το ΄καμε άργανο και το χάρισε του γιου του, Σπύρο που ήταν οργανοπαίχτης.

Από τα χρόνια εκείνα στον Άγιο Πέτρο λένε τούτη την παροιμία: «Κερατά Αντριέλο, που σκότωσες το λύκο» και τη λένε για τους άχρηστους, τους ανεπρόκοπους του χωριού με τούτη την έννοια: «Τι ήθελες κερατά Αντριέλο και σκότωσες το λύκο; Δεν τον άφησες να φάει τούτον τον αχαΐρευτο;»

«Αντριέλος» είναι ένα από τα παρατσούκλια στον Άγιο Πέτρο της οικογένειας Πατρικίου, όπως του Κώστα του καπετάνιου.

Λένε πως δόθηκε μετά από το παραπάνω περιστατικό με το λύκο, μιας και δείχνει “ανδρεία” και έτυχε και τον εξολοθρευτή του λύκου να τον λένε Αντρέα.

Μάλιστα ο Στάθης Μαργέλης στα “Άνθια Αηπετρίτικα”, περιγράφει ότι, όταν βρέθηκε στα Αντριελάτα, η θεια-Αφροδίτη (προφανώς κάποια απόγονος του Αντριέλου) έφερε και του έδειξε το χαβί του λύκου, το οποίο φύλαγε η οικογένεια σαν κειμήλιο. Το περιγράφει μάλιστα:

«Είναι λοιπόν αυτό το χαβί μια στρογγυλή λωρίδα πολυκαιρισμένου δέρματος πάχους 2 cm περίπου που προέρχεται από το γύρω από το στόμα δέρμα, δηλ. τα χείλη του λύκου κομμένα κυκλικά.»

Και συμπληρώνει ότι μαζί με το χαβί, φυλάγεται τυλιγμένο τελετουργικά σε μια λωρίδα πανιού και ένα δόντι του λύκου. Σύμφωνα με αυτόν, το παραπάνω τελετουργικό με τα νεογέννητα αγοράκια γινόταν πάνω από αυτό το χαβί.»

Για την αντιγραφή από την σελίδα «Λευκάδα η πατρίδα μου» της Χρυσούλας Σκλαβενίτη.

Παναγιώτης Σκληρός

Την ιστορία αυτή, μαζί με πλείστες άλλες, μύθους, θρύλους, παραδόσεις κ.λπ. καταγράφει ο Πανταζής Κοντομίχης στο βιβλίο του “Λαογραφικά Σύμμεικτα Λευκάδας”, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα, 1995.

Για το Στάθη, το φίλο μου που «έφυγε νωρίς»..