Με το σκαμνάκι μπροστά στο λευκό το σεντονάκι – Ο καραγκιόζης στη Λευκάδα

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Ο καραγκιόζης ήταν εξαιρετικά διαδεδομένος και αγαπητός στην Λευκάδα, τόσο στη χώρα όσο και στα χωριά της. 

Το σημερινό μου δημοσίευμα  είναι ένας φόρος τιμής σε όλους τους παλιούς καραγκιοζοπαίκτες που αγάπησαν αυτή την τέχνη, Δούλεψαν σκληρά για να μας διασκεδάζουν αλλά να μας μυήσουν στις περιπέτειες  του … πρωταγωνιστή που κάποιες φορές έμοιαζε μ εμάς ή που θα θέλαμε να μοιάζουμε σ εκείνον. Στον Καραγκιόζη!! Αυτοί που στην εποχή μας παρήγαγαν πολιτισμό και δίδασκαν την ιστορία μας με τον δικό τους τρόπο, διασκεδάζοντας παράλληλα μικρούς και μεγάλους. 

Είναι γνωστό ότι πολλές φορές γύριζαν  στα χωριά με κάποιο γαϊδουράκι μεταφέροντας  τα σύνεργά τους σε ένα καφενείο ή σε κάποια πλατεία όπου άπλωναν το σεντονάκι κι έστηναν την παράσταση. Λίγοι ήταν αυτοί που είχαν μόνιμα στέκια.

Αρκετοί δούλεψαν με μια βαλίτσα στον ώμο και ποδαρόδρομο από χωριό σε χωριό. Πολλές φορές έπαιζαν χωρίς εισιτήριο παρά μόνο ό,τι είχε ο καφετζής ή ο κόσμος να του προσφέρουν με ένα τυπικό εισιτήριο ή ένα πιάτο φαί.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που τράβηξαν το δικό τους γολγοθά για να καταφέρουν να πάρουν άδεια από τις αρχές πέφτοντας σε κάποιον ¨ζόρικο τύπο¨ για να καταφέρουν να στήσουν κάπου το μπερντέ τους. Τους παρακολουθούσαν ακόμα και για να μην μιλήσει ο Καραγκιόζης ότι..πεινάει κι αυτό θα ήταν σύνθημα εναντίον της χούντας ή αν παρομοιάσει το Βεζύρη με τον…Βασιληά!!! 

Δηλαδή πολλες φορές στις παραστάσεις , ο Καραγκιόζης με το αντιεξουσιαστικό και αναρχικό του πνεύμα πέταγε μια ατάκα κι έβρισκαν το μπελά τους από τις αρχές και τους ‘’ανώτερους’’ οι καραγκιοζοπαίχτες . Πολλοί κοιμόντουσαν στα καφενεία, πάνω στους διπλωμένους μπερντέδες μα βοήθησαν πάρα πολύ να σωθεί η τέχνη του θεάτρου σκιών και να εξελιχθεί όπως την ξέρουμε σήμερα.

Οι περισσότεροι πέθαναν πάμπτωχοι και ξεχασμένοι παρά τις δόξες τους, ενώ κάποιοι αναγκάστηκαν ν’ αλλάξουν επάγγελμα για να επιβιώσουν.

Έχουν γραφεί πάρα πολλά για την ιστορία και την τέχνη του Καραγκιόζη από πολύ ειδικούς και δεν πρόκειται να τα επαναλάβω. Θα δανειστώ μερικές καταγραφές για τους Λευκαδίτες καραγκιοζοπαίχτες από  αρκετά  τοπικά έντυπα ή ΜΜΕ(Αρωμα Λευκάδας, Λευκαδίτικα Νέα κ.α.), μαζί με την δική μου έρευνα. Ας τους δούμε ξανά. 

Επαγγελματίες ή ερασιτέχνες, αξίζει να αναφερθεί το όνομα τους τιμητικά διότι είτε ως παίκτες, είτε ως βοηθοί και συνεργάτες, είτε ως ζωγράφοι, είτε ως μουσικοί ή συγγραφείς του Καραγκιόζη, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ελληνικού θεάτρου σκιών.

 Έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες για την καταγωγή του καραγκιόζη .. Σε όλη την Ανατολή εντοπίζεται θέατρο σκιών από την Ιάβα , την Κίνα

μέχρι την Τουρκία, το Ιράν κλπ . Ο ήρωας, το κεντρικό πρόσωπο στο θέατρο σκιών είναι  ο  Karagoz (μαυρομάτης στα Τούρκικα ), ο οποίος φαίνεται να διαδόθηκε σε όλα τα Βαλκάνια και φυσικά στην Ελλάδα.

Η παλαιότερη μαρτυρία για παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και τοποθετείται στην περιοχή των Ιωαννίνων. Παρουσιάστηκε από Αθίγγανους και Εβραίους. Κοσμογυρισμένοι και οι μέν και οι δε, τον έφεραν κι εδώ.
Όποια και αν είναι η καταγωγή του ελληνικού καραγκιόζη, έχει πλέον εξελληνιστεί και έχει διαφοροποιηθεί από τα υπόλοιπα θέατρα σκιών. Στην ελληνική περίπτωση εφαρμόστηκαν πολλές καινοτομίες στην τεχνική, τη θεματογραφία και τους χαρακτήρες. Ο μεγαλύτερος, πιο διάσημος και σπουδαίος σαν καλλιτέχνης υπήρξε αδιαμφισβήτητα ο Ευγένιος Σπαθάρης. 

Όμως ο Μίμαρος (Δημήτρης Σαρδούνης, ψάλτης απ την Πάτρα)  δημιούργησε νέους χαρακτήρες (Κολλητήρι, Σιορ Διονύσιος, Βεληγκέκας), έστρεψε τις παραστάσεις του Καραγκιόζη και προς το ηρωικό δράμα (με αναφορές στους ήρωες του ‘21), μεγάλωσε τη σκηνή, τοποθετώντας την καλύβα και το σαράι, ενώ άρχισε να φτιάχνει τις φιγούρες με χαρτόνι και όχι από τενεκέ, όπως κατασκευάζονταν μέχρι τότε. Ο μαθητής του Μίμαρου, Γιάννης Ρούλιας, δημιούργησε τον τύπο του Μπαρμπαγιώργου, ο Γιάννης Μώρος τον Σταύρακα και ο σπουδαίος καραγκιοζοπαίχτης Αντώνης Μόλλας (1871-1949) λιγότερο δημοφιλείς ήρωες, όπως τον Πεπόνια, τον Καικαί και τον Νώντα. 

Μεγάλες μορφές του θεάτρου σκιών υπήρξαν και αρκετοί Λευκαδίτες. Μάλιστα μια ολόκληρη οικογένεια από το Καλαμίτσι ( επίθετο Καράμπαλης) ασχολήθηκε με αυτή την τέχνη από τις αρχές του 20^ου αιώνα. 

Ηταν ο Κώστας Καράμπαλης (1883-1942) 

 και οι τρείς γιοί του, ο Θέμης Καράμπαλης(1921-1995) ,  ο Σπύρος Καράμπαλης ( 191924-1942) και ο Μάρκος Καράμπαλης( 1926-1983).  Ο Κώστας Καράμπαλης ήταν ψάλτης στην μητρόπολη της Λευκάδας αλλά και αγιογράφος φορητών εικόνων. Πέρασε από εδώ ο Μόλλας , τον άκουσε και τον ζήτησε για μόνιμο συνεργάτη σαν τραγουδιστή στις παραστάσεις. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Τραγούδαγε και ζωγράφιζε  φιγούρες του καραγκιόζη. Υπήρξε ο πρώτος γ.γραματέας της πανελλήνιας ένωσης καραγκιοζοπαιχτών.Πέθανε στην Αθήνα με την πείνα(!!!) της Κατοχής.. 

Ο Θέμης Καράμπαλης 

έμεινε στην ιστορία του καραγκιόζη περισσότερο σαν τραγουδιστής γιατί ασχολήθηκε με το μουσικό μέρος του και μάλιστα άφησε και δίσκο με τα τραγούδια αυτά, όπως και ο αδερφός του ο Μάρκος, 

όπως κι ο αδερφός τους ο Σπύρος  ο οποίος για χρόνια διασκέδαζε τους μικρούς Αθηναίους στα κέντρα νεότητας του δήμου..  

