Μια ιστορία για ένα… σασμό!
Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός
Λίγο πολύ όλοι βλέπουμε αυτό τον καιρό στην τηλεόραση, τις βεντέτες της Κρήτης. Ήθελα όμως να σας διηγηθώ μια ιστορία που δεν έχω μεν ρόλο, έζησα όμως την μια πλευρά, ένα πρόσωπο και ουσιαστικά έναν σημαντικό εκπρόσωπο, μιας Κρητικής βεντέτας.
Όταν στα 18-20 χρόνια μου, εργαζόμουν σε μια εταιρεία ship broker and chartering agent, στην Αθήνα, δηλαδή αγοραπωλησίες και ναυλώσεις πλοίων και χειριζόμουνα το TELEX της εταιρείας, είχα επαφές με εταιρίες εφοπλιστών που αγόραζαν, πούλαγαν ή ναύλωναν τα πλοία τους. Ερχόταν λοιπόν στο γραφείο ένας ψηλός Κρητίκαρος ο κυρ Βαγγέλης, ήσυχος, λιγομίλητος και σοβαρός που έδινε τις τεχνικές συμβουλές του για κάθε θέμα. Εμένα μου έδινε συμβουλές σε ποια χαρακτηριστικά των πλοίων να εστιάζω και ποια απ αυτά «δεν έκαναν για τους Ελληνες» όπως μου έλεγε ή πόση σημασία έχει το πού θα γίνει το survey των πλοίων.
Αργότερα έμαθα ότι ο καπετάνιος κυρ Βαγγέλης, μπαρκάδος στον Περσικό δεν ήταν άλλος από τον καπετάνιο Βαγγέλη Πεντάρη που θεωρήθηκε ήρωας για τους ναυτικούς στον πόλεμο ΙΡΑΝ-ΙΡΑΚ (1980-1988 ). Όπως ανέφεραν οι τότε εφημερίδες ο Καπετάν Βαγγέλης το 1980 υπήρξε πρωταγωνιστής διεθνούς επεισοδίου διάσωσης και κατάφερε με την ηρωική πρωτοβουλία του να σώσει περίπου 2.000 ναυτικούς που τα πλοία τους εγκλωβίστηκαν κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, αποσφραγίζοντας τον ασύρματο του πλοίου του με κίνδυνο της ζωής του και στην συνέχεια επικοινώνησε μεταξύ άλλων με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζίμμυ Κάρτερ, τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Λεονίντ Μπρέζνιεφ, τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄ και τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, ζητώντας την ελεύθερη έξοδο των πλοίων από τον κόλπο, πράγμα που κατάφερε.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Βαγγέλης Πεντάρης εκλέχθηκε βουλευτής Β΄ Πειραιώς του ΠΑΣΟΚ το 1981 και επανεκλέχθηκε το 1985. Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το βιβλίο του «Ο πλοίαρχος της ειρήνης» όπου καταγράφει τις εμπειρίες του από την ζωή του στα καράβια.
Όμως ο Βαγγέλης Πεντάρης υπήρξε γόνος και μάλιστα είχε ενεργό συμμετοχή από τα 17 του χρόνια στην μεγάλη Χανιώτικη βεντέτα που διήρκεσε περίπου 44 χρόνια και τέλειωσε, έγινε δηλαδή σασμός με την εκλογή του Χρήστου Σαρτζετάκη ως προέδρου της Δημοκρατίας με την καθοριστική ψήφο του το 1985. Ετσι, με σφιγμένη την καρδιά, με δάκρυα, όπως γράφτηκε, έδωσε την 181η ψήφο «για να μην πέσει η κυβέρνηση» όπως είπε ο ίδιος και έγινε ουσιαστικά ο σασμός Πεντάρηδων από την Αγία Ειρήνη και των Σαρτζετάκηδων από τον Πρινέ Χανίων.
Με εκείνη την ψήφο του καπετάν Βαγγέλη, τελείωσε η μεγαλύτερη βεντέτα στην ιστορία της Κρήτης, αυτή μεταξύ των οικογενειών Σαρτζέτη-Σαρτζετάκη και Πεντάρη-Πενταράκη.
Οι δύο οικογένειες (από τις ισχυρότερες και μεγαλύτερες της Κρήτης), είχαν μέχρι τότε εμπλακεί σε ένα αιματοκύλισμα δίχως ορατό τέλος, με εκατοντάδες νεκρούς. Χαρακτηριστικά, υπολογίζεται ότι από το 1941 έως το 1956, μέσα σε μόλις 15 χρόνια, σκοτώθηκαν λόγω αυτής της βεντέτας έως και 140 άνδρες. Μεταξύ των θυμάτων αλλά και θητών ήταν και ανήλικοι νεαροί. Ο Πεντάρης δήλωσε ότι η αγάπη του για τον Ανδρέα Παπανδρέου τον οδήγησε στο να αποδεχθεί να ψηφίσει για Πρόεδρο τον «οικογενειακό του εχθρό» Σαρτζετάκη.
Παναγιώτης Σκληρός
The Author All posts
1 Σχόλιο
Δοθείσης της ευκαιρίας του αφιερώματος αλλά και του βιβλίου του Σπύρου Πετρουλάκη “Σασμός”.. ξαφνικά γίνεσαι πιο υποψιασμένος σε λέξεις ,ποιήματα, ιστορίες και τραγούδια … με βεντέτες, “γδικιωμούς” και “σασμούς” .
Όπου, βεντέτα είναι η εκδίκηση και σασμός η μεσολάβηση σεβάσμιου, με ισχυρή προσωπικότητα ατόμου από την τοπική κοινωνία να «σάζει τα πράγματα » και να γίνει συμφιλίωση.
