Μαΐστρος

Γράφει ο Σπυρίδων Σίδερης

«Ο γέρος έμεινε μόνος. Στάθηκε λίγο μπροστά στην ελιά, που είχε φυτρώσει μόνη της, αγριλιά, κι αυτός την είχε κεντρώσει, πριν πολλά χρόνια. Σήκωσε το χέρι και χάιδεψε ένα φουντωτό κλαδί, γεμάτο ελιές, πράσινες ακόμα. «Κοίτα που δε θα τις μαζέψω φέτος…» μουρμούρισε, «θα τις μαζέψει η Μαΐστραινα…» Έτσι έλεγαν όλοι τη γυναίκα του, γιατί ο πρώτος της άντρας είχε το παρατσούκλι Μαΐστρος, έτσι την έλεγε κι αυτός – εκτός όταν ήταν παρούσα.»
Απόσπασμα από το βιβλίο «ένας αυτοκρατορικός θάνατος» του Π. Ζέρβα.

Ο άνεμος, η ανάσα του ουρανού σύμφωνα με τον διάσημο βιολόγο Watson Lyall, είναι μια από τις τρεις μετεωρολογικές μεταβλητές που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος. Οι άλλες δύο είναι η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία. Το κλίμα με τη σειρά του επηρεάζει την καθημερινή μας ζωή, την εργασία, τα ταξίδια, την αναψυχή, τις διακοπές, την ερωτική μας διάθεση και κυρίως τη ψυχοσύνθεσή μας. Γιαυτό όλα τα δελτία ειδήσεων σε όλες τις χώρες του κόσμου συμπεριλαμβάνουν την πρόγνωση του καιρού στο πρόγραμμα τους.

Ένας άνεμος που τον συναντάμε πολύ συχνά στη ποίηση, στο πεζό λόγο και το τραγούδι είναι ο μαΐστρος. Το μαϊστράλι. Από το λατινικό maister που σημαίνει μέγας, σημαντικός. Στην αρχαιοελληνική Σκίρων. Οι Γάλλοι έχουν αντίστοιχα τον Μistral, οι λατινόφωνες χώρες το maestro και οι θεσσαλονικοί τον βαρδάρη. Είναι άνεμος ΒΔ κατεύθυνσης. Στο ανεμολόγιο η διεύθυνσή του είναι 315°. Ίδιο είναι και το αζιμούθιο του. Το διεθνές του όνομα είναι Northwest και ο διεθνής συμβολισμός NW. Είναι η μία από τις δύο συνιστώσες του βοριά. 

Επί του πεδίου τώρα. Ο μαΐστρος δημιουργείται όταν η βαρομετρική πίεση στην Αδριατική θάλασσα είναι υψηλή σε σχέση με την αντίστοιχη της βαλκανικής χερσονήσου που είναι χαμηλή. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά το καλοκαίρι. Ο αέρας αυτός ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ είναι ξηρός, ψυχρός και ανάποδος. Αποκτά  μεγάλες ταχύτητες. Το φύσημα του είναι ιδιαίτερα σφοδρό. Σε όλες τις θάλασσες πολύ συχνά οι Μαΐστροι γίνονται θυελλώδεις με αποτέλεσμα να έχουμε απαγορευτικά απόπλου για τα πλοία. Κατά τόπους και κατά περιόδους ο μαΐστρος γίνεται  θερμός επειδή όταν φυσάει απομακρύνει την υγρασία, διαλύει τα νέφη με αποτέλεσμα να ξηραίνει την ατμόσφαιρα και να ανεβάζει τον βαθμό δυσφορίας. Προκαλεί καταστροφές στις καλλιέργειες και επηρεάζει αρνητικά την υγεία των ανθρώπων. Καίει τα σπαρτά. Πολλές φορές συνοδεύεται από αστραπές. Γι’αυτό στο μνημείο των αέρηδων, που υπάρχει στη ρωμαϊκή αγορά στη πλάκα, εικονίζεται ο φτερωτός και γενειοφόρος γέρο-μαΐστρος να αδειάζει στάχτη από ένα χάλκινο δοχείο. Το μαρμάρινο αυτό μνημείο των αέρηδων είναι ο αρχαιότερος μετεωρολογικός σταθμός του κόσμου που υπολόγιζε τον καιρό και την ώρα. Κατασκευάστηκε τον 1ο αιώνα π.χ  από τον Ανδρόνικο τον Κυρρήστη. Σύμφωνα με μια άλλη θεώρηση ο μαΐστρος σκορπίζει τα αναμμένα κάρβουνα από το μαγκάλι.