Επίσης Λευκαδίτης ήταν και  ο Διονύσης Γράψας ( 1906-1976) που έπαιζε σ όλη την περιοχή Ξηρομέρου και Λευκάδας και ζωγράφιζε με αφαιρετική άποψη τα σκηνικά των παραστάσεων. 

Στην Λευκάδα έπαιξαν και παίζουν τα καλοκαίρια αρκετοί ξένοι καλλιτέχνες, διασκεδάζοντας τα παιδιά. Όμως κορυφαίοι υπήρξαν ο Ευγένιος Σπαθάτης ,ο Μόλλας, ο Βάγγος, ο Μάνθος , ο Σπυρόπουλος , ο Παναγιωτάρας από την Πάτρα που μάλιστα είχε βοηθό το Σπύρο τον Καγκελάρη και άλλοι.

Ο Μόλλας , ο Μάνθος κι ο Σπυρόπουλος έπαιξαν εδώ στη Λευκάδα. Για τον Σπαθάρη , τον κορυφαίο καλλιτέχνη του είδους, έμαθα από τον Βασίλη τον Φίλιππα ότι στο βιβλίο του γράφει ότι ¨έπαιξα στη Λευκάδα, στο Πάνθεον¨..Μου είπαν ότι κουκλοθέτρο έπαιζαν στον Αγιο Πέτρο για τα μικροπαίδια οι Ελβετοί που ήρθαν στη νότιο Λευκάδα την δεκαετία του ΄60.  Κουκλοθέατρο όμως, όχι καραγκιόζη.

 Όπως θυμόμαστε, μετά το ξεσκόλισμα πολλά παιδιά έκαναν κομπανίες και έπαιζαν σε αυλές και γειτονιές . Έστηναν ένα σεντονάκι , μια λαμπούλα πετρελαίου για φωτισμό και με φιγούρες που έφτιαχναν μόνα τους από χαρτόνια(τους βοηθούσαν σίγουρα και οι μεγάλοι)  έδιναν παραστάσεις. Φιγούρες του καραγκιόζη σε χαρτάκια που τα κόλαγαν με ψαρόκολλα σε χαρτόνια τα παιδιά, πουλούσε κι ο Σπύρος Κατωπόδης-Κορομηλέος, όπως μ ενημέρωσε η κόρη του, εξαιρετική οδοντίατρος και φωτογράφος της φύσης, η Ελένη. Εκεί, καθισμένα στο σκαμνάκι 

παρακολουθούσαν ανάμεσα σε γέλια ,χειροκροτήματα και γιούχα κι απολάμβαναν τα δροσερά βραδάκια μικροί και μεγάλοι την παράσταση. ¨Οπα όπα όπα, γειά σου οικογένεια¨ που τραγουδούσε ο καραγκιόζης αλλά και ¨τι θα φάμε μπαμπάκο¨που έλεγε ο κολλητήρης , διασκέδαζαν μικρούς και μεγάλους.  

Στη συνοικία του Πουλιού ,στον Αη Βασίλη – όπως μου διηγείται ο Νίκος ο Γλένης-πολλά παιδιά  έπαιζαν καραγκιόζη κι έβαναν μάλιστα και εισιτήριο για να πάρουν μετά ένα ντόπιο παγωτό ΘΑΥΜΑ(του  Γιώργου Ράπτη) να δροσιστούν. Το ίδιο γινότανε και στον πίσω μώλο, στον άη Δημήτρη, στην πλατεία Ζαμπελίων(πρώην δικαστήρια) αλλά και στον Ανθώνα. Μ ένα κεράκι για φώς και ένα τρύπιο δίκαρο (δυο δεκάρες ) για εισιτήριο, 

έπαιζαν και τα παιδιά στη Νεάπολη όπως μου διηγήθηκε ο Σπύρος ο Φούκας. Γενικά σε κάθε γειτονιά απλωνόταν το σεντονάκι..Ο Δημήτρης Σκλαβενίτης μου θύμισε μάλιστα ότι γύρω στα 1983-85, στο 3^ο Δημοτικό σχολείο , στου Μπίλλα, λειτούργησε ένα ας πούμε σεμινάριο από την ΝΕΛΕ όπου τα παιδιά μάθαιναν να ζωγραφίζουν φιγούρες του καραγκιόζη και των άλλων ηρώων του θεάτρου σκιών. Αυτά τα παιδιά έπαιζαν ταυτόχρονα και σε αυλές, πλατείες και αλάνες..