Κι επειδή τα αφιερώματα είναι μια πολύτιμη συλλογή πληροφοριών και ευκαιρία «τροφής για σκέψη» , αναδύθηκαν διάφορα, με πρώτο το ποίημα του Νίκου Γκάτσου «Ο Γιάννης ο Φονιάς».
Ποίημα ή πραγματική ιστορία; Με το στίχο να λέει:…
Ο Γιάννης ο φονιάς, παιδί μιας Πατρινιάς κι ενός Μεσολογγίτη.
Προχτές την Κυριακή μετά απ’ τη φυλακή επέρασ’ απ’ το σπίτι.
Του βγάλαμε γλυκό, του βγάλαμε και μέντα
μα για το φονικό δεν είπαμε κουβέντα.
Μονάχα το Φροσί με δάκρυ θαλασσί στα μάτια τα μεγάλα.
Του φίλησε βουβά τα χέρια τ’ ακριβά και βγήκε από τη σάλα.
Δεν μπόρεσε κανείς τον πόνο της ν’ αντέξει
κι ούτε ένας συγγενής να πει δεν βρήκε λέξη.
Κι ο Γιάννης ο φονιάς στην άκρη της γωνιάς με του καημού τ’ αγκάθι.
Θυμήθηκε ξανά φεγγάρια μακρινά και τ’ όνειρο που εχάθη.
Εν είδη θεατρικού μονόπρακτου ο Γκάτσος τηλεγραφικά αλλά με κρυστάλλινη διαύγεια παραπέμπει στις δυνατές σκηνές… το Φροσί μετά τα τα κεράσματα του γλυκού και της μέντας , του φίλησε δημοσίως και αμίλητη τα χέρια του «τ’ ακριβά», που ωστόσο έπραξαν ένα φόνο… και ο Γιάννης που ανακαλεί σιωπηλός ακόμη μια φορά, αλλά μπροστά σε μάρτυρες, στη μνήμη του το χαμένο όνειρο της αγάπης, χωρίς παράπονο και χωρίς πια να διεκδικεί τίποτα. Εκείνο το σπαρακτικό.. «θυμήθηκε ξανά / φεγγάρια μακρινά / και τ’ όνειρο που εχάθη» σημαίνει απλούστατα ότι «αυτό» ήταν που τον κατέτρωγε όλα τα βασανισμένα χρόνια μέσα στη φυλακή, ότι «αυτή» η ανάμνηση της οριστικά χαμένης ευτυχίας του θα τον κατατρώγει στο εξής και «αυτό» θα ανακαλεί διαρκώς…
Η έκπληξη μου όμως ήρθε από αλλού… αν και θαρρώ δεν είναι η πρώτη φορά που ένα τραγούδι αποκτά άλλη χρήση από την αρχική του όταν οι στίχοι ξεχαστούν ,αλλοιωθούν, ή δε ληφθεί υπόψη η προέλευση. Αφορά στο γνωστό πανελλήνια, ριζίτικο τραγούδι «Πότε θα κάμει ξαστεριά», η “Ξαστεριά” ή “Αετός” όπως το αποκαλούν οι ριζίτες λόγω του ορμητικού του χαρακτήρα. Το θέμα του τραγουδιού ξεκίνησε από μια οικογενειακή υπόθεση “ζωοκλοπής μετά φόνου” (κάποιοι σκότωσαν τον βοσκό Νικόλα Γιάνναρη για να κλέψουν τα ζώα). Ήταν Δεκέμβρης -Γενάρης με χιόνια και οι στράτες στα Σφακιανά όρη αδιάβατες. Ο ιδιοκτήτης του κοπαδιού, περιμένοντας να έρθει ο Φλεβάρης (να Φλεβαρίσει) ώστε να ανοίξουν οι δρόμοι, να κατέβει από την κορφή του βουνού στο οροπέδιο του Ομαλού, να πάρει εκδίκηση για το βοσκό του, τραγούδησε βροντερά:
“Πότες θα κάμει ξεστεριά πότες θα Φλεβαρίσει
να πάρω το τουφέκι μου την όμορφη πατρόνα
να κατεβώ στον Ομαλό στη στράτα τω Μουσούρω
να κάμω μάνες δίχως γιους, γυναίκες δίχως άντρες,
να κάμω και μωρά παιδιά να κλαιν δίχως μανάδες,
(να κλαιν τη νύχτα για βυζί και την αυγή για γάλα
και τ’ αποδιαφωτίσματα για την καημένη μάνα,)
κι ας κάμω και την αγαπώ τα μαύρα να φορέσει ( μια από τις παραλλαγές).
Ένα τοπικό τραγούδι Κρήτης λοιπόν , έγινε από τα ιστορικότερα παραδοσιακά τραγούδια του τόπου μας και από τα πολυτιμότερα. σύμβολα των λαϊκών αγώνων μέσα στη δικτατορία των Συνταγματαρχών, όταν το ηχογράφησε ο Ν. Ξυλούρης (1971) και το τραγούδησε και ζωντανά σε σημαδιακές περιστάσεις.
“Ειρήσθω εν παρόδω”. …είναι από τα ελάχιστα γραπτά μνημεία λόγου που διασώζουν τη λέξη «πατρόνα» ή «πατρώνα», λέξη ξεχασμένη και παραποιημένη, (μια και έχω προσέξει ότι οι περισσότεροι ερμηνευτές (και ακροατές) θεωρούν πως πρόκειται για γυναίκα), ενώ «πατρόνα» σημαίνει «φυσιγγιοθήκη». [όχι όπλο, ούτε τίποτε άλλο].