                         
Ο ίδιος αέρας ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ στο βόρειο Ιόνιο ως δια μαγείας μεταμορφώνεται σε ένα φρέσκο αεράκι, η ύπαρξη του οποίου είναι άκρως ευεργετική και ανακουφιστική. Η ένταση του συνήθως είναι ήπια μέχρι μέτρια. Εμφανίζεται νωρίς το απόγευμα και εξασθενεί κατά το ηλιοβασίλεμα. Τις πρωινές ώρες, μυστηριωδώς είναι εξαφανισμένος. Είναι κρυμμένος στο λαγούμι του.  Από το μεσημέρι και μετά που εμφανίζεται γίνεται πρωταγωνιστής των καιρικών εξελίξεων για το υπόλοιπο της ημέρας. Ταξιδεύει παντού στο Ιόνιο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το μικροκλίμα του. Γινεται MAISRTO in blue. Έτσι μειώνει τη φαινόμενη θερμοκρασία  της ατμόσφαιρας αυξάνοντας το αίσθημα ευφορίας των ανθρώπων. Είναι ο μαΐστρος που όλοι αγαπάνε. Είναι ο αέρας που όλοι έχουμε ανάγκη. Γι’αυτό οι κάτοικοι στα ιόνια νησιά για να τον τιμήσουν δίνουν το όνομα του με πολύ μεγάλη συχνότητα σε μαγαζιά και επιχειρήσεις που ασχολούνται κυρίως με την εστίαση. Έτσι πολλά εστιατόρια, ουζερί -κυρίως ουζερί-, καφέ, μπαράκια, studios for rent ακόμη και βάρκες έχουν το όνομα μαΐστρος ή μαϊστράλι. Το δροσερό αυτό αεράκι είναι το  ΜΕΛΤΕΜΙ του Ιονίου και αποτελεί τη σπειροειδή προέκταση του άλλου μελτεμιού που φυσά στο  Αιγαίο. Τα μελτέμια του Αιγαίου είναι ισχυρότερα από τα αντίστοιχα του Ιονίου, είναι ΒΑ κατεύθυνσης και η κοινή τους ονομασία είναι Γραίγος η Γραίος. Μαΐστρος στο Ιόνιο, Γραίος στο Αιγαίο. Τα δύο άκρα του βοριά δροσίζουν από τη μια και από την άλλη αναστατώνουν τις δύο εκ διαμέτρου αντίθετες ελληνικές θάλασσες.          