Υπήρχαν και μεγαλύτεροι στην ηλικία που έπαιζαν καραγκιόζη. Στην πλατεία της Καρυάς π.χ. 50 χρόνια πίσω έπαιζαν καραγκιόζη αρκετοί ντόπιοι όπως ο Αλέκος ο Σταύρακας (αργότερα γραμματέας  και Δήμαρχος) που έδινε παραστάσεις για να διασκεδάζει τα παιδιά στην πλατεία αλλά και στο καφενείο του Μπομπλιμένου . Ο Αλέκος  είχε ιδιαίτερη επιτυχία γιατί ήταν εξαιρετικός μίμος και είχε πολύ χαρακτηριστική φωνή ο Αλέκος. 

Όπως είπαμε, καραγκιόζης από παιδιά παιζόταν  σε όλα τα χωριά όπως στον Αλέξανδρο. Εκεί έπαιζαν αρκετοί αλλά ο πιο καλός ήταν  ο Τάσος Μανωλίτσης – Κουβαλιάς  που ήταν πιο μεγάλος από τα παιδιά και έπαιζε και αυτός. Τελικά έγινε μηχανικός!!!. (μαρτυρία Φώντα Δουβίτσα). Στο Πινακοχώρι –με ενημερώνει ο Θεόδωρος Γεωργάκης- έφτιαχνε δικές του φιγούρες κι έπαιζε στην αυλή του σπιτιού του σε μια κουζινίτσα ο Γιώργος ο Σκιαδαρέσης –Μουσολίνης. Στον Πόρο επίσης γιατί  σε όλα τα χωριά υπήρχαν ταλέντα. Στο Μεγανήσι ο καραγκιόζης-διάβασα σε τοπικό έντυπο- εμφανίστηκε γύρω στα 1950 από τον Τσαπαρέλη. Πρίν μερικά χρόνια έπαιζε εκεί με επιτυχία ο μικρός Άρης Κατωπόδης  ενώ  στα πίσω κυρίως χωριά,  έκανε εξαιρετικές εμφανίσεις ο Γιώργος ο Πολίτης, γιός του Μήτσου του ζωγράφου από την Κοντάραινα.

Μάλιστα ο Μήτσος σαν ζωγράφος κι εξαιρετικός αγιογράφος, έφτιαχνε στην αρχή τις φιγούρες του Γιώργου αλλά τώρα τις φτιάχνει μόνος του. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Μήτσος ζωγράφισε και αρκετούς πίνακες με θάμα τον καραγκιόζη όπως αυτή που έχει θέμα ¨ο Καραγκιόζης φούρναρης¨.. 

Ο Γιώργος που τώρα εργάζεται σαν ηλεκτρονικός σε εταιρεία στην Αθήνα, έχει παίξει πολλές παραστάσεις σε σχολεία στη Λευκάδα αλλά και σε συλλόγους σε διάφορα χωριά της Λευκάδας όπως Λαζαράτα, Βασιλική,  Βουρνικά, Κατωχώρι ( στο φεστιβάλ λαϊκών δρώμενων που διοργάνωνε ο Σπύρος Σκλαβενίτης), στην Εύγηρο κ.α.. Σε πολλές παραστάσεις έπαιζε μουσική ο αδερφός του ο Νεκτάριος με πλήκτρα ή ακορντεόν. Επίσης παραστάσεις έχει παίξει στην Αθήνα σε σχολεία και συλλόγους αλλά και στα θέατρα  ¨Γκλόρια¨, ΄Αθηναίς¨ ¨Μινωτή¨ κλπ.με ιδιαίτερη επιτυχία, ενώ είναι ήδη μέλος του ομώνυμου σωματείου καραγκιοζοπαιχτών.  Αγαπημένο του έργο, το δικό του φυσικά που λέγεται ¨τα 82 ..εγκλήματα του καραγκιόζη¨. 

Όμως την αίθουσα του Απόλλωνα  έπαιξε  γύρω στα 1983 ο Γιώργος Χρυσοβιτσάνος, φίλος μου από το Βουρνικά που ζούσε κι εργαζόταν  στη Σουηδία. Είχε παίξει αρκετές φορές στη Στοκχόλμη και μάλιστα  μία παράσταση παρουσία του Ευγένιου Σπαθάρη  ο οποίος τον προσκάλεσε να κατέβει στην Αθήνα να παίξουν μαζί αλλά ο Γιώργος έμεινε στη Στοκχόλμη. Πρώτη φορά άκουσε καραγκιόζη -όπως με συγκίνηση μου διηγείται- από τον καραγκιοζοπαίχτη Ηλία που εδωσε μια παράσταση στο καφενείο του χωριού κι από την επομένη, ανέβαινε σ ένα κτήμα που έχουν στην κορυφή του λόφου για να μην τον ακούνε και τον κοροϊδεύουν  κι έκανε τις φωνές απ τους ήρωες του καραγκιόζη ενώ έφτιαχνε φιγούρες στην αρχή ξύλινες με τη βοήθεια του γαμπρού του  Σταύρου του Κατωπόδη-Κορδέλλα και μετά από χαρτόνι.

Φιγούρες του Γιώργου Χρυσοβιτσάνου 

 Κάποτε πέρασε από τον Βουρνικά ο Ηλίας Τσαπαρέλης και τον άκουσε και μέσω του μπάρμπα του Βαγγέλη Φουρλάνου- Γκίκα ζήτησε να τον ακολουθήσει στο επάγγελμα αλλά η μάνα του δεν τον άφησε. Ενυπόγραφη αφιέρωση του Ευγένιου Σπαθάρη στον Γιώργο Χρυσοβιτσάνο(4/11/90).

Μιά μέρα του1983 που μιλούσαμε για διάφορα, μιμήθηκε το μπάρμπα Γιώργο και τον

ρώτησα ¨πώς έτσι¨. Μου αποκάλυψε το ταλέντο του κι αυτό ήταν . Τον παρακάλεσα, σχεδόν τον πίεσα να δώσει μια παράσταση για τα παιδιά ,ήταν όμως τόσο επιτυχημένη που έδωσε και δεύτερη. Ο Γιώργος Χρυσοβιτσάνος γεννήθηκε το 1938 στο Βουρνικά κι εζησε από 17 χρονών για πάνω από 50 χρόνια στη Σουηδία και δούλευε στην ERICSON .Πρώτη φορά έπαιξε για τους λίγους τότε μετανάστες στην Ουψάλα κι αποθεώθηκε. Γρήγορα τον κάλεσαν στην τηλεόραση της Σουηδίας αλλά και σε εκδηλώσεις λαϊκών θεάτρων από διάφορες χώρες που γινόταν στη Σουηδική πρωτεύουσα . Δεν ήταν επαγγελματίας καλλιτέχνης αλλά όποτε τον καλούσε η ομογένεια πήγαινε και διασκέδαζε τα Ελληνόπουλα. Τώρα ζεί στο Βουρνικά και με συγκίνηση θυμηθήκαμε τα παλιά. Μου μίλησε με πολύ θαυμασμό για τον Ηλία Τσαπαρέλη, για τις ιστορίες που έπλαθε  αλλά και για το πόσο καλά τραγουδούσε  πάντα στις παραστάσεις του. Αφίσσα με παράσταση του Γιώργου Χρυσοβιτσάνου στην Στοκχόλμη

Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνω για τον Ηλία Τσαπαρέλη, τον τελευταίο Λευκαδίτη καραγκιοζοπαίχτη.  

Ο Ηλίας Τσαπαρέλης και σε αφίσσα το έργο του ¨Ο Καραγκιόζης και το καταραμένο φίδι¨.

Όλοι θυμόμαστε τον Ηλία ή Λιάκο που έπαιζε παντού. Στου Μπελεμέ το μαγαζί στην Κουζούντελη, στην αίθουσα της ΝΕΛΕ (πρώην Χαρά),στο καφενείο του ΚΤΕΛ στον αη Μηνά, στην αυλή του καφενείου του Σκούρα στο δρόμο της Κουζούντελης, στου Δερμάνη στην καινούργια χώρα απέναντι απ τον Ανθώνα κι αλλού.