Οι αρχαίοι Έλληνες στους ανέμους όπως και στους θεούς έδιναν ανθρώπινη υπόσταση. Είχαν προτερήματα, ελαττώματα και αδυναμίες. Έτσι και ο μαΐστρος έχει το δικό του ξεχωριστό και ιδιαίτερο χαρακτήρα, του οποίου κύριο χαρακτηριστικό είναι τα πολλά και ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ με τα οποία εμφανίζεται. Άλλο πρόσωπο το  καλοκαίρι, διαφορετικό το χειμώνα. Υγρός και δροσερός στις παραθαλάσσιες, ξηρός και ψυχρός στις ορεινές και βόρειες περιοχές. Στο Ιόνιο το καλοκαίρι γίνεται μελτέμι «Ουφ!» και στη Θεσσαλονίκη το χειμώνα γίνεται βαρδάρης <μπρρρρρρρ…>.
Είναι ΓΡΗΓΟΡΟΣ. Στους αγώνες ταχύτητας ο μαΐστρος τερματίζει μεταξύ των πρώτων. Μαζί με το βοριά που έχει το προσωνύμιο τραμουντάνα. Τελευταίος και καταϊδρωμένος βγαίνει ο Πουνέντης – δυτικός – οποίος ποτέ δεν ξεπερνά τα 9 μποφόρ. Η ταχύτητα και η δύναμη του μαΐστρου είναι παροιμιώδης. Αυτή η τεράστια ισχύς του είναι που ενέπνευσε τους ανθρώπους της αυτοκινητοβιομηχανίας Bugatti στη Γαλλία ώστε να δανείσουν το όνομα του στο μοντέλο αυτοκινήτου W16 Mistral, θέλοντας να συμβολίσουν με αυτό τον τρόπο τον πανίσχυρο κινητήρα του.

                                
Είναι ΜΠΕΣΑΛΗΣ και ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΣ. Ως συνιστώσα του βοριά όταν εμφανίζεται είναι δυνατός και  εξασθενίζει με την πάροδο του χρόνου. Για το λόγο αυτό έχει κερδίσει το σεβασμό των ναυτικών. Σε αντίθεση με τους νοτιάδες που είναι απρόβλεπτοι και ύπουλοι. Ασθενείς στο ξεκίνημα και δυναμώνουν στη συνέχεια. Η ρήση «Με γέρο βοριά ταξίδευε και νότο παλληκάρι»  επιβεβαιώνει το παραπάνω χαρακτηριστικό.

Είναι ΠΕΙΡΑΧΤΗΡΙ. Στα λευκαδίτικα μας κογιονάρει. Στα ιταλικά coglionare. Με σημερινούς όρους μας τρολάρει. Έτσι όταν φυσάει προσφέρει σε κοινή θέα πολλά απρόβλεπτα, αποκαλυπτικά, διασκεδαστικά και πικάντικα ενσταντανέ. Πετάει  καπέλα, περούκες, τσάντες. Μπερδεύει τα καλοχτενισμένα μαλλιά. Εμποδίζει τους καπνιστές να ανάψουν το τσιγάρο τους. Σηκώνει σύννεφα σκόνης. Ταυτόχρονα γίνεται και  ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ. Η συνηθισμένη καλοκαιρινή εικόνα κατά την οποία κάποιος λουόμενος σε μια παραλία κυνηγά μια ομπρέλα θαλάσσης η οποία στροβιλίζεται στον αέρα έτοιμη να καρφωθεί στο κεφάλι ενός ανυποψίαστου γείτονα, οφείλετε τις περισσότερες φορές στο «στρατηγό» μαΐστρο.

Ότι και να είναι, αυτός ο αέρας τελικά έχει κερδίσει την αγάπη του κόσμου. Με το σπαθί του. Ή μάλλον με το φύσημα του. Φαίνεται πως ο Αίολος τον έφτιαξε όταν είχε κέφια. Για το λόγο αυτό αποτελεί ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ για ποιητές, συγγραφείς και τη λαϊκή μούσα η οποία  χρησιμοποιώντας τον μαΐστρο ως «CURIER» έστειλε χαιρετίσματα στου Δράμαλη τη μάνα μετά τον θρίαμβο στα ιστορικά Δερβενάκια. Επίσης η αναφορά στο μαΐστρο σε όλα τα είδη του λόγου πάντα δημιουργεί μια ευχάριστη ρομαντική διάθεση.
Κι όταν φυσάει το μαϊστράλι/ αγκαλιαστοί κι αγάλι αγάλι/με το καράβι των ονείρων το τρελό /θα ρίξουμ’ άγκυρα στης λήθης το γιαλό…