 Γεννήθηκε στη Μαχαιρά Ξηρομέρου γύρω στα 1927 και παντρεύτηκε κι έζησε στη Λευκάδα όπου και μας άφησε χρόνους το 1987. Έπαιζε στην πόλη αλλά πήγαινε  και σε πολλά χωριά, όπου πήγαιναν τα λεωφορεία. Στα χωριά έμενε 2-3 μέρες και κοιμόταν πολλές φορές μέσα στο καφενείο. Δεν πληρωνόταν από τον καφετζή αλλά από τους πελάτες κι όχι πάντα απαραίτητα με χρήματα(πού να βρεθούν εξ άλλου). Δεχόταν σαν αμοιβή από αυγά, τυρί και μπουκάλια κρασί μέχρι και φαγητό.  Μου είπαν ότι στην Κατούνα έπαιζε στου Κολόκα το καφενείο  ή στην Εξάνθεια στο καφενείο ¨Φοίνιξ¨ του Γιάννη Τσαρούχα..Στον Πόρο έπαιζε στο παλιό σπίτι του Ηλία Πολίτη και στο μαγαζί του Τιμόθεου Μεταξά. Στον Αλέξανδρο έπαιζε στο ¨πόρτιγο¨απ το σπίτι που είχε ο Παμνώντας ο Μανωλίτσης, στην Καρυά στου Σταύρακα  στην πλατεία , στο Μαραντοχώρι στου Τζούνη ,στη Βασιλική στου Γληγόρη του Αργυρού και στου Λιβανάκη, στο Σύβρο στο μαγαζί του  Μούστα του Δευτεραίου  . Βγαίνανε τα παιδιά στις γειτονιές μ ένα κουδουνάκι και φώναζαν ¨ο μέγας καλλιτέχνης καργκιοζοπαίχτης Ηλίας θα παίξει το έργο ¨ο γάμος της κόρης του Βεζύρη¨.Ελάτε να το δείτε. 

Φιγούρες από τον Ηλία Τσαπαρέλη.

 Τα παιδιά αυτά που διαλαλούσαν την παράσταση, έβλεπαν από την πρώτη θέση δωρεάν..

 Βρήκα  τέσσαρες ηχογραφήσεις όπου ο Ηλίας Τσαπαρέλης τραγουδάει αλλά και παίζει. Όλες έχουν καταγραφεί στο Ξηρόμερο. Ακούστε μια παράσταση του Ηλία Τσαπαρέλη ¨Ο Καραγκιόζης υπηρέτης¨. Είναι πολύ σπάνια ηχογράφηση, από τις ελάχιστες που σώζονται!!!Και στις τέσσαρες ηχογραφήσεις, παίζει σαντούρι ο Βαγγέλης Θερμός-Καμπίλαυκος από την Καρυά!!!

Παίζει και τραγουδάει ο ίδιος. Τον συνοδεύει στο σαντούρι ο Λευκαδίτης Βαγγέλης Θερμός-Καμπίλαυκος.

https://youtu.be/VVkoi1w4XGs

Εδώ ο ξακουστός ¨Λιάκος¨, λίγο πρίν την παράσταση σε καφενείο στο Μύτικα γύρω στα 1970.

 Τραγουδάει εδώ σε μια επίσης σπάνια ηχογράφηση ¨Το τραγούδι του κλέφτη (Κατσαντώνη)¨ https://youtu.be/7Bh1TtWZgvE  Κι εδώ παίζει επίσης σαντούρι ο Καμπίλαυκος. Ακούστε το!!!! Τις ηχογραφήσεις έσωσε ο Χρ.Κουβέλης. Επίσης ¨Τα Δημοτικά του Μπάρμπα Γιώργου¨ https://youtu.be/2m1efA0Lk8k   και ¨Ο Καραγκιόζης Ναύαρχος¨!        https://youtu.be/vHMIVMtutPo   

Στο Ξηρόμερο αγαπούσαν πολύ τον δικό τους καλλιτέχνη, τον Λιάκο όπως τον έλεγαν. Διαβάζω από έντυπα του Ξηρομέρου: ¨Ο καραγκιοζοπαίκτης, ο αμίμητος Λιάκος Τσαπαρέλης , συγγενής των Μαρουλαίων και φίλος με όλους τους Μυτικιώτες της ταβέρνας . Ξεπερνούσε κατά τη γνώμη πολλών χωριανών του τον Ευγένιο Σπαθάρη(!!!) .Έπαιζε συνήθως κάτω από το καφενείο του Βασ. Σούλα και για όλους ήταν μια ξεχωριστή διασκέδαση .Είχε βοηθούς το μακαρίτη Μάρσαλ (Κώστας Μαρούλης) και τον Μάτσουλα (συγγενείς του ) , οι όποιοι κρατούσαν τις φιγούρες η έριχναν κροτίδες όταν στο έργο έπεφταν – υποτίθεται- πυροβολισμοί κι εμείς μικρά παιδιά φοβόμασταν¨.

Φίλοι του διηγούνταν πρίν χρόνια ότι ¨ο Ηλίας είχε και υπέροχη φωνή και τραγουδούσε κάνα δημοτικό μέσα στην παράσταση που άρεσε στον κόσμο, έκανε μετατροπές σε έργα κι έβαζε στο έργο τους ήρωες ακόμα και τους τοπικούς όπως τον Κατσαντώνη, τον Βαρνακιώτη ή τον Καραϊσκάκη κι αυτό άρεσε σε όλους μας¨. Πολλές φορές έκανε διάλογο ή πειράγματα με τους θεατές γιατί τους γνώριζε κι έπαιζε όλες τις ηρωικές παραλλαγές του καραγκιόζη από τον Μεγαλέξαντρο ,ως τον Κολοκοτρώνη. 

Στον Κάλαμο αλλά και στο  Μεγανήσι ο Ηλίας πέρασε γύρω στα 1955-60 και έδινε παραστάσεις στα μαγαζιά του Νιάκα, του Νικολάκια και του Μανκέ με ηρωικού περιεχομένου έργα, δικής του έμπνευσης που αγαπήθηκαν πολύ απ του Μεγανησιώτες μικρούς κι μεγάλους..Έμενε στο νησί καμιά βδομάδα.  Ανέβαινε και στον Αλέξανδρο που τότε είχε πολύ κόσμο κι έμενε μέρες εκεί. Ήταν πολύ αγαπητός στο χωριό. Έπαιζε έργα που τα μετέτρεπε σε πιο…επαναστατικά και τόνιζε ιδιαίτερα ( την περίοδο της επταετίας) το ¨πεινάω¨ που φώναζε ο καραγκιόζης. Αποτέλεσμα είχε να κυνηγιέται από τη χούντα και να υπάρχει πάντα κάποιος καλοθελητής στις παραστάσεις του, μπάς και ξεσηκώσει το λαό ο..καραγκιόζης!!!

 Εδώ, ο Ηλιας Τσαπαρελης σε καφενείο στον Αλέξανδρο(Φωτο από Λευκαδίτικα Νεα).

Ο Ηλίας Τσαπαρέλης έπαιζε και χαιρόταν αυτό που έκανε. Το εισιτήριο ήταν μια δραχμή αλλά έδιναν όπως είπαμε κι ότι είχαν. Πήγαιναν και γυναίκες και μεγάλοι. Τα παιδιά κάθονταν μπροστά  και κάτω, κατάχαμα σταυροπόδι ή κουβάλαγαν κάνα σκαμνί. Οι άλλοι καθόταν  σε σειρές πάνω  σε σανίδες,( τάβλες)  τρεις καρέκλες και πάνω μια σανίδα. Οι παραστάσεις γινόταν όταν νύχτωνε και στη σκηνή για φωτισμό είχε λάμπα λουξ,. ΄Εδινε δυο παραστάσεις στη Μαχαιρά του Ξηρομέρου που ήταν ο τόπος που γεννήθηκε και μετά πήγαινε στ’αλλα χωριά. Ήταν μεγάλη χαρά για τον ίδιο αλλά και για όλους το γεγονός να παίξει στο χωριό του!!!΄Επαιζε συνήθως στο μαγαζί του Λία Κουτρομάνου, στο μαγαζί του Χαρίλαου Μποζώνη, στου Μακρυπίδη και στου Κασαλή αλλά και στου Σταμάτη Παπαστάμου. Μετά πήγαινε στη Μπαμπίνη, στη Σκουρτού, Χρυσοβίτσα, Πρόδρομο κλπ. Έπαιζε και τραγουδούσε, σπάνια είχε μουσικούς, κυρίως τον Βαγγέλη τον Καμπίλαυκο από την Καρυά με το σαντούρι του. Όλα μόνος του, τα έκανε με μαεστρία. Όλες τις φωνές. Τις φωνές του Καραγκιόζη, του Χατζηαβάτη (Χατζατζάρη),του μπάρμπα Γιώργου,του Νιόνιου, του Σταύρακα, του Μορφονιού, τα Κολλητήρια (Κολλητήρης-Κοπρίτης-Μυριγκόκος ) ,του Πασά, του Βελιγκέκα, της Βεζυροπούλας, της γυναίκας του της Αγλαΐας, του Εβραίου], του Μεγαλέξανδρου κι όλων των άλλων ηρώων, όλα τα χαρακτηριστικά και τα σκέρτσα(ιδιώματα) των φωνών τους.  ¨Ωραιότερο καραγκιόζη δεν έχω ακούσει¨, λέει ένας Αστακιώτης που εκεί ο Ηλίας έδινε πολλές παραστάσεις στο σινεμά του Μπαμπούρη, μιας και ήταν λιμάνι και εμπορικό κέντρο της περιοχής. ¨Τα έργα του ήταν απ’ όλο το ρεπερτόριο του Καραγκιόζη, κωμικά και ηρωικά, ο Καραγκιόζης Μάγειρας, ο Καραγκιόζης φούρναρης, ο Καραγκιόζης προφήτης, ο Καραγκιόζης γραμματικός , ο γάμος του Καραγκιόζη, ο γάμος του Μπάρμπα Γιώργου, ο Μεγαλέξανδρος και το καταραμένο φίδι, ο  Καπεταν  Γκρής, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Κατσαντώνης, η Γκόλφω και άλλα¨. Ανάλογα το έργο αλλά και τα κέφια του, άρχιζε την παράσταση μ ένα δημοτικό τραγούδι, κλέφτικο ή τσάμικο αλλά και με το παρακάτω τραγούδι που μάλλον ήταν δικό του:

¨ Απόψε είδα στον ύπνο μου
είδα και στ’ όνειρό μου
μελίσσι με τριγύριζε
επάνω στο κεφάλι
μια μέλισσα με τσίμπησε
ανάμεσα στα χείλια
και στο δεξί μου μάγουλο¨… 

Περί το 1984-85 ο Ηλίας Τσαπαρέλης έδωσε ίσως την τελευταία του παράσταση στον Μύτικα, στου Καραμέλα το καφενείο. Βοηθοί του ο Θοδωρής Γκούρας κ ο Στάθης Νταής.

 Σι

Μετά από δυό χρόνια πέθανε ο Ηλίας Τσαπαρέλης, ένας γνήσια λαϊκός καλλιτέχνης που άφησε εποχή .

«Να ξέρεις να μιμηθείς χίλιες φωνές ή διαλέχτους, να έχεις μια επιδεξιότητα ανεπανάληπτη, να σχεδιάζεις φιγούρες, να επινοείς το έργο, την ίδια τη σκηνή, να παίζεις χωρίς τη βοήθεια υποβολέα, να είσαι με μια λέξη ποιητής και τεχνικός συγχρόνως, ιδού η τέχνη μας…» Τάδε έφη ο μεγάλος συμπατριώτης μας καραγκιοζοπαίχτης απ το Καλαμίτσι, ο Κώστας Καράμπαλης..

Ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τον ελληνικό λαό σε όλες του τις εκδοχές.
Είναι καλόκαρδος, αισιόδοξος, εφευρετικός, γκαφατζής, καταφερτζής και βασανισμένος.
Όσο υπάρχουν Έλληνες θα υπάρχει και Καραγκιόζης.
Γιατί ο Καραγκιόζης είναι ο καθένας μας.

Παναγιώτης Σκληρός